حمله قلبی

فیلم آموزش همگانی

حمله قلبی (Heart Attack) چیست؟

حمله قلبی زمانی رخ می‌دهد که بخشی از عضله قلب از اکسیژن محروم شود. اگر اکسیژن به سرعت به این ناحیه نرسد، حمله قلبی رخ می‌دهد. خون موجود در سرخرگ‌های کرونری (Coronary arteries) اکسیژن را به عضله قلب می‌رساند. بیشتر حملات قلبی زمانی اتفاق می‌افتند که یک انسداد باعث کند یا متوقف‌شدن جریان خون شود.
حمله قلبی گاهی انفارکتوس میوکارد (Myocardial infarction) یا سندروم حاد کرونری (Acute coronary syndrome) نیز نامیده می‌شود.
حملات قلبی معمولاً در صورت تشخیص سریع قابل درمان هستند، اما می‌توانند کشنده باشند.

زنان کمتر از مردان احتمال دارد از حمله قلبی جان سالم به در ببرند. دلیل این موضوع هنوز به طور دقیق مشخص نیست.
ممکن است علت این باشد که زنان دیرتر از مردان به دنبال درمان می‌روند یا درمان دریافت می‌کنند.
علائم آن‌ها می‌تواند با علائم مردان متفاوت باشد و خفیف‌تر و در نتیجه نادیده گرفته‌شده باشند.
یا ممکن است به این دلیل باشد که قلب و رگ‌های خونی کوچک‌تر زنان به‌راحتی آسیب می‌بیند.
پزشکان در حال بررسی این موضوع هستند.
پیشگیری از بروز مشکلات قلبی قبل از شروع آن‌ها بسیار مهم است.

علائم حمله قلبی

شایع‌ترین علائم حمله قلبی در مردان و زنان عبارتند از:

• درد یا ناراحتی در قفسه سینه (آنژین یا Angina): ممکن است به شکل درد، فشار، گرفتگی، سنگینی یا سوزش شبیه سوزش سر دل باشد.
• درد یا ناراحتی در گردن، شانه‌ها، فک پایین، بازوها، قسمت فوقانی پشت یا شکم
• تنگی نفس که بیشتر از چند ثانیه طول بکشد.

علائم دیگر می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• احساس سبکی سر، سرگیجه یا غش
• حالت تهوع و/یا استفراغ
• تعریق غیرمعمول
• خستگی شدید
• احساس اضطراب
• تپش قلب (Heart palpitations): احساس تند یا نامنظم زدن قلب
• احساس خستگی غیرمعمول بدون دلیل مشخص (گاهی برای چند روز)

آیا علائم حمله قلبی در زنان متفاوت است؟

شایع‌ترین علامت در زنان درد یا ناراحتی در قفسه سینه است.
با این حال، زنان بیشتر از مردان ممکن است دچار حمله قلبی بدون درد قفسه سینه شوند.
به همین دلیل زنان باید به علائم دیگر حمله قلبی توجه ویژه داشته باشند، مانند:

• تنگی نفس
• تعریق
• خستگی
• سرگیجه

چه کار کنم اگر علائم حمله قلبی داشتم؟

اگر فکر می‌کنید ممکن است دچار حمله قلبی شده باشید، فوراً درمان دریافت کنید. مراحل زیر را دنبال کنید:

1. با اورژانس (115) تماس بگیرید.
   • اجازه ندهید کسی شما را به بیمارستان ببرد و خودتان نیز رانندگی نکنید.
   • تکنسین‌های اورژانس می‌توانند در مسیر بیمارستان درمان‌های نجات‌بخش انجام دهند.
2. پس از تماس، یک قرص آسپرین بزرگسال بدون روکش (325 میلی‌گرم) یا چهار قرص آسپرین بچه بدون روکش (هر کدام 81 میلی‌گرم) مصرف کنید.
   • اگر به آسپرین حساسیت دارید، مصرف نکنید.
3. اگر تنها هستید، در صورت توان در را باز کنید تا نیروهای اورژانس بتوانند وارد خانه شوند.
4. روی یک صندلی راحت بنشینید و منتظر کمک بمانید.
5. تلفن را نزدیک خود نگه دارید.

علت حمله قلبی چیست؟

حمله قلبی زمانی رخ می‌دهد که بخشی از عضله قلب به دلیل کمبود اکسیژن آسیب دیده یا بمیرد.
وقتی انسدادی در سرخرگ‌های کرونری ایجاد شود، خون و اکسیژن به قلب نمی‌رسد.
اگر به سرعت درمان نشود، این وضعیت می‌تواند به حمله قلبی منجر شود.

بیشتر حملات قلبی ناشی از بیماری عروق کرونری قلب (Coronary artery disease) هستند.
یک ماده مومی‌شکل به نام پلاک (Plaque) در طول زمان داخل رگ‌ها جمع می‌شود.
این فرایند آترواسکلروز (Atherosclerosis) نام دارد.
وقتی پلاک پاره شود، در جریان خون حرکت می‌کند و لخته‌های خونی تشکیل می‌دهد.
این لخته‌ها جریان خون به قلب را کند یا متوقف می‌کنند و اکسیژن کافی به عضله قلب نمی‌رسد.
بافت بدون اکسیژن شروع به مردن می‌کند.

عوامل خطر ابتلا به حمله قلبی

• سیگار کشیدن
• دیابت
• سن:
  • مردان بالای ۴۵ سال
  • زنان بالای ۵۵ سال یا پس از یائسگی
  • حدود ۸۳٪ از افرادی که بر اثر بیماری قلبی می‌میرند، ۶۵ سال یا بیشتر دارند.
• کلسترول بالا
• فشار خون بالا
• قند خون بالا
• سابقه خانوادگی حمله قلبی
• نژاد:
  • آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار، مکزیکی‌آمریکایی‌ها، بومیان آمریکا و بومیان هاوایی در معرض خطر بیشتری هستند.
• کم‌تحرکی
• استرس
• چاقی
• جنسیت:
  • مردان بیشتر دچار حمله قلبی می‌شوند.
  • با این حال، بیماری قلبی علت اصلی مرگ زنان آمریکایی است.

علت‌های کمتر شایع

اسپاسم یا گرفتگی شدید سرخرگ کرونری می‌تواند باعث حمله قلبی شود، حتی اگر پلاک وجود نداشته باشد.
این اسپاسم‌ها باعث قطع جریان خون می‌شوند.

عوامل مرتبط با اسپاسم شامل موارد زیر هستند:

• مصرف برخی داروها مانند کوکائین
• سیگار کشیدن
• قرار گرفتن در معرض سرمای شدید
• درد یا استرس شدید روحی

تشخیص حمله قلبی

برای تشخیص علت علائم ممکن است به چندین آزمایش نیاز داشته باشید:

• الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG):
  فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و به تشخیص مشکلات ریتم قلب و آسیب ناشی از کاهش جریان خون کمک می‌کند.
• آزمایش خون:
  هنگام کاهش جریان خون، پروتئین‌های خاصی وارد خون می‌شوند.
  این آزمایش می‌تواند وجود آن‌ها را تشخیص دهد.
  ممکن است پزشک در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول چندین بار این آزمایش را تکرار کند.

سایر آزمایش‌ها:

• اکوکاردیوگرام (Echocardiogram):
  تصویربرداری با امواج صوتی برای بررسی عملکرد پمپاژ قلب و وضعیت دریچه‌ها.
• تصویر قفسه سینه (Chest X-ray):
  بررسی اندازه و شکل قلب و وجود مایع در ریه‌ها.
• تصویربرداری هسته‌ای (Nuclear imaging):
  تزریق مقدار کمی ماده رادیواکتیو به خون برای گرفتن تصاویر از قلب.
  این ماده بی‌خطر است و پس از پایان آزمایش از بدن خارج می‌شود.
• آنژیوگرافی کرونری (Coronary angiography):
  به این روش کاتتریزاسیون قلب (Cardiac catheterization) نیز گفته می‌شود.
  یک لوله نازک وارد رگ شده و به قلب هدایت می‌شود.
  سپس ماده‌ای تزریق می‌شود که در تصویر اشعه ایکس دیده می‌شود و محل انسداد را نشان می‌دهد.

پیشگیری از حمله قلبی

تغییر سبک زندگی سالم می‌تواند از حمله قلبی جلوگیری کند:

• ترک سیگار و اجتناب از دود دست دوم
• پیروی از یک رژیم غذایی سالم با چربی و کلسترول پایین
• ورزش منظم
• مدیریت استرس
• کنترل فشار خون
• کنترل قند خون (در صورت ابتلا به دیابت)
• ویزیت منظم پزشک برای چکاپ

آیا هورمون‌تراپی (HRT) برای زنان مفید است؟

هورمون‌تراپی برای درمان علائم یائسگی استفاده می‌شود.
با این حال، مطالعات جدید نشان داده‌اند که HRT بیشتر به قلب آسیب می‌زند تا سود برساند.
اگر فقط برای پیشگیری از بیماری قلبی HRT مصرف می‌کنید، با پزشک در مورد توقف مصرف مشورت کنید.

درمان حمله قلبی

نوع درمان به علت علائم شما بستگی دارد.

• اگر دچار آنژین (Angina) یا درد قفسه سینه حاد باشید، پزشک ممکن است نیتروگلیسیرین (Nitroglycerin) و آسپرین تجویز کند.
  • نیتروگلیسیرین با گشاد کردن سرخرگ‌های قلب به بهبود جریان خون کمک می‌کند و به طور موقت علائم را تسکین می‌دهد.

درمان‌های حمله قلبی شامل:

• داروهای ترومبولیتیک (Thrombolytic):
  برای حل کردن لخته‌های خونی که سرخرگ کرونری را مسدود کرده‌اند.
• آنژیوگرافی کرونری:
  مشاهده محل انسداد با تصویربرداری.
• آنژیوپلاستی یا استنت:
  وارد کردن یک بالون کوچک به رگ بازو یا پا و هدایت آن به سمت قلب.
  بالون باعث باز شدن سرخرگ مسدود شده می‌شود.
  سپس یک استنت (Stent) فلزی برای باز نگه داشتن رگ قرار داده می‌شود.
• جراحی بای‌پس سرخرگ کرونری:
  در صورتی که آنژیوپلاستی یا استنت مناسب نباشد، پزشک یک رگ سالم از پا یا قفسه سینه برمی‌دارد و یک مسیر جدید برای جریان خون ایجاد می‌کند.

داروهای پس از ترخیص

برای بهبود جریان خون و کاهش خطر حملات بعدی، مصرف دارو پس از ترک بیمارستان ضروری است:

• آسپرین
• بتابلوکرها (Beta blockers)
• استاتین‌ها (Statins)
• مهارکننده‌های ACE
• روغن ماهی (Fish oil)

توانبخشی قلبی (Cardiac Rehabilitation)

پیش از ترخیص، پزشک ممکن است برنامه توانبخشی قلبی را معرفی کند.
این برنامه شامل آموزش درباره عوامل خطر و سبک زندگی سالم است.

• آموزش درباره ورزش و رژیم غذایی مناسب
• کنترل استرس، فشار خون و کلسترول
• ادامه برنامه توانبخشی در مرکز بازتوانی پس از ترخیص

مدت برنامه: معمولاً ۳ تا ۶ ماه
حضور منظم برای اثربخشی بهتر ضروری است.

زندگی پس از حمله قلبی

پس از یک حمله قلبی، خطر حمله دوم افزایش می‌یابد.
پزشک توصیه‌هایی برای کاهش خطر ارائه می‌دهد، مانند:

• رژیم غذایی سالم برای قلب
• رسیدن به وزن ایده‌آل
• مدیریت استرس
• فعالیت بدنی منظم
• ترک سیگار

علائم حمله دوم ممکن است با حمله اول متفاوت باشند.
اگر علائم جدیدی داشتید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

داروهای طولانی‌مدت

پس از حمله قلبی، پزشک احتمالاً داروهایی را برای مدت طولانی تجویز خواهد کرد:

• آسپرین:
  دوز پایین روزانه برای پیشگیری از لخته شدن خون.
• داروهای ضدپلاکت (Antiplatelet):
  به ویژه در صورتی که استنت در قلب گذاشته شده باشد.
• بتابلوکرها:
  کاهش ضربان قلب و فشار خون و بهبود جریان خون به قلب.
• مهارکننده‌های ACE:
  باز کردن رگ‌ها و بهبود پمپاژ قلب.
• استاتین‌ها:
  کاهش کلسترول بد (LDL) و کمک به افزایش کلسترول خوب (HDL).

افسردگی پس از حمله قلبی

افسردگی پس از حمله قلبی شایع است.
۱ نفر از هر ۳ نفر پس از حمله قلبی علائم افسردگی را گزارش می‌کند.

عوامل خطر افسردگی شامل:

• زن بودن
• سابقه افسردگی
• احساس تنهایی و نبود حمایت اجتماعی یا عاطفی

افسردگی می‌تواند روند بهبودی را کندتر کند.
درمان آن امکان‌پذیر است.
برخی افراد دچار اضطراب پس از حمله قلبی می‌شوند و از تکرار آن می‌ترسند.
در این صورت با پزشک خود در میان بگذارید.

سوالاتی که باید از پزشک بپرسید

• آیا آزمایشی برای بررسی انسداد عروق وجود دارد؟
• علت احتمالی حمله قلبی من چه بوده است؟
• شدت حمله قلبی من چقدر بوده است؟
• چه درمانی توصیه می‌کنید؟ آیا به دارو یا جراحی نیاز دارم؟
• آیا باید در برنامه توانبخشی قلبی شرکت کنم؟
• چه زمانی می‌توانم به فعالیت‌های عادی و جنسی برگردم؟
• خطر حمله قلبی بعدی برای من چقدر است؟
• آیا اعضای خانواده من نیز در معرض خطر هستند؟
• آیا باید دارو مصرف کنم تا از حمله قلبی بعدی جلوگیری شود؟
• آیا داروهای جدید با داروهای فعلی من تداخل دارند؟
• چه تغییراتی در سبک زندگی باید در خانه ایجاد کنم؟
• آیا فعالیت جنسی می‌تواند باعث حمله قلبی شود؟

منابع

• Food and Drug Administration:
  Aspirin for Reducing Your Risk for Heart Attack and Stroke: Know the Facts
• National Heart, Lung, and Blood Institute:
  Heart Attack
• National Institutes of Health, MedlinePlus:
  Heart Attack

این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیک‌پژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وب‌سایت بیمارستان تهیه شده است.

لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیه‌های سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.

سلب مسئولیت: مطالب ارائه‌شده صرفاً جهت اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیه‌ها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.

تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.