پارگی زودرس پردههای جنینی
پارگی زودرس پردههای جنینی (PROM) زمانی است که پیش از شروع زایمان، مایع آمنیوتیک از شما نشت میکند. به این حالت معمولاً «پاره شدن کیسهٔ آب» میگویند. اگر این اتفاق بعد از ۳۷ هفتگی بارداری رخ بدهد، ارائهدهندهٔ مراقبتهای شما نوزاد را به دنیا میآورد. اگر زودتر رخ بدهد، ارائهدهندهٔ مراقبتهای شما خطر زایمان زودرس را در برابر خطر عوارضی مثل عفونت میسنجد.
نمای کلی
پارگی زودرس پردههای جنینی چیست؟
پارگی زودرس پردههای جنینی یا PROM زمانی است که کیسهٔ آب شما پیش از شروع زایمان پاره میشود. ارائهدهندهٔ مراقبتهای شما ممکن است به آن «پارگی پردهها پیش از شروع زایمان» بگوید. «پیش از شروع زایمان» اصطلاح جدیدتر و ترجیحی است، چون پارگی پردهها را قبل از شروع زایمان توصیف میکند — یعنی «پارگی پیش از شروع زایمان» — بدون اینکه الزاماً به «زودرس بودن» اشاره کند. معمولاً پردهها بعد از شروع زایمان (یا انقباضها) پاره میشوند.
پردههای جنینی شما یک کیسهٔ پر از مایع است (که به آن کیسهٔ آمنیوتیک هم گفته میشود) و مایع آمنیوتیک را در خود دارد. این کیسه در دوران بارداری جنین را احاطه میکند. مایع آمنیوتیک از جنین در برابر عفونت محافظت میکند، حرکتهای او را نرم و محافظتشده میسازد و به رشد عضلات و استخوانها کمک میکند. گاهی به پردهها «کیسهٔ آب» هم گفته میشود و اصطلاح «پاره شدن کیسهٔ آب» از همینجا میآید. وقتی پردهها پاره میشوند (دچار پارگی میشوند)، مایع آمنیوتیکی که اطراف جنین است شروع میکند به نشت کردن یا بهصورت ناگهانی از واژن شما بیرون زدن. این میتواند مشکلساز باشد، چون بدون مایع آمنیوتیک، احتمال عفونت، زایمان زودرس و عوارض دیگر بیشتر میشود.
اگر فکر میکنید پردههای شما پاره شدهاند، فوراً با ارائهدهندهٔ مراقبتهای بارداری تماس بگیرید.
پارگی زودرس پردههای جنینیِ پیش از موعد چیست؟
پارگی زودرس پردههای جنینیِ پیش از موعد (PPROM) زمانی است که کیسهٔ آمنیوتیک پیش از ۳۷ هفتگی بارداری پاره میشود. اگر بارداری شما کمتر از ۳۷ هفته باشد و پردهها پاره شوند، ارائهدهندهٔ مراقبتهای بارداری تصمیم میگیرد که آیا زایمان لازم است یا میتوانند شروع زایمان را به تأخیر بیندازند. ادامه پیدا کردن بارداری پس از پارگی پردهها احتمال عفونت و عوارض دیگر را بیشتر میکند. اما زایمان زودرس هم با خطراتی همراه است. ارائهدهندهٔ شما پیش از تصمیمگیری این خطرها را با دقت در برابر هم میسنجد.
اگر دچار پارگی پردهها پیش از شروع زایمان شوید چه اتفاقی میافتد؟
اگر پردهها خیلی زود پاره شوند، جنین در معرض خطر زایمان زودرس یا عفونت قرار میگیرد. اگر بارداری به ۳۷ هفتگی برسد، عوارض ناشی از تولد زودرس کمتر است. اما اگر نوزاد پیش از ۳۷ هفته به دنیا بیاید، خطر عوارضِ ناشی از تولد زودهنگام بیشتر است. این عوارض شامل مشکلات تنفسی و دشواری در گرم نگه داشتن بدن است. همچنین ممکن است باعث تغییر در وضعیت قرارگیری جنین شود که میتواند روی زایمان اثر بگذارد.
علاوه بر این، بدون محافظتِ مایع آمنیوتیک و کیسهٔ آمنیوتیک، جنین و رحم شما در معرض خطر عفونت قرار میگیرند. عفونتها میتوانند بسیار جدی شوند.
پارگی زودرس پردههای جنینی چقدر شایع است؟
PROM در حدود تا ۱۰٪ از همهٔ بارداریها رخ میدهد. وقتی این اتفاق در بارداریِ ترم (۳۷ هفته) رخ میدهد، تا ۹۵٪ از زایمانها در طی ۲۸ ساعت بعد از PROM اتفاق میافتند.
PPROM در حدود ۳٪ از بارداریها رخ میدهد. مطالعات نشان میدهند PPROM بیشتر احتمال دارد بارداریهای دوقلو را درگیر کند.
علائم و علل
شایعترین علت پارگی زودرس پردههای جنینیِ پیش از موعد و پارگی زودرس پردههای جنینی چیست؟
PPROM و PROM میتوانند علتهای متفاوتی داشته باشند. اگر پردهها در بارداریِ ترم (۳۷ هفتگی بارداری) پاره شوند، معمولاً به دلیل ضعیف شدن پردههای آمنیوتیک تحت فشارِ انقباضهاست. طبیعی است که پردهها خودبهخود پاره شوند، اما این معمولاً بعد از شروع زایمان رخ میدهد.
مهم است بدانید فقط چون شما انقباضها را حس نمیکنید، به این معنا نیست که بدن شما برای زایمان آماده نمیشود. یعنی ممکن است رحم شما در حال انقباض باشد و دهانهٔ رحم شما در حال نازک شدن (افاسمان) و باز شدن (دیلاتاسیون) باشد، بدون اینکه شما چیزی حس کنید. این وضعیت میتواند باعث ضعیف شدن کیسهٔ آمنیوتیک و در نهایت پارگی آن شود.
پارگی زودرسِ پیش از موعد معمولاً بهعلت یک وضعیت پزشکی یا عارضهٔ بارداری رخ میدهد، اما ممکن است علت آن نامشخص باشد. بعضی از شایعترین علتها عبارتاند از:
- خونریزی واژینال.
- اختلالات مادرزادی که روی رحم شما اثر میگذارند (مثل سندرم اهلرز-دانلوس).
- نارسایی دهانهٔ رحم.
علائم PROM چیست؟
واضحترین علامتِ پارگی پردهها این است که از واژن خود خروج ناگهانی مایع را احساس کنید. با این حال، همیشه خروج مایع ناگهانی نیست. بعضی افراد نشت آهسته یا چکهچکهٔ مایع را احساس میکنند. پاره شدن کیسهٔ آب چیزی نیست که بتوانید کنترلش کنید. برخلاف وقتی که ادرار میکنید، نمیتوانید آن را نگه دارید.
گاهی تشخیص اینکه مایع آمنیوتیک نشت میکند، یا ترشحات واژینال (که در بارداری بیشتر میشود) یا ادرار، سخت است. ممکن است کمککننده باشد که یک دستمال کاغذی سفید روی مایع قرار دهید. اگر زرد باشد یا بوی مشخصی داشته باشد، احتمالاً ادرار است. اگر شفاف و بیبو باشد، باید با ارائهدهندهٔ مراقبتهای بارداری تماس بگیرید.
اگر اصلاً مطمئن نیستید چه چیزی از واژن شما خارج میشود، با ارائهدهندهٔ مراقبتهای بارداری تماس بگیرید.
تشخیص و آزمایشها
پارگی پردهها پیش از شروع زایمان چگونه تشخیص داده میشود؟
ارائهدهندهٔ مراقبتهای بارداری PROM را با یک معاینهٔ اسپکولومِ استریل تشخیص میدهد. در این روش، ارائهدهندهٔ شما اسپکولوم را داخل واژن قرار میدهد. اسپکولوم به ارائهدهندهٔ شما کمک میکند دیوارهٔ واژن را کنار بزند و دهانهٔ رحم را ببیند. سپس میتواند یک نمونه از مایع را برای آزمایش جمعآوری کند. گاهی ارائهدهندهٔ شما میتواند پارگی پردهها را بهصورت چشمی تأیید کند، اگر در طول این معاینه تجمع مایع آمنیوتیک را در بالای واژن شما ببیند.
ارائهدهندهٔ شما ممکن است سونوگرافی هم انجام دهد تا وضعیت قرارگیری جنین و مقدار مایع آمنیوتیک داخل رحم شما را بررسی کند.
برای تشخیص PROM از چه آزمایشهایی استفاده میشود؟
ارائهدهندهٔ مراقبتهای بارداری ممکن است از کاغذ نیترازین هم برای تشخیص PROM استفاده کند. کاغذ نیترازین pH (شاخصی برای میزان اسیدی بودن) واژن را اندازهگیری میکند. در این روش، یک قطره از مایع واژینال شما روی نوار کاغذ گذاشته میشود و منتظر میمانند تا ببینند آیا کاغذ آبی میشود یا نه. آبی شدن یعنی مایع روی کاغذ pH بیشتر از ۶٫۰ دارد و احتمالاً مایع آمنیوتیک است.
راههای دیگری هم وجود دارد که ارائهدهندهٔ شما میتواند pH مایع واژینال را بررسی کند. در این روشها هم مایع واژینال با سواب نمونهگیری میشود و pH آن آزمایش میگردد. مایع واژینال pH پایینتری نسبت به مایع آمنیوتیک دارد.
روش دیگری که ممکن است استفاده شود «آزمون سرخسی» یا «سرخسی شدن» است. سرخسی شدن به الگوی شبیه برگ سرخس در مایع آمنیوتیکِ خشکشده اشاره دارد. در این روش، نمونهٔ مایع گرفته میشود و زیر میکروسکوپ بررسی میگردد.
مدیریت و درمان
درمانهای پارگی پردهها پیش از شروع زایمان چیست؟
درمان به سن بارداری (اصطلاحی برای اینکه بارداری شما تا چه حد پیش رفته است)، سلامت جنین و شدت وضعیت شما بستگی دارد.
بهطور کلی دو گزینه وجود دارد: زایمان یا «مدیریت انتظاری». مدیریت انتظاری درمانی است که شروع زایمان را به تأخیر میاندازد. این شامل اقداماتی مثل استراحت در تخت، داروها و پایش مکرر از نظر عفونت یا دیسترس جنینی است.
درمان PROM پس از ۳۷ هفته
حدود ۹۰٪ از افراد، اگر هنگام پاره شدن کیسهٔ آب بین ۳۷ تا ۴۰ هفته باردار باشند، در عرض ۲۴ ساعت بهطور خودبهخود وارد زایمان میشوند. ارائهدهندهٔ شما ممکن است با داروها زایمان را القا کند یا اجازه دهد زایمان خودبهخود پیش برود. معمولاً زایمان در طی ۲۴ ساعت ایمنترین گزینه است.
درمان PROM بین ۳۴ تا ۳۷ هفته
ارائهدهندهٔ مراقبتهای بارداری خطر زایمان زودرس را با خطر عفونت و دیگر عوارضی که با ادامه یافتن بارداری همراه است، میسنجد. اگر ارائهدهندهٔ شما بخواهد نوزاد را به دنیا بیاورد، ممکن است برای مراقبت تخصصی (مثل مراقبت در بخش مراقبتهای ویژهٔ نوزادان) برنامهریزی کند تا نوزاد بعد از تولد درمان شود.
درمان پارگی زودرسِ پیش از موعد (کمتر از ۳۴ هفته بارداری)
وقتی سن بارداری کمتر از ۳۴ هفته است، عوارض ناشی از نارس بودن زیاد است. ارائهدهندهٔ شما شما را در بیمارستان نگه میدارد، استراحت در تخت را توصیه میکند و تلاش میکند بارداری را طولانیتر کند.
همچنین ممکن است به شما بدهند:
- کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids) برای کمک به رشد ریههای جنین.
- آنتیبیوتیکها (Antibiotics) برای پیشگیری از عفونت و طولانیتر کردن بارداری.
- توکولیتیکها (Tocolytics) (دارو برای متوقف کردن زایمان).
- منیزیم سولفات (Magnesium sulfate) برای کمک به مغز جنین.
ارائهدهندهٔ شما شما را از نظر نشانههای عفونت از نزدیک پایش میکند. همچنین ضربان قلب و حرکتهای جنین را بررسی میکند تا مطمئن شود جنین دچار دیسترس نیست. در حالت ایدهآل، این درمانها کمک میکنند بارداری تا دستکم ۳۴ هفته پیش برود.
مهم است بدانید اگر در زمان پارگی از قبل عفونت داشته باشید یا پس از آن دچار عفونت شوید، زایمان لازم است.
چشمانداز / پیشآگهی
بعد از پارگی پردهها تا چه مدت باید زایمان انجام شود؟
مطالعات نشان میدهند افرادی که در طی ۲۴ ساعت پس از پارگی پردهها زایمان میکنند، خطر عفونت کمتری نسبت به کسانی دارند که بعد از ۲۴ ساعت زایمان میکنند. این خطر در کنار خطرهای مربوط به نارس بودن سنجیده میشود. پزشک شما میتواند به شما کمک کند بهترین تصمیمها را برای شما و نوزادتان بگیرید.
با پارگی پردهها تا چه مدت میتوان باردار ماند؟
این موضوع به وضعیت شما و تعداد هفتههای بارداری در زمان پارگی بستگی دارد. اگر کیسهٔ آب شما پیش از ۳۷ هفته پاره شود، ارائهدهندهٔ شما کمک میکند ایمنترین انتخاب را انجام دهید. در برخی موارد، خطر عفونت و عوارض آنقدر بالا است که زایمان لازم میشود.
آیا نوزاد میتواند پس از پارگی زودرس پردهها زنده بماند؟
بله، اگر کیسهٔ آب خیلی زود پاره شود، جنین میتواند زنده بماند. این موضوع به عواملی مثل سن بارداری و اینکه چه مقدار مایع آمنیوتیک باقی مانده است بستگی دارد. ارائهدهندهٔ مراقبتهای بارداری نشانههای دیسترس جنینی و عفونت را زیر نظر میگیرد تا مشخص کند چه زمانی باید زایمان انجام شود.
پیشگیری
چگونه میتوانم از PROM پیشگیری کنم؟
راهی برای پیشگیری از PROM وجود ندارد. بهترین کاری که میتوانید انجام دهید این است که سیگار نکشید، یک بارداری سالم داشته باشید و همهٔ ویزیتهای دوران بارداری را انجام دهید. مصرف دخانیات یک عامل خطر برای ایجاد PROM (و همچنین دیگر عوارض بارداری) است.
عوامل خطر PROM و پارگی زودرسِ پیش از موعد
اگر شما دچار هر یک از وضعیتهایی باشید یا در طول بارداری به آن دچار شوید که «غشای کوریوآمنیوتیک» (Chorioamniotic membrane) (لایهٔ بیرونی کیسهٔ آمنیوتیک) را ضعیف میکنند، ممکن است خطر PPROM یا PROM در شما بیشتر باشد. اینها شامل موارد زیر است:
- عفونتهایی مثل عفونتهای مقاربتی (STIs) یا واژینوز باکتریال.
- کوتاه بودن طول دهانهٔ رحم.
- سابقهٔ PROM.
- چندقلویی (دوقلو، سهقلو یا بیشتر).
- پُرآبی (Polyhydramnios).
- خونریزی واژینال.
- آمنیوسنتز (Amniocentesis).
- سابقهٔ زایمان زودرس.
شایعترین خطرهای مرتبط با پارگی پردهها چیست؟
بزرگترین نگرانی در PROM زایمان زودرس است. زایمان زودرس یعنی نوزاد شما پیش از ۳۷ هفته بارداری به دنیا بیاید. عوارض زایمان زودرس شامل دشواری در تنفس، دمای پایین بدن و رشد ضعیف است. بعضی از نوزادان نارس همچنین ممکن است در سالهای بعد دچار تأخیرهای رشدی شوند.
بدون محافظت مایع آمنیوتیک، بارداری در معرض عوارض دیگری هم قرار میگیرد، از جمله:
- عفونتها، مثل کوریوآمنیونیت (Chorioamnionitis).
- دکولمان جفت (Placental abruption).
- فشردگی بند ناف یا پرولاپس بند ناف (Umbilical cord compression / Umbilical cord prolapse).
ارائهدهندهٔ مراقبتهای بارداری خطر زایمان زودرس را در برابر خطر عفونت و دیگر عوارض میسنجد تا تصمیم بگیرد بهترین زمان برای زایمان چه زمانی است.
References/منابع
American College of Nurse Midwives. Prelabor Rupture of Membranes at Term. Accessed 12/22/2022.
American College of Obstetricians and Gynecologists. ACOG practice bulletin no. 217: Prelabor Rupture of Membranes. Obstet Gynecol. 2020 Mar;135(3):e80-e97. Accessed 12/22/2022.
Dayal S, Hong PL. Premature Rupture Of Membranes. [Updated 2022 Jul 18]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Accessed 12/22/2022.
LeMoine F, Moore RC, Chapple A, Moore FA, Sutton E. Neonatal Survivability following Previable PPROM after Hospital Readmission for Intervention. AJP Rep. 2020 Oct;10(4):e395-e402. Accessed 12/22/2022.
Merck Manual. Prelabor Rupture of Membranes (PROM). Accessed 12/22/2022.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
