اتساع و کورتاژ (Dilation and Curettage – D & C)
اتساع و کورتاژ که معمولاً با نام D & C شناخته میشود، یک روش جراحی جزئی است که ارائهدهندگان مراقبت سلامت (Healthcare providers) برای برداشتن بافت از رحم (Uterus) انجام میدهند.
مرور کلی
اتساع و کورتاژ (D & C) چیست؟
اتساع و کورتاژ (D & C) روشی است برای برداشتن بافت از رحم. این جراحی را متخصص زنان و زایمان (Gynecologist or Obstetrician) در مطب، بیمارستان یا مرکز جراحی انجام میدهد. معمولاً این عمل بهصورت سرپایی (Outpatient) انجام میشود، بنابراین همان روز به خانه بازمیگردید.
نام این روش از دو بخش گرفته شده است:
- اتساع دهانهٔ رحم (Dilation of the cervix): ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت، دهانهٔ رحم شما را باز میکند. دهانهٔ رحم، بخش پایینی رحم است که به قسمت بالای واژن متصل میشود. بهطور معمول، دهانهٔ رحم فقط در زمان زایمان باز میشود.
- کورتاژ (Curette): ارائهدهنده از ابزاری باریک به نام کورت (Curette) برای تراشیدن دیوارهٔ رحم و برداشتن بافت استفاده میکند.
چرا ممکن است فردی به D & C نیاز داشته باشد؟
ارائهدهندگان مراقبت سلامت ممکن است به دلایل مختلفی D & C انجام دهند، از جمله:
- برداشتن بافت از رحم: این کار ممکن است پس از سقط جنین، ختم بارداری یا زمانی انجام شود که بخشی از جفت (Placenta) پس از زایمان در رحم باقی مانده باشد. رحم باید پس از هر یک از این موارد کاملاً تخلیه شود تا خطر عفونت و خونریزی کاهش یابد.
- تشخیص یا درمان خونریزی غیرطبیعی رحم: D & C میتواند بافت غیرطبیعی را که باعث بیماریهایی مانند عفونت، فیبروم (Fibroid) یا سرطان رحم (Uterine cancer) میشود، بردارد. همچنین ممکن است برای برداشتن کیست، پولیپ (Polyp) یا تومور (Tumor) استفاده شود. ارائهدهنده ممکن است نمونهای از بافت رحم را برای آزمایش پاتولوژی (Biopsy) به آزمایشگاه ارسال کند.
- گاهی هیستروسکوپی (Hysteroscopy) نیز همزمان با D & C انجام میشود. در این روش، دستگاهی با دوربین از طریق دهانهٔ رحم وارد میشود تا درون رحم دیده شود. اگر هدف تشخیص یک وضعیت پزشکی باشد، ممکن است D & C همراه با هیستروسکوپی انجام شود.
جزئیات انجام عمل
پیش از اتساع و کورتاژ (D & C)
پیش از D & C، ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت شرححال کامل پزشکی شما را بررسی میکند. باید تمام داروهایی که مصرف میکنید و آلرژیهای احتمالی را اطلاع دهید. همچنین اگر احتمال بارداری وجود دارد، حتماً بگویید. ممکن است از شما خواسته شود از شب قبل از عمل، از خوردن و نوشیدن خودداری کنید.
ارائهدهنده ممکن است برای نرم و باز شدن دهانهٔ رحم از دارویی مانند میسوپروستول (Misoprostol) یا از چوبک لامیناریا (Laminaria stick) استفاده کند.
حین اتساع و کورتاژ (D & C)
پیش از عمل، گزینههای بیحسی (Anesthesia) با شما مرور میشود. نوع بیحسی بر اساس سوابق پزشکی و دلیل انجام عمل انتخاب میشود.
انواع بیحسی شامل:
- بیهوشی عمومی (General anesthesia): در این حالت در طول عمل خواب هستید.
- بیحسی ناحیهای (Regional anesthesia) مانند اپیدورال (Epidural): احساس پایینتنه از بین میرود اما بیدار هستید.
- بیحسی موضعی (Local anesthesia): فقط دهانهٔ رحم بیحس میشود و شما بیدار هستید.
پس از بیحسی، مراحل معمول D & C به این صورت است:
- روی تخت در حالت مشابه معاینهٔ زنان دراز میکشید و پاها در رکاب مخصوص قرار میگیرد.
- ارائهدهنده اسپکولوم (Speculum) را وارد واژن میکند تا دهانهٔ رحم دیده شود. گیرهای دهانهٔ رحم را در جای خود نگه میدارد.
- از دیلاتورهای فلزی (Dilators) استفاده میشود که بهتدریج بزرگتر میشوند تا دهانهٔ رحم به اندازهٔ کافی باز شود.
- سپس با استفاده از کورت (Curette) یا دستگاه مکش نازک (Suction device)، بافت از رحم برداشته میشود.
- نمونهٔ بافت ممکن است برای بررسی به آزمایشگاه ارسال شود.
مدت زمان عمل
خود عمل حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه طول میکشد، اما با آمادهسازی، بیحسی و بهبودی در اتاق ریکاوری، کل فرایند چند ساعت زمان میبرد.
آیا D & C دردناک است؟
ممکن است پس از عمل دچار درد یا گرفتگی شبیه درد قاعدگی شوید. مسکنهای بدون نسخه مانند استامینوفن معمولاً برای کاهش درد کافی هستند.
آیا در طول D & C بیهوش میشوم؟
ممکن است بله، بسته به وضعیت سلامت و دلیل انجام عمل. همهٔ بیماران بیهوشی عمومی دریافت نمیکنند.
پس از عمل
پس از D & C، باید کسی شما را تا منزل همراهی کند. تجربهٔ گرفتگی خفیف و خونریزی یا لکهبینی سبک تا چند روز طبیعی است.
برای خونریزی از نوار بهداشتی استفاده کنید، نه تامپون.
تا زمانی که ارائهدهنده تأیید نکرده، رابطهٔ جنسی نداشته باشید (معمولاً حدود یک هفته). تا زمانی که دهانهٔ رحم بسته نشده، خطر ورود باکتری و بروز عفونت وجود دارد. پزشک به شما خواهد گفت چه زمانی میتوانید دوباره از تامپون و رابطهٔ جنسی استفاده کنید.
میتوانید طی چند روز به فعالیتهای روزمره بازگردید.
اگر نمونهٔ بافت به آزمایشگاه فرستاده شده باشد، نتیجه ظرف حدود یک هفته آماده میشود.
ویزیت پیگیری معمولاً طی دو هفته انجام میشود.
فواید و خطرات
فواید اتساع و کورتاژ (D & C)
D & C به پزشک کمک میکند علت خونریزی غیرطبیعی رحم را تشخیص دهد و وجود سلولهای غیرطبیعی اندومتر (Endometrial cells) را بررسی کند که ممکن است نشانهای از سرطان باشد.
همچنین پس از سقط جنین یا ختم بارداری، این عمل به پاکسازی رحم و پیشگیری از خونریزی شدید یا عفونت کمک میکند.
خطرات اتساع و کورتاژ (D & C)
D & C یک روش ایمن و معمول است، اما مانند هر جراحی، خطراتی دارد از جمله:
- سوراخشدن رحم (Uterine perforation): پارگی کوچک در دیوارهٔ رحم بر اثر عبور ابزار جراحی.
- عفونت.
- خونریزی.
- در موارد نادر، ممکن است سندرم آشرمن (Asherman’s syndrome) ایجاد شود؛ یعنی تشکیل چسبندگی یا بافت اسکار (Scar tissue) در رحم که میتواند باعث ناباروری یا تغییر در قاعدگی شود. این وضعیت معمولاً با جراحی جزئی درمانپذیر است.
بهبودی و آینده
زمان بهبودی پس از D & C
مدت زمان بهبودی متفاوت است، اما بیشتر افراد طی ۵ روز یا کمتر میتوانند به فعالیتهای معمول بازگردند.
با این حال، بهبودی احساسی ممکن است طولانیتر باشد، بهویژه اگر D & C بهدلیل سقط جنین انجام شده باشد.
تأثیر بر چرخهٔ قاعدگی
پس از D & C، ممکن است قاعدگی بعدی زودتر یا دیرتر از موعد بیاید، زیرا بازسازی لایهٔ داخلی رحم زمان متفاوتی میبرد.
اگر D & C بهدلیل سقط جنین انجام شده است، دربارهٔ زمان مناسب برای اقدام به بارداری مجدد با پزشک مشورت کنید. معمولاً توصیه میشود تا ۲ تا ۳ سیکل قاعدگی صبر کنید.
زمان تماس با پزشک
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرید؟
عوارض D & C در صورت تشخیص زودهنگام قابلدرمان هستند. اگر پس از عمل علائم زیر را مشاهده کردید، فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- درد یا حساسیت در شکم.
- تب.
- خونریزی شدید.
- لختههای بزرگ خونی از واژن.
- گرفتگیهای شدید شکمی.
- ترشحات غیرعادی یا بدبو از واژن.
پرسشهای متداول
اگر سقط جنین داشتهام، آیا نیاز به D & C دارم؟
تا حدود ۵۰٪ از افرادی که دچار سقط میشوند، نیازی به D & C ندارند.
اگر سقط پیش از هفتهٔ دهم بارداری رخ دهد، معمولاً بهطور طبیعی کامل میشود.
اما پس از هفتهٔ دهم، خطر سقط ناقص (Incomplete miscarriage) بیشتر است و ممکن است نیاز به D & C باشد تا رحم کاملاً تخلیه شود.
در چه مرحلهای از بارداری D & C انجام میشود؟
تصمیم برای انجام D & C به عوامل مختلفی بستگی دارد و باید پس از مشاوره با پزشک گرفته شود.
D & C میتواند یکی از گزینههای پایان بارداری در سهماههٔ نخست (تا حدود ۱۳ هفته) باشد.
منابع
American Academy of Family Physicians. Dilation and Curettage (D and C). Last updated 4/2022.
American College of Obstetricians and Gynecologists. Dilation and Curettage. Last updated 8/2022.
American Pregnancy Association. D&C Procedure After a Miscarriage.
American Society for Reproductive Medicine. Fact Sheet: Dilation and Curettage (D&C).
Cooper DB, Menefee GW. Dilation and Curettage. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
