فشار خون بالا

امروزه فشارخون‌بالا (هیپرتانسیون) شایع‌ترین و قابل اصلاح ترین عامل خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزي می باشد. از هر سه فرد بالغ یک نفر مبتلا به فشارخون‌بالا است و با افزایش میانگین سنی و وزنی جمعیت، این نسبت بیشتر هم می‌شود. فشارخون بالا می‌تواند سبب آسیب به قلب، رگ‌های خونی و در طولانی‌مدت کلیه‌ها شود.

یافته‌های اخير نشان می‌دهند که فشارخون‌بالا حتی از آنچه که در گذشته تصور می‌شد خطر بزرگتری برای سلامتی مي‌باشد. 90 درصد افراد 55 ساله غیر‌مبتلا به فشارخون‌بالا در باقیمانده طول عمر خود، به بیماری فشارخون‌بالا مبتلا می‌شوند. شواهد اخیر نشان داده‌اند که آسیب سرخرگ‌ها که سبب بروز بیماری قلبی، سکته مغزي و سایر بیماری‌ها می‌شود، در فشارخونی آغاز می‌گردد که پزشکان آن ‌را طبیعی تلقی می‌کنند. مستقل از سایر عوامل‌خطر (مانند کلسترول‌بالای‌خون یا اضافه‌وزن) هرچه فشارخون بالاتر باشد، احتمال ایجاد بیماری قلبی و سکته مغزي هم بیشتر می‌شود.

در حدود یک سوم افراد مبتلا به فشارخون‌بالا از بیماری خود اطلاع ندارند. هیپرتانسیون (فشارخون‌بالا) قاتل خاموش نیز نامیده می‌شود چرا که به‌خودی‌خود علامت بالینی ندارد، اما با گذشت زمان ممکن است منجر به بروز سکته مغزي، حمله قلبی و نارسایی قلبی شود. این بیماری‌ها ممکن است کشنده باشند. همچنین اغلب افرادیکه از فشارخون‌بالای خود اطلاع دارند، این بیماری خود را خوب کنترل نمی‌کنند، یعنی فشارخون آنها معمولا بالاتر از سطوح سالم می‌باشد.

بنابراین اندازه‌گیری مرتب فشارخون و آغاز هر چه زودتر درمان و همچنین پیشگیری از ابتلا به فشارخون‌بالا، بسیار مهم می‌باشد. امروزه اندازه‌گیری و درمان فشارخون، بسیار راحت است حق فشارخون ‌بالا تا حدود زیادی قابل پیشگیری است.

فشارخون بالا چیست؟

با ورود خون بداخل سرخرگ‌ها در اثر پمپاژ قلب، فشاری به دیواره سرخرگ‌ها وارد می‌آید. این نیروی فشاری، فشارخون نامیده می‌شود.

فشارخون در طول شبانه‌روز در اثر برخی از عوامل مثل ورزش، کافئین، داروها یا شرایط استرس‌زا افزایش می‌یابد، سپس به سطح طبیعی بر مي‌گردد. اگر فشارخون در رگها بطوردایمی از سطوح سالم بالاتر باشد (فشارخون‌بالا)، قلب مجبور می‌شود که فعالیت بیشتری انجام دهد تا بتواند خون را به تمامی بدن پمپ نماید و در نتیجه ممکن است قلب و رگها دچار آسیب شوند.

دو عامل درميزان فشارخون اثر می‌گذارند: 1) نیرویي که قلب توسط آن منقبض می‌شود 2) مقاومت سرخرگ‌های بزرگ و سرخرگ‌های کوچکتر (سرخرگچه‌ها) در مقابل جریان خون. سرخرگچه‌های سالم دارای دیواره عضلانی بوده و بسیار ارتجاعی می‌باشند و هنگامیکه خون بداخل آنها پمپ می‌شود، براحتی تحت کشش قرار می‌گیرند. زمانی که قلب خون بیشتری را پمپ می‌کند (به عنوان مثال در هنگام ورزش) بسیاری از سرخرگچه‌ها گشاد می‌شوند تا خود را با افزایش جریان خون تطبیق دهند. سرخرگ‌های سالم کاملا گشاد بوده و فاقد هرگونه انسداد یا رسوب هستند و اجازه جریان آزادانه خون را می‌دهند. سرخرگ‌های بیمار خاصیت ارتجاعی و كشساني خود را از دست می‌دهند و باعث ایجاد فشارخون‌بالا می‌شوند.

اندازه‌گیری فشار خون

ممکن است بطورطبیعی در هر بار اندازه‌گیری، فشارخون بالا و پایین برود و مقدار آن تغییر کند (حتی اگر فرد در حال استراحت باشد). هنگامیکه بطن‌ها منقبض می‌شوند حداکثر فشارخون وجود دارد (فشارخون در هنگام انقباض قلب یا فشارخون سیستولی) و پس از پایان انقباض به پایین‌ترین سطح خود می‌رسد (فشارخون در هنگام استراحت قلب یا فشارخون دیاستولی). جهت سنجش دقیق فشارخون، شما باید فشارخون هر دو مرحله، یعنی سیستول و دیاستول را اندازه‌گیری نمایید.

ممکن است بارها فشارخون خود را اندازه‌گیری كرده باشید (هر بار که به پزشک مراجعه می‌کنید). وسیله رایجی که پزشک از آن استفاده می‌کند، دستگاه فشارسنج است که کاف آن بدور بازو پیچیده می‌شود. نام غیر‌آشنا و پزشکی دستگاه اندازه‌گیری فشار خون “اسفیگومانومتر” است.

دستگاه فشارسنج نشان می‌دهد که فشارخون شما تا چه حد می‌تواند ستون جیوه موجود در دستگاه را بالا ببرد و در نتیجه فشارخون شما به میلی‌متر‌جیوه (mmHg) بیان می‌شود. فشارخون سیتسولیک (بهنگام انقباض قلب) در بالا و فشارخون دیاستولیک (درهنگام استراحت قلب) در پایین نوشته مي‌شود، به عنوان مثال فشار خون کمتر از 120 روی 80 (mmHg 120/80) در بالغین طبيعي می‌باشد.

بزرگسالان سالم دست‌کم باید هر دو سال یکبار فشارخون خود را اندازه‌گیری نمایند. اگر بتازگی فشارخون خود را اندازه‌گیری ننموده‌اید، حتماً این کار را انجام دهید. اندازه‌گیری فشارخون ساده، ارزان و بدون درد است. با روش‌های مختلفی می‌توانید فشارخون خود را به صورت قابل اطمینانی بسنجید (در بیمارستان، مطب پزشک یا درمانگاه‌ها). ممکن است تصمیم بگیرید فشارخون را توسط دستگاه‌هایی که درمراکز تجاری یا داروخانه‌ها نصب شده‌اند، بسنجید. اما توجه داشته باشید که این روش‌ها غیرقابل اطمینان بوده و نباید تنها به آنها اكتفا كرد. چرا که دقت این فشارسنج‌ها بطورمداوم ارزیابی نمی‌شود و ممکن است با گذشت زمان این فشارسنج‌ها از تنظیم خارج شده و فشارخون را اشتباه نشان دهند. اگر اندازه‌گیری فشارخون را بوسیله دستگاه‌هایی که در مراکز تجاری یا داروخانه‌ها نصب شده‌اند، انجام داده‌اید، مقدار آنرا به خاطر بسپارید و برای اندازه‌گیری فشارخون به پزشک مراجعه نموده و با عدد بیان شده توسط پزشک مقایسه کنید.

دستگاه اندازه‌گیری فشارخون داراي چهار بخش مي‌باشد. كاف باد شونده، پمپ، نشانگر فشارخون و گوشي پزشکی. هنگاميكه جهت اندازه‌گیری فشارخون مراجعه مي‌كنید ابتدا كاف به دور بازوي شما پيچيده مي‌شود و آنقدر كاف توسط پمپ باد می‌شود تا فشار آن بيشتر از فشارخون بازوی شما شود و جريان خون براي چند لحظه قطع شده و صداي نبض از طريق گوشي شنيده نشود. سپس باد كاف را كم‌كم تخلیه می‌کنند و به محض شنيدن مجدد صداي نبض، فشار نشان داده شده توسط نشانگر را مي‌خوانند. در اين لحظه فشار داخل كاف برابر فشار خون در داخل سرخرگ‌ها مي‌باشد و فشارخون مربوطه فشارخون سيستولي نامیده می‌شود. سپس با خالی شدن بیشتر باد کاف، دوباره صداهاي قلبي قطع می‌شوند كه در واقع زماني است كه فشار داخل كاف به كمتر از فشارخون موجود در سرخرگها كاهش مي‌يابد. اين مقدار، فشارخون دياستولي نامیده می‌شود.

برای اندازه‌گیری فشارخون اقدامات زیر را انجام دهید تا مطمئن شوید فشارخون اندازه‌گیری شده دقیق می‌باشد:

• در فاصله 30 دقیقه پیش از اندازه‌گیری فشارخون قهوه یا چایی نخورید و سیگار نکشید. کافئین موجود در چاي و قهوه و نیکوتین موجود در سیگار سبب افزایش موقت فشارخون می‌شوند.
• بیش از 5 دقیقه قبل از وقت مقرر برای ملاقات با پزشک، به مطب وی بروید و آرام بنشینید تا احساس عجله نداشته باشید.
• لباس آستین کوتاه بپوشید.

برخی افراد یک حالت واكنشي تحت عنوان “فشارخون روپوش سفید” دارند. بدین مفهوم که فشارخون آنها، زمانی که جهت معاینه نزد پزشک مراجعه می‌کنند، افزایش می‌یابد. این پدیده بسیار شایع است. اگر شما و پزشکتان فکر می‌کنید که دچار این حالت هستید، می‌توانید فشارخون خود را در زمان و مکان دیگری اندازه‌گیری کنید. به عنوان مثال می‌توانید دستگاه فشارسنج بخريد و درمنزل فشارخون خود را اندازه‌گیری نمایید. پزشک مقادیر فشارخون خانه و مطب را با هم مقایسه نموده و میانگین فشارخون شما را تخمین می‌زند.

اگر پزشک در مورد فشارخون شما مشکوک باشد، ممکن است در طی روزهای مختلف، بارها فشارخون شما را اندازه‌گیری نماید چرا که به طور طبیعی فشارخون تغییرات زیادی دارد. این امر به هیچ وجه غیرطبیعی نيست که در یکبار اندازه‌گیری، مقدار فشارخون بالا باشد و در اندازه‌گیری روز دیگری، مقدار آن طبیعی باشد. پزشک تنها زمانی تشخیص فشارخون‌بالا را مطرح می‌سازد که در دست‌کم دو بار اندازه‌گیری فشارخون در ویزیت‌های روزهای مختلف، فشارخون‌بالا باشد.

اگر بصورت مکرر و در روزهای مختلف، فشارخون شما بالاتر از mmHg 120/80 باشد، پزشک ممکن است شما را مورد ارزیابی قرار دهد. ممکن است شرح حال کاملی از شما اخذ نماید تا مشخص کند که آیا دارای عامل خطر دیگری برای ابتلا به بیماری قلبی یا سکته مغزي هستید یا خیر؟ ممکن است از ابزاری بنام “افتالموسكوپ” (وسیله‌ای برای معاینه چشم) برای مشاهده رگهای ته چشم شما استفاده کند. ته چشم انسان تنها محلی است که پزشک می‌تواند بطورمستقیم رگهای خونی را مشاهده کند و آنها را از لحاظ آسیب مورد ارزیابی قرار دهد. رگهای ضخیم، باریک یا تخریب شده در چشم شاخصی برای فشارخون‌بالا می‌باشند.

اگر پزشک تشخیص دهد که شما مبتلا به فشارخون‌بالا هستيد، ممکن است بررسی‌هایی (آزمایش، عکس‌برداری و …..) را درخواست نماید. این بررسی‌ها مشخص می‌کنند که آیا فشارخون‌بالا در شما دارای علت زمینه‌ای است؟ آیا آسیب اندام‌های داخلی وجود دارد؟ همچنین پزشک سایر بیماری‌هایی را که ممکن است درمان شما را تحت تأثیر قرار دهند، ارزیابی می‌نماید.

علاوه بر انجام برخی از آزمایش‌های خونی پزشک ممکن است عکس ساده قفسه سینه با استفاده از اشعه ایکس را نیز درخواست نماید تا اندازه و وضعیت قلب و ریه‌های شما را ارزیابی نماید. نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG) نشانه‌های بزرگ شدن قلب و آسیب عضلات قلب را نشان می‌دهد. انجام ECG در مطب پزشک برای تشخیص بزرگ‌شدن قلب يا حمله قلبي تشخیص داده نشده قبلی، متداول است. ممکن است برای تعیین عملکرد مطلوب کلیه‌ها و تشخیص مشکلات زمینه‌ای مسبب افزایش‌فشارخون، آزمایش خون و ادرار انجام دهید. در برخی موارد نادر، ممکن است پیلوگرافی داخل سیاهرگی تجویز شود، این تست عملکرد کلیه‌ها را از طریق تزریق یک ماده حاجب بدون ضرر به داخل رگ و مشاهده عبور آن در تصویر اشعه ایکس مشخص می‌نماید. افراد معدودی ممکن است نیاز به بررسی‌های پیشرفته جهت ارزیابی جریان خون داشته باشند، برای مثال MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی)، تست ورزش با اسکن هسته‌ای یا آنژیوگرافی رگهای کرونری و استرس اکوکاردیوگرافی.

عواملي که خطر ابتلا به فشارخون بالا را افزایش می‌دهند

اکثر افراد مبتلا به فشارخون‌بالا (90 تا 95 درصد آنها) ، مبتلا به نوعی از هیپرتانسیون تحت عنوان نوع اولیه یا ضروری هستند که به این مفهوم است که علت یا علل فشارخون‌بالا در این افراد مشخص نيست. در سایر افراد فشارخون‌بالا ممکن است بدلیل وجود یک مشکل زمینه‌ای مانند اختلال رگهای خونی، بیماری کلیوی یا بیماری تیروئید رخ دهد.

عوامل شناخته شده‌ای وجود دارند که خطر ابتلا به فشارخون‌بالارا افزایش می‌دهند یا اغلب بیماری زمینه‌ای را تشدید مي‌نمایند. اگر یک یا تعداد بیشتري از این عوامل‌خطر وجود داشته باشد شما در معرض خطر بیشتری هستید.

ممکن است برخی از این عوامل دخیل در فشارخون‌بالا را داشته باشید. این عوامل عبارتند از:

• جنسیت: تا سن 70 سالگی، مردان در مقایسه با زنان به احتمال بیشتری دچار فشارخون‌بالا می‌شوند، البته پس از 70 سالگی زنان در معرض خطر بیشتری هستند.
• نژاد: سیاه‌پوستان بیش از سفیدپوستان مبتلا به فشارخون‌بالا می‌گردند. همچنین شدت بیماری در سیاه‌پوستان بیشتر بوده و به شکل زودرس‌تری نیز رخ می‌دهد.
• سابقه خانوادگی: اگر والدین يا برادر و خواهر شما مبتلا به فشارخون‌بالا باشند، شما با احتمال بیشتری به آن مبتلا خواهید شد.
• سن: به طور عمومی احتمال ابتلا به فشارخون‌بالا با افزایش سن بیشتر می‌شود. ولی ابتلا به فشارخون‌بالا یک روند همیشگی در فرآیند سالمندی نيست و برخی از افراد هرگز دچار آن نمی‌شوند. مردان پس از 35 سالگی و زنان پس از یائسگی، بیشتر به فشارخون‌بالا مبتلا می‌شوند.
• وزن: با افزایش وزن فشارخون هم بیشتر می‌شود.
• عدم فعالیت جسمانی: شیوه زندگی غیرفعال و بدون تحرک سبب افزایش احتمال ابتلا به اضافه‌وزن و فشارخون‌بالا می‌شود.
• نمک: بسیاری از افراد مبتلا به فشارخون‌بالا به نمک حساس هستند و مصرف زیاد نمک، فشارخون را در اکثر افراد بالا می‌برد.
• رژیم غذایی ناسالم: رژیم حاوی مقادیر اندک میوه و سبزیجات یا دارای مقادیر زیاد چربی، سبب افزایش خطر ابتلا به فشارخون‌بالا می‌شود.
• مصرف بیش از حد الکل: سوء مصرف منظم و شدید الکل ممکن است فشارخون را بطور قابل توجهی افزایش دهد.
• داروها: ضد احتقان‌هایی که حتی بدون نسخه قابل تهیه می‌باشند و نیز برخی از مکمل‌های غذایی ممکن است فشارخون را افزایش دهند. قرص‌های ضد حاملگی خوراکی هم ممکن است سبب افزایش فشارخون در برخی از زنان شوند.

تشخیص فشارخون بالا

ممکن است زمانیکه پزشک تشخیص بدهد که شما مبتلا به فشارخون‌بالا هستيد، تعجب کنید، چرا که احتمال دارد با وجود بالابودن فشارخون، شما احساس سلامتی داشته باشيد. احساس سلامتی با وجود ابتلا به فشارخون‌بالا امری شایع است. فشارخون‌بالا بطورمعمول هیچ‌گونه علامتی ندارد و بسیاری از افراد بدون اینکه اطلاعی از این پدیده داشته باشند زندگی می‌کنند. قلب، مغز و کلیه‌ها می‌توانند افزایش فشارخون را برای مدت زیادی تحت کنترل در بیاورند و ممکن است شما سال‌ها بدون احساس ناراحتی و ایجاد علایم بالینی، زندگی کنید. درمان فشارخون‌بالا بسیار مهم است، چراکه فشارخون‌بالا عامل خطر ابتلا به بیماری‌های خطرناک می‌باشد.

فشار خون بالا، بدن را از شش راه اصلي زير تحت تاثير قرار مي دهد:

1. تصلب‌شرایین (آترواسکلروز): فشارخون‌بالای کنترل نشده، منجر به ضخیم‌شدن و کاهش خاصیت ارتجاعی دیواره سرخرگ‌ها می‌شود. رسوبات چربی با احتمال بیشتری بر روی این دیواره هاي سفت می‌نشینند و مجراي درون سرخرگ را باریک‌تر می‌کنند.
2. سکته مغزی و حمله قلبي: اگر یک لخته خون تشکیل شود و در یک سرخرگ تنگ شده خون‌رسانی‌کننده مغز گیرکند و آن را مسدود نماید، منجر به سکته مغزي می‌شود. اگر این سرخرگ که با لخته خون دچار انسداد شده است، خون‌رسانی قلب را برعهده داشته باشد، حمله قلبی ایجاد می‌شود. ممکن است فشارخون‌بالا با پاره نمودن رگ‌های خونرسان مغز، سبب بروز سکته مغزي خونريزي كننده نيز شود.
3. آنوریسم آئورت: فشارخون‌بالا می‌تواند یک قسمت ضعیف شده دیواره سرخرگ آئورت را گشاد و متسع نماید. این حالت آنوريسم آئورت نامیده می‌شود که در صورت عدم درمان ممکن است کشنده باشد.
4. بزرگی قلب: افزایش فشارخون سبب می‌شود که قلب سخت‌تر کارکند. با گذشت زمان، عضلات قلب ضخیم‌تر و سفت‌تر شده و ممکن است بزرگ و ضعیف گردند. با تضعیف این عضلات، قلب خون را با کارآیی کمتری پمپ نموده و شما احساس ضعف و خستگی مي كنيد. ممکن است خون به ریه‌ها پس زده شود و در بافت ریوی تجمع کند.
5. آسیب کلیه: کلیه، مواد زاید خون را فیلتر نموده و دفع می‌کند. اگر رگهای کلیه ضخیم‌شده و آسیب ببينند، ممکن است کلیه بتدریج نارسا شود و منجر به تجمع مواد زايد در خون شود. درمان نارسایی کلیه نیازمند دیالیز می‌باشد که یک روش مکانیکی برای فیلتر کردن خون است.
6. آسیب چشم: در افراد مبتلا به دیابت، فشارخون‌بالا ممکن است منجر به خونریزی مویرگها در چشم شود. این حالت که “رتینوپاتی” ناميده می‌شود در نهایت ممکن است سبب کوری شود.
   این عوارض بالقوه فشارخون‌ هشدار‌دهنده می‌باشند. باید به خاطر داشت که می‌توان فشارخون‌بالا را با درمان مناسب به شکل قابل توجهی کاهش داد. با درمان موفق فشارخون‌بالا، کاهش چشم‌گیر میزان مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی و سکته‌های مغزی امكان ‌پذير می‌باشد، بویژه می‌توان:
   • میزان بروز سکته مغزی را 35 تا 50 درصد کاهش داد.
   • میزان بروز حمله قلبی را 20 تا 25 درصد کاهش داد.
   • میزان بروز نارسایی قلبی را بیش از 50 درصد کاهش داد.

بیماری خاموش

برخی فکر می‌کنند فشارخون‌بالا با علایمی همچون عصبی شدن، تعریق یا اختلال خواب همراه است. هیچ‌یک از این علایم مربوط به فشارخون‌بالا نيستند. بسیاری از افرادیکه احساس سلامتی و عدم بیماری می‌نمایند، مبتلا به فشارخون‌بالا هستند و برخی از افرادیکه دچار اضافه‌وزن هستند، سیگار می‌کشند و یا دارای سایر عوامل خطر میباشند، فشارخون‌طبیعی دارند. تنها راه اطمینان از ابتلا به فشارخون‌بالا اندازه‌گیری فشارخون می‌باشد. فردی که به فشارخون بسیار بالا و درمان نشده مبتلا می‌باشد، ممکن است دچار سردرد، سرگیجه یا خونریزی از بینی شود. ممکن است این علایم تا زمانیکه بیماری به حد پیشرفته وتهدیدکننده‌ای نرسد، ایجاد نشود. همچنین ممکن است بسیاری از افراد مبتلا به فشارخون بسيار بالا هم فاقد علایم بالینی باشند. راه‌کار صحیح در چنین مواردی، اندازه‌گیری منظم فشارخون و درمان مناسب آن است.

سطح فشارخون شما به چه مفهوم است؟

در حال حاضر بر اساس رهنمودهای بین المللی، فشارخون در یکی از سه گروه “طبیعی”، “پيش فشارخون” و “فشارخون بالا” قرار می‌گیرد. فشار خون طبیعی فشارخون کمتر از mmHg 120/80 می باشد. اگر فشارخون در دست کم دو مرتبه اندازه‌گیری فشارخون (در دو روز متفاوت) مساوی یا بیشتر از این مقدار باشد، شما در گروه پیش‌فشارخون یا فشارخون‌بالا قرار می‌گیرید. بنا به توصيه‌هاي اخير که براساس تأثیرات و عوارض فشارخون‌بالا تنظیم شده‌اند، فشارخون‌بالا بايد هر چه زودتر به سطوح سالم کاهش یابد.

پیش فشارخون

در مرحله پیش‌فشارخون، فشارخون در بالای حد طبیعی قرار دارد (یعنی مقادیر فشارخون بطور مداوم مابین mmHg 120/80 و mmHg 140/90 می باشد). در حال حاضر حدود یک‌سوم بالغین در مرحله پیش‌فشارخون هستند. دستورالعمل‌های جدید، این مرحله را به عنوان مرحله خطر تلقی می‌کنند، چراکه این گروه در طی مراحل بعدی زندگی با احتمال بسیار بیشتری دچار فشارخون‌بالا می‌شوند. در واقع خطر ابتلا به بیماری قلبی در فشارخون‌های بیشتر از mmHg 115/75 افزایش می‌یابد. از این سطح به بعد هر 20/10 میلی متر جیوه افزایش در فشارخون، خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی را 2 برابر افزایش می‌دهد.

ایجاد تغییرات سالم در شیوه زندگی تنها راه پيشگيري از پیشرفت این مرحله به مرحله فشارخون‌بالا است. در افرادیکه درگروه پیش‌فشارخون قرار دارند، باید کنترل فوری فشارخون از طریق درمان غیردارویی آغاز شود. حتی اگر فشارخون در حد طبیعی هم باشد، شما می‌توانید تغییرات سالمي را در شیوه زندگی خود ايجاد كنيد. این تغییرات سالم در شیوه زندگی می‌توانند به كاهش فشارخون منجر شوند و سطح فشارخون را بدون نياز به مصرف دارو به سطوح سالم‌تر تبديل كنند. به‌احتمال زیاد در این مرحله زودرس، تغييرات‌سالم در شيوه‌زندگي به تنهایی می‌توانند به شما کمک کنند. شما و پزشکتان می‌توانید درمورد اولویت‌های تغییرات سالم در شیوه زندگی با هم صحبت کنید و جهت ایجاد این عادات جدید، گام‌های خوبی را بردارید.

تغییرات سالم در شیوه زندگی را ابتدا با عادات غذایی خود آغاز کنید. روزانه 8 واحد یا بیشتر، میوه‌ها و سبزیجات مصرف کنید و از چربی‌های اشباع کمتری استفاده نمایید. مصرف نمک را به کمتر از mg 1500 در روز کاهش دهيد. در صورت ابتلا به اضافه وزن، كاهش وزن مي‌تواند مفيد باشد. فوايد كاهش وزن خیلی زود آغاز می‌شوند (حتی با کاهش 4 تا 6 کیلوگرمی وزن)، چرا که با هر 1/5 کیلوگرم کاهش وزن، فشارخون سیستولیک بطور متوسط 2 میلی‌متر جیوه کاهش می‌یابد. دست‌کم 30 دقیقه ورزش را در برنامه روزانه خود برای 5 روز در هفته بگنجانید. این تغییرات ممکن است ابتدا ساده به نظر نیایند، اما اگر شما مصمم هستید که از دارو استفاده نکنید، ارزش انجام را دارند.

فشارخون سیستولیک

براساس رهنمودهای کنونی، فشارخون سیستولیک (عدد بزرگتر) بیش از mmHg 140را باید بدون در نظر گرفتن فشارخون دياستولیک (عدد كوچكتر) تحت درمان قرار داد. ممکن است فشارخون سیستولیک یا دیاستولیک هریک به تنهایی یا همراه باهم افزایش یابند. با افزایش سن، فشارخون دیاستولیک بطور معمول کاهش می‌یابد و فشارخون سیستولیک شروع به افزایش می‌نماید.

اگر تنها فشارخون سیستولیک بالا بوده و فشارخون دیاستولیک طبیعی باشد، در واقع شما مبتلا به شایع‌ترین نوع فشارخون‌بالا هستيد. این حالت، فشارخون‌بالای منفرد سیستولیک نامیده می‌شود و بر اساس رهنمودهای کنونی بسيار مهم می‌باشد. درمان زودرس فشارخون منفرد سیستولیک از طریق تغییرات سالم درشیوه‌زندگی و مصرف دارو (درصورت نیاز) سبب کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی می‌شود. برای مثال با کاهش هر 5 میلی‌متر‌جیوه از فشارخون سیستولیک مرگ ناشی از سکته مغزي درحدود 14 درصد و مرگ ناشی از بیماری قلبی در حدود 9 درصد کاهش می‌یابد. درمان زودرس فشارخون منفرد سیستولیک بر روی کیفیت زندگی، تاثیر بسیار زیادی دارد.

راهبردهای درمانی

تغییرات سالم در شیوه‌زندگی، مصرف داروها یا ترکیب این دو، می‌توانند فشارخون را کاهش دهند. تغییرات سالم در شیوه‌زندگی برای هر فرد مبتلا به فشارخون‌بالا (از هر نوعی) توصیه می‌شود. در بسیاری از افراد اقداماتی مانند کاهش وزن، ورزش، محدود نمودن مصرف نمک و پیروی از برنامه سالم غذایی می‌توانند به همان اندازه مصرف یک دارو، اثرات مفید داشته باشند. انواع بسیاری از داروهای مختلف ضدفشارخون موجود هستند. مصرف ترکیبی از چند دارو در بسیاری از افراد مفیدتر است. شما و پزشکتان انتخاب‌های متعددی دارید و در صورتی‌که برای پیدا کردن بهترین درمان موثر با یکدیگر همکاری نمایید، درمان فشارخون‌بالا موفق‌تر خواهد بود.

پزشک کمک می‌کند تا سطح هدف درمان فشارخون را شناسایی کنید. وی راه‌های دست‌یابی به این سطح هدف را شرح می‌دهد. با پزشکتان در مورد تغذیه، استعمال دخانیات و سوء مصرف الکل، ورزش منظم، داروها و مکمل‌های غذایی مصرفی خود صحبت کنید. هراندازه که شما در مورد عواملی که در افزایش فشارخون دخیل هستند آگاهی بیشتری داشته باشید، راحت‌تر می توانید فشارخون‌خود را کاهش دهید.
پزشک ممکن است با در نظرگرفتن سه عامل زیر ، درمان فشارخون‌بالا را برنامه‌ریزی نماید:

1. مقدار فشارخون اندازه‌گیری شده.
2. اینکه آیا فشارخون سبب آسیب به سرخرگ‌ها و اعضای بدن شده است یا خیر؟
3. اینکه آیا بیماری‌های همراه مانند دیابت (بیماری قند خون) که ممکن است درمان فشارخون را تحت تأثیر قرار دهند وجود دارند یا خیر؟
   اگر شما هنوز در مرحله پیش‌فشارخون هستيد و دچار عوارض دیگری نشده‌اید، ممکن است بتوانید فشارخون خود را از طریق تغییرات سالم در شیوه‌زندگی در طول یکسال به کمتر از 80/120 میلی‌متر جیوه برسانید.

اگر مبتلا به مرحله 1 یا 2 فشارخون هستيد و آسیب اعضای بدن در اثر فشارخون‌بالا یا بیماری‌های همراه وجود نداشته باشد، هدف درمانی نگه داشتن فشارخون در مقادیر پیش‌فشارخون می‌باشد (جدول بالا). پزشکان دریافته‌اند که بسیاری از افراد جهت نگه داشتن فشارخون خود در مقادیر هدف نیاز به مصرف بیش از یک دارو دارند. اگر شما مبتلا به مرحله یک فشارخون‌بالا هستيد، تغییرات سالم در شیوه‌ زندگی اولین گام ضروری می‌باشد. اگر تغییرات سالم در شیوه‌ زندگی نتوانند سبب دست‌یابی به سطح فشارخون‌هدف شوند، پزشک ممکن است برای شما یک داروی ادرارآور (دیورتیک) یا سایر داروهای ضدفشارخون تجویز کند.

اگر شما مبتلا به مرحله 2 فشارخون هستيد (فشارخون 160/100 میلی‌متر‌جیوه یا بیشتر) و دچار عوارض نشده‌اید ، استفاده بیش از یک دارو ضروري است تا به سطح هدف درمانی فشارخون دست پیداکنید (که احتمالاٌ یکی از آنها داروی ادرارآور یا دیورتیک می‌باشد). البته هم‌چنان باید تغییرات سالم در شیوه‌زندگی (بهبود رژیم غذایی و ورزش کردن و…) را هم‌زمان با مصرف دارو ادامه دهید. اگر شما مبتلا به فشارخون‌بالا هستید (مرحله 1 یا مرحله 2) و یک بیماری زمینه‌ای دارید که شما را در معرض خطر قرار می‌دهد (برای مثال سابقه حمله‌قلبی یا ابتلا‌ به بیماری‌کلیوی یا دیابت)، پزشک ممکن است برای شما دارویی تجویزکند که علاوه‌ برکاهش فشارخون، برای بیماری زمینه‌ای نیز مفید باشد. البته هم‌چنان تغییرات سالم در شیوه‌زندگی اقدام شماره یک محسوب می‌شوند. در این حالت دستیابی به سطح هدف فشارخون یعنی mmHg 130/80 ممکن است منطقی‌ترین امر باشد.

هشدار: در مورد علایم سکته مغزی آگاه باشید. این علایم عبارتند از: سردرد، کاهش هوشیاری، ضعف، بی‌حسي، دشواری در صحبت کردن، صحبت نامفهوم یا ضعف یک نیمه بدن. اگر شما دچار هریک از این علایم شديد بلافاصله با 115 تماس گرفته و یا جهت دریافت درمان اورژانسی به بیمارستان مراجعه کنید.

اندازه فشارخون، سابقه پزشکی و یا برنامه درمانی هر چه باشد، تنها راه دست‌یابی به هدف درمانی فشارخون، پای‌بندی به درمان میباشد. در واقع دست‌یابی به عدد هدف درمانی فشارخون، مفهوم بسیارگسترده‌ای دارد.

پیشگیری

پیشگیری از فشارخون بالا و کاهش فشارخون به سطح هدف درمانی، با انتخاب‌های سالم در جنبه‌های مختلف زندگی آغاز می‌شود. فواید این اقدامات تنها در محدوده درمان فشارخون باقی نمانده و باعث افزایش سلامت قلبی‌عروقی، کاهش احتمال ایجاد سکته‌مغزی و بیماری‌کلیوی و ایجاد احساس سلامتی می‌شوند.

حتی اگر چند عامل خطر ابتلا به فشارخون‌بالا داشته باشید (جنس مذکر، نژاد سیاه‌پوست، سابقه فشارخون‌بالا درخانواده و سن بالا)، می‌توانید با تغییرات سالم در شیوه‌زندگی فشارخون‌تان را کاهش دهید. برخی از این اقدامات عبارتند از:

• پیروی از یک رژیم غذايي حاوی مقادیر اندک چربی و نمک مانند رژیم غذايي DASH (مطالب بعدی را ببینید).
• کاهش وزن در صورت داشتن اضافه‌وزن.
• ورزش منظم.
• عدم سوء مصرف الکل.
• ترک سیگار (درصورت استعمال).
• آموزش کنترل استرس (تنش عصبی).
• عدم‌ مصرف ‌داروهای بدون‌نسخه‌ای که می‌توانند فشارخون را افزایش دهند مانند “ضداحتقان‌ها” یا “محصولات انرژی‌زا”.

رژیم غذايی DASH

DASH خلاصه عبارت”رویکرد رژیمی جهت توقف فشارخون بالا” مي‌باشد. رژیم DASH حاوی مقادير پاييني از چربی اشباع، کلسترول، چربی کل و سدیم (نمک) است.

در رژیم غذایی DASH به استفاده از میوه‌ها، سبزیجات و محصولات لبنی کم‌چرب تأکید می‌شود. رژیم غذایی DASH حاوی غلات سبوس‌دار، ماهی، مرغ و تنقلات می‌باشد و بر اساس آن بايد گوشت قرمز و شيريني جات كمتري مصرف نمود. اکثر تحقیقات نشان داده‌اند که رژیم غذایی DASH بهتر از سایر برنامه‌های غذایی درکاهش فشارخون‌ به بیشتر بیماران کمک می‌کند. اکثر افرادیکه به مدت یک ماه به این برنامه پای‌بند می‌مانند، به شکل قابل توجهی فشارخون خود را کاهش می‌دهند و این اثر تا زمانی‌که به این رژیم غذایی پای‌بند هستند، باقی می‌ماند. رژیم‌غذایی DASHهمچنین در افرادی‌که فشارخون‌طبیعی دارند اما می‌خواهند مانع از افزایش آن شوند نیز مفید است. در تمامی افراد، همراه با پیروی از رژیم غذایی DASH می‌توان سایر تغییرات سالم در شیوه‌زندگی نظیر ورزش کردن و ترک سیگار را آغاز نمود و یا آنها را ادامه داد.

پیروی از رژیم غذایی DASH سبب می‌شود که برخی از افراد نیاز به مصرف دارو نداشته باشند یا از داروهای کمتری نسبت به حالت عدم پیروی از رژیم غذایی DASH استفاده نمایند. شما نباید هیچیک از داروهای مصرفی خود را قطع نموده یا مقدار آن ‌را بدون هماهنگی با پزشک خود کاهش دهید.

رژیم غذایی DASH بر روی دو هدف: برنامه‌غذایی و کاهش میزان مصرف نمک جهت درمان فشارخون‌بالا استوار مي باشد. این رژیم را می‌توان با سطوح مختلف نمك بسته به حساسيت فرد به نمك تطبيق داد. درصورت مصرف كمترين مقادیر سدیم، كاهش‌فشارخون در بیشترین حد خود خواهد بود (مصرف mg 1500 یا کمتر سدیم در رژيم غذايی روزانه).

در مورد رژیم غذایی DASH می‌توان مطمئن بود که اثربخشی اين رژيم غذایی در بسياري از تحقيقات دانشگاهي در برخی از مراكز معتبر پزشکی تایيد شده است.

قطع مصرف نمک و سدیم

بیشتر غذاهای تازه، حاوی نمک اندکی هستند اما اکثر غذاهای آماده طبخ یا فرآوری شده حاوی نمک بسیار زیادی می‌باشند. بیشتر این نمک در هنگام طبخ یا فرآوری غذا به آن افزوده می‌شود. اکثر رستوران‌ها در هنگام آماده‌سازی غذا، نمک زیادی به غذا می‌زنند. تنها راه اطمینان از میزان نمک موجود در غذاهای بسته‌بندی شده، کنترل میزان نمک آن در برچسب غذایی می‌باشد.

باید به تدریج با توجه به نکات زیر، میزان مصرف نمک خود را کاهش دهید:

• ابتدا با حذف نمک از سر سفره غذا شروع کنید، بعنوان جایگزین نمک می‌توانید از ادویه‌های گیاهی استفاده کنید که اغلب مفید بوده و در طعم‌های مختلف وجود دارند.
• یاد بگیرید که چگونه بجای نمک از ادویه‌ها استفاده کنید. غذای خود را با استفاده از گیاهان خشک، ادویه‌ها، لیمو یا آب لیمو، سرکه و طعم دهنده‌های بدون نمک میل کنید.
• بجای سبزی‌های کنسرو شده، سبزی تازه یا منجمد شده بخرید.
• غذاهای کنسروشده را پس از باز کردن زیر آب بشویید تا نمک آن شسته شود (به عنوان مثال کنسرو تون ماهی یا لوبیا).
• همیشه محصولات غذایی کم نمک یا بدون نمک را انتخاب کنید.
• از ماهی، مرغ و گوشت قرمز تازه بجای انواع دودی، کنسرو شده و فرآوری شده (نظیر سوسیس و ژامبون) استفاده کنید.
• ازمصرف غذاهای نمک سود (همبرگر و ژامبون) یا غذاهای شور (خیارشور، زیتون شور و ….) و چاشنی‌های حاوی نمک (مانند سس خردل، سس کباب یا باربي‌کیو، سس گوجه فرنگی یا کچاپ) خودداری کنید. حتی مصرف سس سویای کم سدیم را محدود نموده و در صورت مصرف، آن ‌را به عنوان جایگزین نمک سر سفره غذا داشته باشید.
• برنج، ماکارونی و غلات را بدون استفاده از نمک بپزید. از مصرف برنج، غلات یا ماکارونی‌های طعم دار پرهیز کنید چرا که حاوی نمک فراواني هستند.
• از مصرف غذاهای منجمد آماده، سوپ‌ها و غذاهای کنسروشده و سس‌ها و همچنین سس سالاد پرهیز نمایید. شما می‌توانید در منزل با استفاده از گوجه فرنگی سس بدون نمک تهیه کنید و آن‌را در مقادیر کوچک برای استفاده‌های بعدی در فریزر نگاه دارید. همچنین می‌توانید سس سالاد را با استفاده از روغن و سرکه تهیه نموده و برای چند روز استفاده کنید.
• اکثر رستوران‌ها جهت آماده‌سازی غذا مقادیر زیادی نمک به آن می‌افزایند. هنگامیکه در رستوران غذا می‌خورید، می‌توانید از سرآشپز بخواهید که غذای شما را بدون نمک تهیه کرده و از ادویه‌های دیگر استفاده نماید. بسیاری از مدیران رستوران‌ها از تامین نظر شما خوشحال می‌شوند.

این مسأله که رژیم غذاییDASH، کاهش مصرف سدیم و نمک را شامل می‌شود یک رویکرد قابل توجه درمانی برای فشارخون‌بالا در بسیاری از موارد می‌باشد:

• این رژیم در بسیاری از افراد مبتلا و غیرمبتلا به فشارخون‌بالا، جوانان و سالمندان، مردان و زنان، سیاه‌پوستان و سایر نژادها، چاق‌ها ولاغرها، افراد فعال و غیرفعال، مفید است.
• این رژیم در کاهش‌فشارخون موثرتر از سایر رژیم‌های غذایی سالم قلبی است و نوع کم سدیم رژیم غذایی DASH موثرتر از سایر رژیم‌های غذایی کم سدیم می‌باشد.
• پیروی از این برنامه غذایی اثر سریعی دارد، پس از حدود 2 تا 4 هفته کاهش فشارخون رخ می‌دهد. علاوه برتأثیر برنامه‌غذایی درکاهش‌فشارخون، این رژیم غذایی همچنین سبب کاهش سطح کلسترول نیز می‌شود که این امرعامل موثری در پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی می‌باشد.

برنامه غذایی DASH سرشار از میوه‌ها و سبزیجات تازه می‌باشد (روزانه 8 واحد غذایی یا بیشتر). میوه‌ها و سبزیجات تازه حاوی نمک کمتری هستند و پتاسیم، کلسیم و منیزیم فراوانی دارند. غلات و محصولات غله‌ای یکی دیگر از اجزای اصلی این رژیم غذایی هستند (روزانه 7 تا 8 واحد غذایی). غلات و محصولات غله‌ای فیبر و انرژي كافي را تأمين مي‌كنند . در اين برنامه‌غذايي همانند سدیم مصرف گوشت قرمز، شيريني و نوشیدنی‌های شیرین جهت کاهش میزان دریافت قند و چربی، محدود شده است. این برنامه به شما آموزش می‌دهد که چگونگی کاهش مصرف نمک را از طریق عدم مصرف غذاهای فرآوری شده که يكي از منابع اصلی نمک مي‌باشند، را به شما می آموزد.

در رژيم غذايی DASH نیز مانند تمام رژيم‌های غذایی، ممکن است درطی يك وعده یا در طول یک روز تعداد واحدهای غذایی مصرفی از تعداد واحدهای غذایی توصیه شده بیشتر شود. در نتیجه ممکن است در یک روز نسبت به سایر روزها سدیم بیشتری مصرف کنید، اما نکته مهم این است که مقدار میانگین مصرفی طی چندین روز یا یک هفته باید نزدیک به مقدار توصیه شده باشد تا برای سلامتی شما مفید باشد.

همچنین باید بخاطر داشته باشید که اگر پزشک داروهایی را برای فشارخون‌بالای شما تجویز کرده است، نباید بدون مشورت با وی مصرف آن‌ را قطع کنید. اگر احساس می‌کنید که رژیم غذایی DASH (یا هررژیم غذایی دیگری) سبب کاهش‌فشارخون شما شده‌است‌، در مطب پزشک فشارخون خود را اندازه‌ بگیرید و در مورد آن با پزشک خود مشورت نمایید.

حساسیت به نمک چیست؟
در اکثر افراد، بدن به دقت غلظت نمک را تنظیم می‌کند و هرگونه نمک اضافی در بدن از طریق ادرار یا تعریق دفع می‌شود. اما در بسیاری از افراد مصرف بیش از حد نمک سبب افزایش فشارخون می‌شود. این حالت حساسیت به نمک ناميده می‌شود. برخی انسان‌ها به علل نامعلوم نسبت به بقیه حساسیت بیشتری به نمک دارند. برای مثال در حدود 70 درصد سیاه‌پوستان به نمک حساس هستند. همچنین سالمندان به احتمال بیشتری دچار این حالت هستند. در حدود نیمی از افراد مبتلا به فشارخون‌بالا، دچار حساسیت به نمک هستند و به همین دلیل است که کاهش میزان مصرف نمک در رژیم غذایي به عنوان یک جزء اصلی درمان می‌باشد. هیچ روشی برای بررسی حساسیت به نمک وجود ندارد جز اینکه برای مدتی نمک کمتری مصرف کنیم و ببینیم که آیا فشار خون کاهش می‌یابد یا خیر. اثر تجمعی رژیم غذایی پرنمک در اکثر افراد سبب افزایش فشارخون می‌شود.

کنترل وزن

یکی از مهمترین اقداماتی که می‌توان جهت کنترل فشارخون (و در نتیجه پیشگیری از بیماری‌های قلبی) انجام داد، حفظ وزن در یک محدوده سالم می‌باشد. در افراد دچار اضافه‌وزن نسبت به افراد دارای وزن سالم و طبیعی، میزان خطر ابتلا به فشارخون 2 برابر می‌شود. اگر تنها 4/5 کیلوگرم اضافه وزن نسبت به مقدار مطلوب داشته باشید، کاهش این مقدار اضافه‌وزن به طور قابل‌توجهی می‌تواند فشارخون را کاهش دهد. وزن با عوامل دیگری چون سطح کلسترول و خطر ابتلا به دیابت در ارتباط بوده و از این رو از راه‌های مختلفی سلامت قلبی‌عروقی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

درک ارتباط میان وزن و فشارخون ساده است. با افزایش وزن، بافت چربی افزایش می‌یابد. بافت چربی نیز مانند هر بافت دیگری در بدن‌، جهت زنده ماندن نیاز به اکسیژن و موادغذایی دارد. با افزایش بافت چربی‌، میزان‌خون موجود در دستگاه گردش خون بدن نیز باید افزایش یابد. در نتیجه کلیه‌ها میزان آب و سدیم بیشتری را در بدن حفظ می‌نمایند که منجر به افزایش فشارخون می‌شود. هنگامیکه وزن خود را کاهش می‌دهید، این اثرات منفی معکوس می‌گردند و فشارخون به محدوده سالم‌تر بر‌می‌گردد.

عادات سالم غذایی

محدودکردن میزان مصرف سدیم و پیروی از یک رژیم سالم حاوی مقادیر اندک چربی، در پیشگیری و یا کنترل‌فشارخون بالا حتی به افراد با وزن طبیعی نیز کمک می‌کند. پتاسیم به پیشگیری از افزایش فشارخون کمک می‌کند که علت آن تا حدی مربوط به افزایش دفع نمک است. پتاسیم در برخی از غذاها بویژه میوه‌ها و سبزیجات وجود دارد. اثر پتاسیم مکمل‌های غذایی به اندازه اثر پتاسیم موجود در مواد غذایی طبیعی نیست. بیشتر افراد از طریق استفاده از غذاهای حاوی این ماده، پتاسیم مورد نیاز بدن را دریافت می‌کنند. افرادیکه از داروهای ادرارآور استفاده می‌کنند، ممکن است نیاز به دریافت مکمل داشته باشند.

میزان دریافت سدیم (نمک) از غذاها یک عامل حیاتی در کنترل فشارخون می‌باشد. مصرف زیاد نمک سبب می‌شود که بدن شما آب زیادی را در بدن حفظ کرده و در نتیجه حجم‌خون و به دنبال آن فشارخون افزایش یابد. گرچه سدیم یک ماده معدنی ضروری است، متخصصین تغذیه توصیه می‌کنندکه یک فرد در طول یک شبانه‌روز کمتر از 2400 میلی گرم (يا 2/4 ‌گرم) سدیم مصرف کند که در حدود 1 قاشق چایخوری نمک طعام می‌باشد. البته این میزان نمک شامل کل نمک موجود در غذا و همچنین نمکی می‌شود که شما موقع طبخ غذا به آن اضافه می‌کنید. یک رژیم غذايي معمولی، حاوی حدوداً 4000 میلی‌گرم (4 گرم) نمک می‌باشد که بسیار بیشتر از میزان نیاز روزانه فرد است. جهت کنترل‌فشارخون و همچنین در افراد بالای 50 سال یا سیاه‌پوستان، میزان مصرف روزانه سدیم باید به mg 1500 یا کمتر محدود شود.

تمامی غذاهای با منشاء حیوانی مانند گوشت قرمز و لبنیات، حاوی سدیم هستند. غذای رستوران‌ها و غذاهای آماده سدیم بسیار زیادی دارند. جهت مشاهده میزان سدیم، برچسب غذایی موجود بر روی یک قوطی کنسرو یا یک شیشه سس گوجه‌فرنگی را نگاه کنید. ممکن است بدون اینکه در طول روز از نمکدان استفاده کنید، با مصرف اینگونه غذاها مقدار زیادی نمک را وارد بدن خود کنید. در عوض میوه‌های تازه، سبزیجات و غلات حاوی سدیم نبوده یا مقدار اندکی سدیم دارند، مگر آنکه خود شما در حین مصرف به آنها نمك اضافه کنید.

ورزش منظم

علاوه بر کمک به کنترل فشارخون، فعالیت جسمانی منافع بیشماری در سایر جنبه‌های سلامتی دارد. در طول ورزش هوازی (به مفهوم ورزشی که سبب می شود بدن از اکسیژن جهت سوخت‌رسانی به عضلات استفاده بکند)، قلب سخت‌تر فعالیت می‌کند تا خون بیشتری را برای تامین اکسیژن عضلاتی که به شدت در حال فعالیت می‌باشند، پمپ کند. ممکن است شما به اشتباه تصور کنید که این عمل با گذشت زمان فشارخون را افزایش می‌دهد، ولی باید توجه داشته باشید که افزایش برون‌ده قلبی با گشاد شدن رگهای خون‌رسانی کننده عضلات همراه می‌باشد که مقاومت در برابر جریان خون را کاهش می‌دهد. ورزش منظم در واقع سبب افزایش تعداد مویرگ‌های خون‌رسان بافت عضلانی و در نتیجه کاهش مقاومت می‌شود. فعالیت منظم جسمانی قلب، سرخرگ‌ها و ریه‌های شما را سالم‌تر نموده و به شما در محافظت از بیماری قلبی کمک می نماید.

همچنین ورزش یک جزء ضروری برای سوزاندن کالری رژیم غذایی جهت کنترل وزن می‌باشد. یک برنامه ورزشی با شدت متوسط همراه با رژیم سالم غذایی سبب می‌شود که کاهش اضافه وزن ساده‌تر شده و در نتیجه فشارخون بطور قابل توجهی کاهش ‌یابد. فواید ورزش به همین جا ختم نمی‌شود: فعالیت جسمانی نه تنها به محافظت در مقابل فشارخون‌بالا کمک می‌کند، بلکه پیشگیری از بیماری قلبی، دیابت (بیماری قندخون)، سکته مغزی و سرطان هم نقش اساسی دارد. ورزش روحیه را نیز بالا می برد، از پوکی استخوان پیشگیری کرده و به کنترل استرس (تنش‌های عصبی) کمک می‌کند و در نتیجه موجب می‌گردد که هم‌زمان به چندین هدف خود دست پيدا كنيد.

البته ضروری نیست که شما ورزشکار حرفه‌ای باشید. ورزش هوازی شامل طیف وسیعی از فعالیت‌ها شامل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، بالارفتن از پله‌ها، رقصیدن و باغبانی می‌باشد. جهت دستیابی به فواید قلبی‌عروقی باید دست‌کم 5 روز در هفته، روزانه 30-20 دقیقه فعالیت داشته باشید. بر اساس توصیه‌های اخیر در افراد دچار اضافه‌وزن این میزان فعالیت باید روزانه یک ساعت باشد. اکثر افراد می‌توانند بدون مشاوره با پزشک شروع به انجام یک برنامه ورزشی با شدت متوسط نمایند ولی برخی افراد قبل از فعالیت جسمانی باید حتما با پزشک خود مشورت نمایند (ادامه مطلب).

افزایش طول مدت فعالیت و یا شدت فعالیت در افرادیکه قبلا فعالیت با شدت متوسط انجام می‌دادند، فایده بیشتری دارد. اگر نمی‌دانید که چگونه فعالیت خود را آغاز کنید، آن را با یک برنامه ساده پیاده‌روی شروع کنید.

دست کم 5 روز در هفته در حوالی منزل پیاده‌روی کنید:

• هفته اول: جهت گرم كردن عضلات 5 دقيقه به شكل آهسته راه برويد، سپس 5 دقیقه تندتر راه بروید و در نهایت 5 دقیقه آرام‌تر پیاده‌روی نمایید تا بدن شما خنک شود.
• هفته دوم: ابتدا 5 دقیقه پیاده‌روی آهسته جهت گرم کردن عضلات بدن انجام دهید، سپس 7 دقیقه تندتر راه بروید و درنهایت 5 دقیقه برای خنک‌کردن، آهسته پیاده‌روی نمایید.
• هفته سوم و پس از آن: 5 دقیقه آهسته راه بروید، سپس هر هفته2 دقیقه به زمان پیاده‌روی سریع خود اضافه نمایید، تا اینکه به 30 دقیقه یا بیشتر برسد و در نهایت هم 5 دقیقه پیاده‌روی آهسته انجام دهید تا بدن شما خنک شود.

بسیاری از افراد می‌توانند برنامه ورزشی خود را با شدت بیشتری (یعنی پیاده‌روی سریع به مدت 20 دقیقه بجای 5 دقیقه) در هفته اول آغازکنند و این مقدار 20 دقیقه‌ای را در عرض هفته‌های دو و سه افزایش دهند. اگر شما بیش از 50 سال دارید و پیش از این فعالیت جسمانی نداشته‌اید، اگر در گذشته دچار حمله قلبی شده‌اید و اگر سابقه‌خانوادگی حمله قلبی دارید، پیش از افزایش سطح فعالیت جسمانی خود باید با پزشکتان مشورت نمایید. اگر دچار بیماری قلبی هستید، ممکن است پزشک پیش از توصیه به آغاز فعالیت جسمانی یک استرس‌تست ورزشي را انجام دهد تا ظرفیت فعالیتی شما را مشخص نماید و یک برنامه شخصی ورزشي برایتان تنظيم کند.

حتی اگر در برنامه‌های ورزشی شرکت نکنید یا روزانه زمان ویژه‌ای را به پیاده‌روی اختصاص ندهید، باز هم می‌توانید سلامت خود را از طریق افزایش میزان فعالیت روزانه مانند پیاده‌روی در مسيرهاي کوتاه به جای رانندگی، پارک کردن ماشین در فاصله‌ای دور از مغازه یا مرکز خرید و پیاده‌روی بقیه مسیر و یا استفاده از راه پله‌ها بجای آسانسور یا پله برقی بهبود ببخشید. یک گام سنج بخرید تا ببینید روزانه چند قدم راه می‌روید و بتدریج میزان فعالیت خود را افزایش دهید تا اینکه روزانه ده هزار قدم پیاده‌روی نمایید.

ترک سیگار

دود سیگار حاوی هزاران ماده است که هر یک به تنهایی یا همراه با سایر عوامل می‌توانند سلامتی شما را به اشکال مختلف به خطر بیاندازند.

علاوه بر آسیب ریه‌ها، سیگار به سیستم قلبی‌عروقی هم آسیب می‌زند. سیگار بطورمستقیم سبب افزایش پایدار فشارخون نمی‌شود بلکه از طریق کاهش قطر سرخرگ‌هاي قلب منجر به افزایش فشارخون و در نتیجه محروم ماندن عضله قلبی از خون و اکسیژن می‌گردد. هربار که شما سیگار می‌کشید، فشارخون شما به مدت 30 دقیقه افزایش می‌یابد. مصرف روزانه یک بسته سیگار، فشارخون را به مدت 10 ساعت بالا نگه می‌دارد.

به مرور زمان دود سیگار سبب آسیب به پوشش دیواره سرخرگها شده و آنها را در مقابل تشکیل پلاک آسیب‌پذیر می‌کند. تشکیل پلاک، سرخرگها را تنگ می‌کند و جریان خون قلب، مغز و سایر بخش‌های بدن را کم می‌نماید. سیگار همچنین سبب می‌شود که خون ساده‌تر لخته شود که البته هنوز علت آن نامشخص است. لخته‌ها براحتی به سطح داخلی سرخرگ‌های سخت داراي پلاک می‌چسبند. سیگار همچنین سطح “کلسترول خوب” را در خون کاهش می‌دهد.

محصولات تنباکويی بدون دود، بدون ضرر نمی‌باشند. ترک عادات دخانی بسیار دشوار است ولی فواید بسیار سلامتی آن سبب شده است که ارزش امتحان کردن داشته باشد. بنابراین اگر سیگاری هستید آن را ترک کنید و اگر هم سیگاری نیستید، هرگز به فکر سیگارکشیدن نباشید.

رهنمودهایی جهت ترک سیگار
ترک سیگار بسیار دشوار می‌باشد اما راه‌های فراوانی وجود دارند که به شما در ترک سیگار کمک می‌کنند و سبب بهبود سلامت و افزایش امید به زندگی می‌شوند. «محصولات جایگزین نیکوتین» بسیار پرطرفدار هستند. این محصولات شامل برچسب، آدامس، قرص مکیدنی و اسپری بینی نیکوتین هستند. این محصولات در بسیاری از افراد مفید هستند اما اگر مبتلا به فشارخون‌بالا باشید، محصولات نیکوتینی می‌توانند فشارخون را افزایش دهند و در نتیجه تنها باید با توصیه پزشک مصرف شوند. «بوپروپيون» یک داروی تجویزی بوسیله پزشک می‌باشد که احتمال ترک موفق سیگار را افزایش می‌دهد. بوپروپیون در حقیقت یک داروی ضدافسردگی می‌باشد. بسیاری از افراد توانسته‌اند با کمک گرفتن از «کلاس‌های گروهی ترک سیگار»، به طور موفق سیگار را ترک کنند. این کلاس‌ها اغلب در بیمارستان‌ها یا انجمن‌های مختلف تشکیل می‌شود. «خطوط تلفنی ترک سیگار» می‌توانند مفید باشند. در برخی از افراد، «ورزش» باعث کاهش استرس و کاهش عوامل تحریک‌کننده جهت روشن کردن سیگار می‌شود. انواع «روش‌های کسب تمرکز» ممکن است سبب کاهش کشش به سیگار و کاهش عصبی شدن شوند. «آرامش‌بخشی و بيوفيدبك» در برخی از افراد مفید بوده‌اند. برای افرادی که سیگار را به خاطر کنترل وزن مصرف می‌کنند (اغلب زنان) تا بدینوسیله بتوانند از مصرف شیرینی‌جات و انواع غذاهای چرب خودداری نمایند، توصیه می‌شود تا به جای سیگار کشیدن از برش‌های کرفس یا هویج استفاده نمايند.

کنترل استرس

استرس سبب افزایش دائمی فشار خون نمی‌شود. زمانی که شما ناراحت باشید فشار خون‌تان بالاتر می‌رود. بدن همواره به استرس به صورت فرار یا مبارزه پاسخ مي‌دهد، يعني اينكه خود را براي مبارزه يا فرار آماده مي‌سازد. افزایش موقت فشار خون و تعداد ضربان‌ قلب جزیی از پاسخ فیزیولوژیک می‌باشد و در برخی از افراد نسبت به سایرین شدیدتر است. گر چه سنجش میزان استرس دشوار می‌باشد ولی تحقیقات، یافته‌های عمومی زیر را نشان می‌دهند:

• در برخی افراد، فشارخون در پاسخ به شرایط استرس‌زا افزایش می‌یابد و این افراد در معرض خطربیشتری برای ابتلا به فشارخون بالا هستند.
• برخی افراد به شکلی ناسالم به استرس پاسخ می‌دهند، برای مثال پرخوری بیش از حد، استعمال سیگار یا نوشیدن الکل که این موارد ممکن است در ایجاد فشارخون بالا دخیل باشند.

ممکن است شما قادر به تغییر پاسخ ناخودآگاه بدن خود به استرس نباشيد و همچنین ممکن است نتوانید هميشه از شرايط استرس‌زا اجتناب كنيد، اما مي‌توانيد روش‌هاي کسب آرامش را بياموزيد و فعاليت‌هايي نظير ورزش را انجام دهيد تا به شما در اصلاح خطرهای مرتبط با استرس كمك كنند. همچنين مي‌توانيد با پزشک در مورد میزان استرس که یکی از عوامل دخیل در فشارخون بالا می‌باشد، صحبت کنید.

عدم سوء مصرف و محدود نمودن مصرف الکل

مطابق دستور صريح اسلام الكل مصرف ننمایيد. در صورت پيروي از ساير اديان الهي توجه داشته باشيد كه مصرف الکل خطرناک بوده و سبب افزایش احتمال ابتلا به فشارخون‌بالا می‌شود. همچنین مصرف الکل در ابتلا به سایر بیماری‌های قلبی‌عروقی نیز موثر است. اگر از داروهای ضدفشارخون مانند مهارکننده‌های بتا استفاده می‌کنید، الکل ممکن است با عملکرد آنها تداخل داشته باشد. اگر مبتلا به فشارخون بالا هستید حتماً با پزشک خود در مورد چگونگی تأثیر الکل برروی فشارخون صحبت کنید.

کنترل فشارخون در منزل

پزشک ممکن است از شما بخواهد که به طور مرتب فشارخون خود را در منزل اندازه‌گیری نموده و ثبت کنید. انجام این کار به شما و پزشکتان کمک می‌کند تا درک کاملی از چگونگی تغییرات فشارخون خود در طول روز پیدا کنید و دریابید که داروهای مصرفی تا چه حد در کنترل فشارخونتان موفق بوده‌اند . این کار از ایجاد پدیده “فشارخون روپوش سفید” نیز (که در صفحات قبل توضیح داده شد و می‌تواند تشخیص بیماری شما را بغرنج سازد جلوگیری می‌کند. البته اندازه‌گیری شخصی فشارخون هیچگاه جایگزین اندازه‌گیری آن توسط پزشک نمی‌شود، بلکه مقادیر اندازه‌گیری شده در مطب پزشک را تکمیل و تأیید می‌نماید. اگر تفاوت قابل توجهی میان مقادیرکنترل شده در منزل و مطب پزشک وجود داشت، دستگاه اندازه‌گیری فشارخون در منزل را نزد پزشک یا پرستار بیاورید تا توسط آن فشارخون‌شما را اندازه‌گیری کند و کارکرد صحیح آن را بررسی نماید.

ممکن است شما یک دستگاه اندازه‌گیری فشارخون بخرید تا در منزل احساس راحتی کنید. شما انواع مختلفی از این دستگاه‌ها را می‌توانید در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های مربوطه پیدا کنید. ممکن است جهت آگاهی بیشتر بررسي‌هاي مختلفي را انجام دهيد. پزشک به شما خواهد گفت که بهترین نوع دستگاه اندازه‌گیری فشارخون برای شما کدام نوع است. شما ممکن است یکی از این دو نوع را انتخاب کنید: نوع ديجيتال و یا نوع دستی.

دستگاه اندازه‌گیری فشارخون دیجیتال

دستگاه اندازه‌گیری فشارخون دیجیتال بدلیل آسان بودن استفاده از آن، پرطرفدارترین وسیله اندازه‌گیری فشارخون می‌باشد. گوشی و فشارسنج هر دو در یک دستگاه تعبيه شده‌اند، خواندن صفحه دیجیتال ساده بوده و خالی کردن باد، خود بخود صورت می‌گیرد. شما می‌توانید یک دستگاه بادشونده خودکار یا دستی را انتخاب کنید. در دستگاه اندازه‌گیری فشارخون دیجیتال، احتمال خطای انسانی نسبت به استفاده از دستگاه فشارسنج دستی به حداقل می‌رسد.

جهت استفاده از دستگاه فشارسنج دیجیتال اقدامات زیر را انجام دهید:

1. کاف را بدور بازو یا مچ دست خود بپیچید و دستگاه را روشن نمایید.
2. دکمه را فشار دهید تا دستگاه بادکننده را فعال سازید یا در مدل نیمه‌خودکار، پمپ دستی را فشار دهید. پس از پرشدن کاف، دستگاه خودبخود شروع به خالی شدن می‌کند.
3. به صفحه دیجیتال نگاه کنید. هم فشارخون سیستولی و هم فشارخون دیاستولی نشان داده خواهد شد. عدد مزبور را بگونه‌ای یادداشت کنید که فشارخون سیستولی در بالا و فشارخون دیاستولی در پایین باشد (برای مثال mmHg 135/85).
4. دکمه تخلیه را فشار دهید تا کاف بطورکامل خالی شود.
5. اگر می‌خواهید فشارخون را دوباره اندازه‌گیری کنید، 2 تا 3 دقیقه صبر کنید.

ساختار دستگاه اندازه‌گیری فشارخون دیجیتال خیلی حساس می‌باشد و حرکت بدن یا ضربان نامنظم قلب، دقت آنرا تحت تأثیر قرار می‌دهد. در مورد استفاده از کاف و نحوه قرارگیری آن بدور بازو دقت کنید. دستگاه با برق یا باتری کار می کند و در هنگام بروز مشکل، تعمیر و تنظیم مجدد باید توسط کارخانه یا نمایندگی معتبر صورت گیرد. دستگاه فشارخون دیجیتال تا حدودی گران‌تر از دستگاه اندازه‌گیری فشارخون دستی است، البته قیمت بستگی به مدلی دارد که شما خریداری می‌کنید. یک دستگاه کاملاً خودکار، ممکن است قیمتی درحدود دوبرابر دستگاه دستی داشته باشد و انواع گران‌قیمت آنها ممکن است چند صدهزارتومان قیمت داشته باشند.

دستگاه اندازه‌گیری فشارخون دستی

دستگاه اندازه‌گیری فشارخون دستی نسبتا ارزان، سبک و قابل حمل است. برخی کاف‌ها خود دارای گوشی هستند که کارکردن با آن ساده‌تر است. دستگاه فشارسنج دارای یک صفحه گرد می‌باشد که شامل اعدادی است که نشان دهنده میزان فشارخون می‌باشند و شما براحتی می‌توانید در هر وضعیتی مقدار آنرا با نگاه‌کردن به آن صفحه بخوانید.
جهت استفاده از دستگاه فشارسنج دستی مراحل زیر را انجام دهید:

1. گوشی را داخل گوش خود به گونه‌ای قرار دهید که بخش داخلی گوشی آن به سمت جلو باشد.
2. دستتان را هم سطح قلب خود بر روی میز یا دسته صندلی دراز کنيد و کاف را به آرامی به دور بازوی خود بپیچید به گونه‌ای که لبه کاف 2/5 سانتی‌متر بالاتر از آرنج شما قرار گیرد و یک انگشت به راحتی قادر به لغزش در زیر آن باشد. صفحه مدرج را در محلی قرار دهید که به سادگی قابل مشاهده باشد.
3. صفحه گوشی را در سطح داخلی چین آرنج (روی نبض) قرار دهید.
4. سریعاً کاف را با فشاردادن پمپ دستی لاستیکی باد کنید تا عدد فشارسنج به 20 تا 30 میلی‌مترجیوه بالاتر از فشار خون سیستولی (فشارخون بالاتر) شما برسد (باد کردن آرام کاف سبب اندازه‌گیری غیردقیق فشارخون می‌شود). پس از خاتمه بادکردن، شما هیچ صدایی نمی‌شنوید چرا که بطورموقت جریان خون داخل سرخرگ‌های شما قطع می‌شود.
5. کاف را به آرامی خالی کنید (درحدود 2 تا 3 میلی‌متر جیوه در ثانیه). چشمتان به صفحه باشد و به دقت به اولین صدای بازگشت جریان خون گوش دهید. عدد فشار قرائت شده را در بالا یادداشت کنید این عدد فشارخون سیستولیک می‌باشد.
6. خالی کردن کاف را ادامه دهید. تا جایی کاف را تخلیه کنید که دیگر صدای جریان‌ خون خود را نشنوید و مقدار مزبور را یادداشت کنید. این مقدار فشارخون دیاستولیک شماست.
7. اعداد فشارخون مزبور را به گونه‌ای ثبت کنید که فشارخون سیستولی در بالا و فشارخون دیاستولی در پایین باشد (برای مثال mmHg 140/80).
8. اگر می‌خواهید فشارخون را جهت تأیید مجددا اندازه‌گیری کنید، پیش از باد کردن مجدد کاف 2 تا 3 دقیقه صبر کنید.

استفاده از دستگاه اندازه‌گیری فشارخون دستی معایبی دارد. این دستگاه نسبتا پیچیده و حساس است که به آسانی دچار آسیب می‌شود. ارزیابی دقت فشارسنج در موارد ضربه خوردن یا افتادن برروی زمین و حداقل سالی یک بار در مطب پزشک ضروری است. این دستگاه در صورت آسیب نیاز به تعمیر درکارخانه یا نمایندگی‌های مجاز دارد. اگر شنوایی یا بینایی شما مشکلی داشته باشد یا قادر به فشار دادن پمپ لاستیکی نباشید، استفاده از آن دشوار خواهد بود.

سایر دستگاه‌های فشارسنج

ممکن است دستگاه‌های فشارسنج جیوه‌ای را دیده باشید که روش استاندارد سنجش فشارخون می‌باشند. مکانیسم عمل آنها ساده است و از طریق جاذبه عمل می‌کنند و مقادیر آنها دقیق و ثابت است. استفاده از دستگاه‌های فشارسنج جیوه‌ای در منزل توصیه نمی‌شود، چرا که درصورت آسیب، خطر نشت جیوه وجود دارد. دستگاه دارای یک لوله شيشه‌اي يا پلاستيكي بلند حاوي جيوه است كه بايد به دقت در مقابل شكستگي محافظت شود. دستگاه حجم زیادی دارد و باید در حالت ایستاده نگهداری شود و صفحه مدرج آن از طریق مشاهده قرائت می شود. اگر دچار اختلال بینایی یا شنوایی باشید، استفاده از آن دشوار است.

همچنین ممکن است دستگاه‌های فشارسنج دیجیتالی انگشتی و مچ دستی را هم دیده باشید که استفاده از آنها بسیار ساده است. گرچه این دستگاه‌ها خیلی دقیق نیستند و نسبت به دما و وضعیت بدن بسیار حساس هستند، ولي اغلب بسیار گران‌تر از سایر انواع دستگاه‌های اندازه گیری فشارخون می‌باشند.

دستگاه‌های قابل حمل (پرتابل) را نیز می توانید خریداری کنید که به شکل مداوم در طول شبانه‌روز فشارخون شما را ثبت می‌کنند. در برخی افراد این روش موثرترين راه جهت درک تصویری بهتر از تغییرات فشارخون و تاثیر داروهای ضدفشارخون می‌باشد. پزشک حتماً به شما می‌گوید که آیا نیاز به استفاده از چنین دستگاهی دارید یا خیر. فرصتی را برای تصمیم‌گیری جهت انتخاب دستگاه فشارخون مناسب برای منزل اختصاص دهید. با پزشک در مورد مطلوب‌ترین نوع دستگاه فشارسنج برای خود مشورت نمایيد.

در هنگام خرید نکات زیر را در نظر بگیرید:

• اندازه کاف دور بازو: کاف‌ها در اندازه‌های مختلفی موجود هستند (برای مثال کاف ویژه اطفال). استفاده از کاف با اندازه مناسب جهت اندازه‌گیری دقیق فشارخون بسیار مهم است. پزشک یا متصدی داروخانه به شما خواهد گفت که کاف با اندازه مناسب برای شما کدام است. اگر نیاز به اندازه غیر استانداردی دارید، می‌توانید آنرا سفارش دهید.
• قابل قرائت بودن اعداد: اطمینان حاصل کنید که اعداد دستگاه فشارسنج خوانا هستند.
• هزینه: تصور نکنید که گران‌ترین فشارسنج بهترین آنها می‌باشد. شما انواع مختلفی با قیمت‌های مختلف را می‌توانید انتخاب کنید. مهمترین مسأله در انتخاب یک دستگاه اندازه‌گیری فشارخون، باید دقت اندازه‌گیری آن باشد.
• مراقبت و نگهداری: برخی مدل‌ها نیازمند نگهداری در شرایط خاصی هستند (برای مثال حفاظت در مقابل گرما و ضربه). پس از خریداری فشارسنج آنرا به مطب پزشک ببرید و از وی بخواهید تا دقت اندازه‌گیری آن ‌را برای شما بسنجد. از پزشک بخواهید برای شما توضیح دهد که نحوه دقیق استفاده از آن چگونه است و اگر فشارخون شما بالا بود چه کاری باید انجام دهید. حتماً چگونگی ارزیابی دوره ای و تنظیم دستگاه خود را از پزشک بپرسید.

نکاتی در مورد کنترل فشارخون در منزل

هر چند ممکن است شما جهت اندازه‌گیری فشارخون نیاز به تمرین داشته باشید ولی باید بدانیدکه اندازه‌گیری فشارخون کار نسبتا ساده‌ای است. در این قسمت راهنمایی‌هایی برای اندازه‌گیری دقیق فشارخون در منزل ارائه می شود:

1. در صورتی که سیگار کشیده‌ايد، یا قهوه نوشیده‌ايد، نیم ساعت صبر کنید و بعد فشارخون را اندازه بگیرید. کشیدن سیگار و نوشیدن قهوه هردو می‌توانند بطورموقت فشارخون را افزایش دهند.
2. آرام در حالتی بنشینید که پاهایتان صاف بر روی زمین بوده و پشتتان را به جایی تکیه داده باشید. در حدود 5 دقیقه قبل از اندازه‌گیری فشارخون با آرامش در چنین وضیعتی بنشینید.
3. دستتان را بر روی میز یا بر روی دسته صندلی قرار داده و عضلات خودتان را شل کنید.
4. کاف را به آرامی دور بازوی بدون لباس خود بپیچید، بطوریکه یک انگشت براحتی قادر به لغزش در زیر آن باشد. لبه تحتانی کاف باید در حدود 2/5 سانتی متر بالاتر از چین آرنج قرار بگیرد.
5. تاریخ، ساعت، روز و مقدار اندازه‌گیری شده فشارخون را ثبت کنید. به شکلی که فشارخون سیستولیک در بالا و فشارخون دیاستولیک در پایین‌ باشد. از یک دفترچه کوچک جهت ثبت مقادیر اندازه‌گیری شده، استفاده کنید تا رجوع به آن آسان باشد.
6. اگر در یکبار اندازه‌گیری، فشارخون شما بالا بود، خیلی نگران نباشید. فشارخون شما بطور طبیعی در طول شبانه‌روز تغییر می‌کند و اگر شما در مورد موضوعی نگران باشید، ممکن است فشارخون شما بالاتر برود. اگر فشارخون شما در یکبار اندازه‌گیری بالا بود، روز بعد چندین دفعه فشارخون خود را اندازه بگیرید تا ببینید که آیا مقادیر فشارخون شما همیشه بالاست یا خیر. سپس با پزشک مشورت نمایید.
7. دستگاه فشارسنج خود را در محلی قرار دهید که دسترسی به آن آسان باشد.

داروهای ضدفشارخون

علاوه بر تغییرات سالم در شیوه‌زندگی، بسیاری از افراد مبتلا به فشارخون‌بالا جهت حفظ فشارخون در سطوح سالم باید از یک یا مجموعه‌ای از داروها استفاده کنند. این داروها که داروهای ضدفشارخون نامیده می‌شوند خیلی موثر بوده و عامل مهمی که جهت کاهش میزان خطر سکته مغزی، بیماری قلبی و سایر بیماری‌های اصلی مرتبط با فشارخون‌بالا می‌باشند. انواع مختلفی از داروها و ترکیبات ضدفشارخون وجود دارند و شما و پزشکتان باید با یکدیگر همکاری نمایید تا مناسب‌ترین ترکیب دارویی را جهت کنترل فشارخون پیدا کنید که حداقل عوارض جانبی را داشته باشد. داروهای ضدفشارخون امروزی، نه تنها موثرتر از داروهای گذشته اند، بلکه عوارض جانبی کمتری هم دارند.

اگر احساس سلامتی و سرزندگی دارید و تا به حال از داروهای ضدفشارخون استفاده نکرده‌اید ممکن است احساس نیاز به استفاده از داروهایی که گاهی داراي عوارض جانبی بوده و ممکن است گران‌قیمت هم باشند، نداشته باشید. امکان دارد مدتی طول بکشد تا رژیم‌درمانی مناسب مشخص شود، اما هرگز نا امید نشوید. احساس خود را در مورد مصرف دارو بطورکامل با پزشک خودتان در میان بگذارید. اگر شما مبتلا به عوارض جانبی شده‌اید، پزشک ممکن است دارویی را برای شما جایگزین نماید که دارای عوارض جانبی مشابهی نباشد. برخی افراد پس از اینکه فشارخون خود را به سطح هدف رساندند و آنرا به مدت یک سال یا بیشتر در آن سطح حفظ نمودند، بویژه اگر وزن خود را کاهش داده باشند و از شیوه زندگی سالم‌تری برخوردار باشند، ممکن است نیاز کمتری به استفاده از دارو داشته باشند.

البته اغلب نمی‌توان تمام داروها را با هم قطع کرد. اگر قیمت برخی از داروها از نظر شما زیاد است، حتماً آنرا با پزشک خود در میان بگذارید. ممکن است داروهای جایگزین ارزان‌تری هم موجود باشند.

مهمترین مسئله‌ای که باید بخاطر داشته باشید این است که پس از شروع مصرف داروهای ضدفشارخون هیچ‌گاه بدون مشورت با پزشک داروهای خود را قطع نکرده و یا آنها را عوض ننمایید. حتی اگر دارو موثر بوده باشد و فشارخون شما کاهش یابد، باید برای حفظ تاثیر و مفید بودن دارو استفاده از آنرا ادامه دهید. اگر نام داروی جدیدی را شنیده‌اید یا یکی از آشنایان شما از داروی ضدفشارخون دیگری استفاده می‌کند، حتماً آنرا با پزشک خود درمیان بگذارید. هرفردی نسبت به داروها پاسخ منحصر بفرد خود را می‌دهد و سابقه دارویی خاص خود را دارد، بنابراین هر دارویی برای شما مناسب نیست. مهمترین هدف این است که شما فشارخون خود را به سطوح سالم کاهش دهید و برای بقیه عمر این سطح را حفظ کنید. حتی اگر احساس سلامتی می‌کنید حتماً داروی خود را سرموقع مصرف کنید. اگر یک وعده (دوز) دارو را فراموش کردید حتماً برگه راهنمای مصرف داروها را که همراه با دارو می‌باشد مطالعه کنید تا مشخص شود که می‌توانید وعده (دوز) فراموش شده را مصرف کنید یا اینکه باید منتظر بمانید تا موقع مصرف وعده (دوز) بعدی فرا رسد.

هشت گروه اصلی از داروهای ضدفشارخون وجود دارند که هریک دارای مکانیسم اثر مخصوص به خود می‌باشند. هر یک از داروهای این هشت گروه، دارای نام دارویی علمی و یک نام تجاری مخصوص به خود هستند که توسط شرکت سازنده ارایه می‌شود. دارو از هرگروهی که باشد سبب کاهش فشارخون سیستولیک به میزان بیش از 10 درصد و فشارخون دیاستولیک به میزان بیش از 5 درصد می‌گردد. بسیاری از این داروها در بیماری‌های قلبی نیز تجویز می‌شوند، و در نتیجه شما در فصول بعدی می‌توانید اطلاعات بیشتری از آنها بدست آورید.

در این قسمت خلاصه‌ای از این هشت گروه دارویي و نحوه تاثیر آنها ارایه می‌شود:

ادرارآورها: این داروها سبب دفع مایع و سدیم اضافی از طریق ادرار می‌شوند و در نتیجه حجم خونی که قلب باید پمپ کند، کاهش پیدا می‌کند. در بیشتر موارد، درمان افراد مبتلا به فشارخون‌بالا با یک داروی ادرارآور به تنهایی یا همراه با یک داروی دیگر آغاز می‌شود. ادرارآورها گاهی همراه با سایر داروهای ضدفشارخون برای افزایش اثرات ضدفشارخونی آنها بکار می‌روند. نمونه‌های این داروهای ادرارآور عبارتند از: فورزماید، اسپیرونولاکتون، کلروتيازید، هیدروکلروتيازید، تریامترنH، آمیلوراید، بومتانید، کلرتالیدون، اینداپامید و متالوزون. عوارض جانبی این داروها ممکن است شامل افزایش دفعات دفع ادرار و تغییر سطح پتاسیم باشد.

مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE): این داروها سبب کاهش سطح آنژیوتانسین می‌شوند (یک ماده شیمیایی که سبب انقباض عروق می‌گردد). نتیجه نهایی گشادشدن رگها است که باعث کاهش مقاومت در مقابل جریان خون می‌شود و قلب می‌تواند خون را به شکل موثرتری پمپ کند. نمونه‌های این داروها عبارتند از: انالاپریل ، کاپتوپریل، بنازپريل و لیزینوپریل.
مهارکننده‌های ACE نباید درطول حاملگی مصرف شوند. این داروها در مقایسه با سایر داروهای ضدفشارخون عوارض کمتری دارند. شایع‌ترین عارضه استفاده از آنها سرفه است که در 5 تا 15 درصد افراد رخ می‌دهد. به ندرت تورم صورت رخ می‌دهد که یک عارضه جانبی بالقوه خطرناک می‌باشد که حاکی از نیاز به قطع مصرف داروها می‌باشد. در صورت بروز این حالت بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید تا داروی دیگری را برای شما تجویز کند.

مهارکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین 2: این داروها سبب مهار اثر آنژیوتانسین می‌شوند (بجای اینکه سطح آن ‌را کاهش دهند) و در نتیجه از اثر آن بر روی رگ‌ها و قلب جلوگیری می‌کنند. این داروها اغلب در افرادی تجویز می‌شوند که نمی‌توانند از داروهای دسته قبل استفاده کنند. نمونه‌های این داروها شامل لوزارتان، کاندزارتان و والزارتان می‌باشند. عوارض جانبی ممکن است شامل سردرد و تهوع باشد.

مهارکننده‌های آلفا: این داروها از تنگ‌شدن سرخرگ‌ها جلوگیری کرده و اثر هورمون استرس تحت عنوان اپي‌نفرين (که موجب افزایش فشارخون می‌شود) را مهار می‌کنند. امروزه دیگر این داروها زیاد توصیه نمی‌شوند، البته گاهی تجویز می‌شوند. نمونه‌های این داروها شامل پرازوسین، ترازوسین و دوگزازوسین می‌باشند. عارضه جانبی عمده سرگیجه است.

مهارکننده‌های بتا: این داروها تعداد ضربان و برون‌ده قلب را کاهش می‌دهند و در نتیجه فشارخون کاهش می‌یابد. نمونه‌های آنها شامل آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول است. مهارکننده‌های بتا جهت درمان درد قلبی به طور شایعی مصرف می‌شوند و انتخاب مطلوبی در افراد مبتلا به بیماری قلبی کرونری و فشارخون‌بالا هستند. شایع‌ترین عارضه جانبی خستگی است.

عملکرد مهارکننده‌های بتا
داروهای مهارکننده‌بتا كه اغلب درفشارخون‌بالا تجویز می‌شوند از طریق مهار اثر اپی‌نفرین و نوراپی‌نفرین عمل می‌کنند (اینها هورمون‌هایی هستند که سلول‌های عضله قلبی را تحریک نموده و منجر به ضربان سریع‌تر قلب می‌شوند). این داروها محل گیرنده این هورمو‌ن‌ها را بر روی عضلات صاف اشغال می‌کنند و با عملکرد هورمون مداخله می‌کنند و در نتیجه از افزایش ضربان قلب جلوگیری کرده و قدرت انقباض قلب را کاهش می‌دهند. هم تعداد ضربان و هم قدرت انقباض قلب توسط اعصابی کنترل می‌شوند که پیام‌های عصبی را از مغزبه قلب منتقل می‌کنند.

مسدود کننده‌های کانال کلسیم: سبب مهار حرکت کلسیم به داخل سلول‌های عضلانی دیواره قلب و رگهای خونی شده و در نتیجه عضلات دیواره سرخرگها، شل می‌گردند. بنابراین از تنگ‌شدن رگها جلوگیری می‌شود. نمونه های آنها شامل دیلتیازم، آملوديپين و وراپاميل می‌باشند. عوارض جانبی شامل تورم پا و یبوست است.

داروهای با اثر مرکزی (آگونیست مرکزی آلفا): این داروها بر روی مغز و دستگاه عصبی اثر می‌کنند تا تعداد ضربان قلب را کاهش داده و از تنگ شدن سرخرگ‌ها جلوگیری کنند. اما امروزه بندرت مصرف می‌شوند. نمونه‌های این داروها عبارتند از: کلونيدین، گوانفاسین و متیل دوپا. كلونيدين از این لحاظ منحصر بفرد است که به شکل خوراکی و برچسب پوستی که هفته‌ای یکبار استفاده‌ مي‌شود موجود می‌باشد. عوارض جانبی این داروها شامل آرامبخشي، سرگیجه، دهان خشک و خستگی می‌باشد.

متسع‌ كننده‌های عروقی: سبب شل شدن دیواره رگها و در نتیجه اتساع (گشاد شدن) آنها می‌شود. این داروها فقط در اورژانس برای افرادیکه فشارخون آنها با داروهای دیگر کنترل نمی‌شود، بکار می‌روند. نمونه‌های این داروها شامل هیدرالازین و مینوکسیدیل می‌باشند. ممکن است مینوکسیدیل سبب تجمع مایع در بدن شود و در نتیجه باید همراه با ادرارآورها مصرف شود تا مایع از بدن خارج شود.

هر چه شما با برنامه دارویی خود آشناتر باشید، با پزشک خود راحت‌تر در مورد درمان صحبت می‌کنید و داروها را جهت تأثیر بهتر، صحیح‌تر مصرف می‌كنید. در این قسمت نکات مهمی را که باید شما و خانواده‌تان در مورد داروهای ضدفشارخون بدانید، ذکرمی‌شود:

• نام دارو چیست؟
• نحوه عملکرد دارو در بدن چگونه می‌باشد؟
• چقدر و با چه فاصله زماني باید این دارو‌ها را مصرف کنید؟
• چه ساعتی از روز این داروها را باید مصرف کنید؟
• از مصرف چه غذاها، نوشیدنی‌ها یا داروهای دیگری باید پرهیز کنید‌؟
• چگونه باید از دارو نگهداری کنید؟ (آیا دارو به رطوبت یا حرارت حساس است؟)
• چه عوارض جانبی ممکن است رخ دهد؟ در صورت بروز عوارض جانبی چه باید بکنید؟
• اگر مصرف یک وعده (دوز) دارو را فراموش کردید، چه باید بکنید؟
• عوارض جانبی خاص دارو در خانم‌ها و زنان حامله کدام است؟
• چه زمانی باید نسخه خود را تمدید کنید، تا داروهای شما تمام نشود؟

داروهای سرماخوردگی و آنفلوانزا

اکثر داروهای بدون نسخه سرماخوردگی و آنفلوانزا حاوی مواد ضداحتقان هستند که ممکن است سبب افزایش فشارخون شده و یا با داروهای ضدفشارخون تداخل نمایند. اگر تحت درمان با داروهای ضدفشارخون هستید قبل از استفاده از هرگونه داروی ضدسرماخوردگي با پزشك خود تماس بگيريد. اگر فشارخون به شكل مطلوبي كنترل شده باشد، پزشك ممكن است اجازه دهد كه چند روز از داروهاي ضد سرماخوردگی استفاده كنيد. در عین حال داروهای فاقد مواد ضداحتقان نیز موجودند که ایمن بوده و برای سرفه، سرماخوردگی و آنفلوانزا نیز مفید می‌باشند.

همواره برچسب موجود بر روی داروهای بدون نسخه را بدقت مطالعه کنید تا مطمئن شوید که حاوی موادی نیستند که فشارخون را افزایش می‌دهند یا با سایر داروهای مصرفی شما تداخل می‌نمایند. همچنین اگر از داروهای بدون نسخه مانند بروفن یا ناپروکسن برای مشکلی مانند درد مفصلی استفاده می‌کنید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید چرا که این داروها می‌توانند سبب افزایش فشارخون شوند.

فشارخون بالا در گروه‌های خاص

اگر چه فشارخون در میان تمام افراد شایع می‌باشد اما بنا به دلایلی که هنوز ناشناخته اند، برخی گروه‌ها در معرض خطر بیشتری هستند. برخی از افراد متعلق به بعضی از گروه‌های نژادی و قومیتی به فشارخون‌بالا بیشتر مبتلا می‌شوند. برخی اوقات این عوامل بطور غیرمستقیم تاثیر خود را می‌گذارند. برای مثال افراد مبتلا به دیابت اغلب دچار اضافه وزن می‌باشند و اضافه‌وزن در ابتلا به فشارخون‌بالا دخیل می‌باشد. سندرم متابولیک (که تحت عنوان سندرم مقاومت به انسولین نیز نامیده می‌شود) مجموعه‌ای از عوامل مرتبط با هم نظیر چاقی، سطح بالای کلسترول، دیابت و فشارخون‌بالا می‌باشد. نکته مهم این است که مجموعه این عوامل شما را در معرض خطر ابتلا به فشارخون‌بالا قرار می‌دهند و بدیهی است در صورت ابتلا به فشارخون‌بالا شما باید گام‌هایی را جهت کاهش‌فشارخون و کنترل آن بردارید.

سیاه‌پوستان
علت این امر مشخص نیست ولی مردان و زنان سیاه‌پوست بیش از سفیدپوستان مبتلا به فشارخون‌بالا می‌شوند. فشارخون در این افراد در سنین پایین‌تری ایجاد شده و شدیدتر نیز است. در نتیجه سیاه‌پوستان نسبت به سفیدپوستان بیشتر دچار مشکلات مرتبط با فشارخون‌بالا نظیر بزرگ شدن قلب، اختلالات چشمی (آسیب به رگهای چشمی)، بیماری قلبی، بیماری کلیوی و سکته مغزي می‌شوند. بهترین راهکار در این افراد، كسب آگاهی بیشتر و درمان مناسب است.

• اگر سیاه‌پوست هستید، فشارخون خود را به طور منظم اندازه بگیرید. اگر فشارخون شما افزایش یافته باشد، شما و پزشکتان باید بلافاصله درمان را آغاز کنید.
• شیوه سالم زندگی مدت زمان زیادی لازم دارد تا از فشارخون‌بالا پیشگیری نماید و یا آن ‌را درمان کند و بتواند خطرات جدی ناشی از آن‌ را کاهش دهد. آگاهی از قرار گرفتن در گروه پرخطر به شما انگیزه خوبی می‌دهد تا تغییرات سالم در شیوه زندگی را انجام دهید، برای مثال مصرف میوه و سبزیجات روزانه خود را به 8 تا 9 واحد افزایش دهید.

زنان
در حدود نیمی از افراديکه مبتلا به فشارخون‌بالا هستند، زنان می‌باشند. این حالت در زنان سیاه‌پوست نسبت به سایر افراد بیشتر است. با افزایش سن، خطر ایجاد فشارخون‌بالا در زنان نسبت به مردان افزایش بیشتری می‌یابد. برخی از زنان ممکن است در تمام طول زندگی هرگز به فشار خون بالا دچار نشوند. زنان پس از یائسگی با احتمال بیشتری به فشارخون‌بالا مبتلا می‌شوند. يك زن در طول دوران باروری ممکن است دچار فشارخون‌بالا شود. در برخی از زنان استفاده از قرص‌های ضدبارداری ممکن است سبب افزایش فشارخون شود.

• اگر مبتلا به فشارخون‌بالا بودید و حامله شدید یا تصمیم به حاملگی داشتید با پزشک همکاری کنید تا بتوانید پیش از حاملگی و در طول آن فشارخون خود را کنترل نمایید. بسیاری از زنان مبتلا به فشارخون‌بالا، فرزندان سالمی را بدنیا می‌آورند. مراقبت‌های دوران بارداری بسیار مهم هستند. اگر از داروهای ضدفشارخون استفاده مي‌كنيد با پزشك خود مشورت كنيد تا ببينيد كه آيا مي‌توانيد مصرف داروها را در طول دوران بارداري ادامه دهيد. هرچند برخي داروهاي ضدفشارخون مانند مهارکننده‌های ACE در دوران حاملگی نباید مصرف شوند، ولی هیچ‌گاه بدون مشورت با پزشک داروی خود را قطع نکنید.
• فشارخون‌بالا در طول حاملگی (که فشارخون حاملگی نامیده می‌شود) در 6 تا 8 درصد حاملگی‌ها رخ می‌دهد. این حالت در زنان مبتلا به فشارخون‌بالای طولانی‌مدت یا دیابت شایع‌تر است. فشارخون‌حاملگی ممکن است سبب حالتی تحت عنوان پره‌اکلامپسی (مسمومیت حاملگی) شود که هم برای مادر و هم برای جنین کشنده است.
• اگر سابقه ابتلا به فشارخون حاملگی یا مسمومیت بارداری را داشته باشید، شما به احتمال بیشتری در طول زندگی خود دچار افزایش فشارخون یا سایر مشکلات قلبی‌عروقی خواهید شد. پزشک حتماً باید از این سابقه پزشکی شما آگاه باشد.
• در بیشتر زنان (مبتلا و غیرمبتلا به فشارخون‌بالا) معمولا استفاده از هورمون‌درمانی در طی یائسگی باعث افزایش فشارخون نمی‌شود. گرچه فشارخون در برخی از زنان افزایش می‌یابد. در نتیجه ممکن است لازم باشد که پزشک ابتدا فشارخون شما را اندازه‌گیری نموده و در طول هورمون درمانی نیز آنرا کنترل نماید. همچنین ممکن است داروهای ضدبارداری خوراکی سبب افزایش فشارخون شوند.
• حتی اگر پیش از یائسگی مبتلا به فشارخون‌بالا نشده باشید، پس از یائسگی نیاز به مراقبت‌های اضافی‌تر دارید. در این دوران بطور منظم فشارخون خود را کنترل کنید.
• هر زنی از طریق تغذیه سالم و فعالیت جسمانی بیشتر می‌تواند خطر ابتلا به فشارخون‌بالا را کاهش دهد یا آنرا تحت کنترل در بیاورد. فشارخون‌بالا بطورکامل قابل پیشگیری است.

افراد مبتلا به دیابت
دیابت نوعی بیماری است که در آن بدن قادر به ساختن هورمون انسولین نبوده یا اینکه سلول‌های بدن پاسخ مناسبی به انسولین نمی‌دهند. تعداد مبتلایان به دیابت همچنان در حال افزایش است. تحقیقات نشان می‌دهد که به عللی که هنوز بطورکامل مشخص نشده‌اند مقاومت به انسولین (پاسخ ناکافی به انسولین در بدن) در افراد زيادي وجود دارد، این حالت احتمال ابتلا به دیابت و بیماری قلبی را بسیار افزایش می‌دهد. برخی متخصصین این افزایش تعداد مبتلایان به مقاومت به انسولین را مربوط به تغییر شیوه‌زندگی مردم، بویژه افزایش میزان چاقی و عدم فعالیت جسمانی می‌دانند. شایع‌ترین علت مرگ ناشی از دیابت، ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی است، ولی بسیاری از مردم از این ارتباط آگاه نمی‌باشند. دیابت یک جز ارثی دارد و افرادیکه اعضاي خانواده آنها مبتلا به دیابت می‌باشند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت قرار دارند. زنان (در مقایسه با مردان) و سیاه‌پوستان، نسبت به دیابت آسیب‌پذیرتر هستند. مبتلایان به دیابت اغلب فشارخون و سطح کلسترول بالایی دارند، که سبب افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌شوند.

مبتلایان به دیابت بر این اساس طبقه‌بندی می‌گردند که آیا انسولین کافی تولید می‌کنند یا خیر. انسولین هورمونی است که گلوکز یا همان قند خون را با انتقال به داخل سلول به انرژی تبدیل می‌کند. مبتلایان به دیابت نوع 1، هیچگونه انسولیني تولید نمی‌کنند و نیازمند دریافت انسولین به عنوان دارو مي‌باشند. بیشتر مبتلایان به دیابت، مبتلا به نوع 2 آن هستند (بیش از 90 درصد آنها)، در دیابت نوع2 بدن انسولین کافی تولید می‌نماید ولی بدن در مقابل عملکرد انسولین مقاومت می‌کند. سلول‌ها گلوکز کافی دریافت نمی‌کنند و سطح آن در خون بالا می‌رود و سبب بروز حالتی تحت عنوان افزایش قند خون (هیپرگلیسمی) می‌شود و در نتیجه بدن نمی‌تواند مقادیر کافی انرژی را از قند خون بدست آورد.

اگر شما مبتلا به دیابت نوع 2 باشید، تغییرات شیمیایی ناشی از افزایش سطح گلوگز خون، منجر به تسریع تجمع رسوبات چربی در سرخرگ‌ها می‌گردد (تصلب‌شرایین یا آترواسکلروز، صفحه236)، که به نوبه خود سبب افزایش مقاومت در مقابل جریان خون می‌شود. همچنین این تغییرات موجب لخته شدن ساده تر خون می‌شوند که ممکن است به حمله قلبی یا سکته مغزی منجر شود. وجود توام فشارخون‌بالا و افزایش کلسترول خون همراه با دیابت، سبب افزایش بیشتر خطر ایجاد بیماری قلبی نسبت به حالتی می‌شوند که هریک به تنهایی وجود دارند. نکته مهم این است که اگر شما مبتلا به دیابت باشید، می‌توانید احتمال ایجاد بیماری قلبی در خودتان را از طریق کاهش کلسترول و فشارخونتان به شکل قابل‌توجهی کمتر کنید. آگاهی از این ارتباط می‌تواند نقطه شروعی برای بهبود سلامتی شما باشد. شما با همکاری نمودن با پزشک خودتان درکنترل فشارخون، می‌توانید خطر ایجاد عوارض دیابت را کاهش دهید. کنترل فشارخون و سطح کلسترول خون سبب افزایش طول عمر و کیفیت زندگی شما می‌شود.

اطفال
نوزادان و کودکان هم ممکن است به فشارخون‌بالا مبتلا شوند. پزشکان درگذشته بر این عقیده بودند که فشارخون‌بالا در اطفال همواره ثانویه است (یعنی توسط برخی بیماری‌های دیگر ایجاد می شود)، اما امروزه مشخص شده که اطفال هم ممکن است بنا به علل نامشخصی به فشار خون بالای اولیه مبتلا شوند. این حالت ممکن است ارثی باشد و در سیاه‌پوستان شایع‌تر و شدیدتر است، گرچه دانشمندان علت این پدیده را نمی‌دانند.

میانگین فشارخون کودکان و نوجوانان به شکل قابل توجهی در طول 25 سال گذشته افزایش یافته است و علت آن عمدتاً بالا بودن میزان چاقی و اضافه‌وزن می‌باشد. امروزه فشارخون در اطفال مشابه بزرگسالان شامل مرحله پیش‌فشارخون هم می‌باشد. اطفال هم مانند بزرگسالان ممکن است داراي مجموعه‌ای از عوامل خطر (مثل اضافه‌وزن، فشارخون‌بالا و مقاومت به انسولین) باشند که سبب افزایش احتمال ابتلا به دیابت و بیماری قلبی می‌شوند.

درمان اطفال مبتلا به فشارخون‌بالا، همانند بزرگسالان اغلب شامل انواع تغییرات سالم در شیوه زندگی است: کنترل وزن، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم. در صورت نیاز ممکن است پزشک دارو هم تجویز نماید. در مراحل اولیه زندگی،کنترل وزن و فشارخون در محدوده سالم سبب می‌شود که از ایجاد بیماری‌های خطرناک در مراحل بعدی زندگی جلوگیری شود.

افزایش فشارخون ثانویه
درحدود 5 تا 10 درصد افرادیکه فشارخون‌بالا در آنها تشخیص داده می‌شود، دچار افزایش‌فشارخون ثانویه هستند، به این مفهوم که فشارخون‌بالا در آنها نتیجه ثانویه‌ای از یک بیماری دیگر مانند: اختلالات کلیوی، بیماری‌‌های ساختاری آئورت، تنگ شدن برخی سرخرگ‌ها یا برخی بیماری‌های هورمونی است. این علل ثانویه فشارخون‌بالا در بچه‌ها و بالغین جوان شایع‌تر هستند. این مشکلات اغلب اصلاح پذیر می‌باشند و درمان آنها سبب کاهش فشارخون به سطوح سالم می‌شود. برای مثال یک جراح می‌تواند یک سرخرگ تنگ شده یا دچار نقص را ترمیم نماید. هنگامیکه پزشک شما را معاینه می‌کند می تواند این مشکلات را به عنوان علل فشارخون از طریق اخذ یک شرح حال کامل، معاینه جسمانی دقیق، آزمایش‌های خونی، انجام آزمایش ادرار و برخی بررسی‌های دیگر رد نماید. این بررسی‌ها اغلب نیازمند بستری شدن در بیمارستان نمی‌باشند.

زندگی با فشارخون بالا

اگر شما تحت درمان فشارخون‌بالا یا پیش‌فشارخون باشید، می‌توانید از راه‌های مختلفی سلامت خود را کنترل کنید:

• دلسوز خود باشید. از درمان پیروی کنید (شیوه سالم زندگی و مصرف دارو) تا بهترین نتایج را بگیرید.
• از میزان فشارخون خود آگاهی داشته باشید و آن ‌را به طور منظم اندازه بگیرید. افرادیکه تحت درمان فشارخون می‌باشند، باید فشارخون خود را با تناوب بیشتری اندازه‌گیری نمایند. از پزشک خود در مورد فاصله زمانی مطلوب اندازه‌گیری فشارخون سوال نمایید. اطمینان حاصل کنید که اعضای خانواده شما هم (والدین، برادر و خواهر و فرزندان) فشارخون خود را به طور منظم اندازه‌گیری می‌نمایند.
• از پزشک خود وقت بگیرید تا وی بتواند درمان شما را کنترل نموده و در صورت نیاز آن را تصحیح نماید. با پزشک خود در رابطه با نگرانی‌ها یا كنجکاوی‌های خود در مورد درمانتان صحبت نمایید .
• از رژیم سالم غذایی استفاده کنید. مصرف غذاهاي چرب مانند گوشت قرمز را کاهش داده و مصرف میوه‌ها و سبزیجات و غلات سبوس‌دار را افزایش دهيد. همچنین 5 روز در هفته ورزش کنید (بهتر است هرروز ورزش نمایید).
• سیر فشارخون خود را کنترل کنید. بخاطر داشته باشیدکه شما هیچگاه از روی وضعیت جسمانی و احساس خودتان نمی‌توانید بگوییدکه فشارخون‌تان چقدر می‌باشد.
• هر بار که در منزل فشارخون خود را اندازه می‌گیرید، آن را در دفترچه‌ای یادداشت کنید یا آن را با مراقب بهداشتی خود در میان بگذارید. تاریخ و مقدار اندازه‌گیری شده را یادداشت کنید. دفترچه یادداشت خود را در دسترس قرار دهید و در ملاقات بعدی با پزشک این دفترچه را همراه خود ببرید.
• با پزشک خود در مورد نام و مقدار داروهای ضدفشارخون خود و نحوه مصرف آنها صحبت کنید. اگر سوالی دارید حتما بپرسید. پاسخ سوالات را یادداشت کنید تا خانواده شما بتوانند آن را بخاطر بسپارند. همواره لیستی از داروهایتان و مقدار مصرف آنها را در جيب یا کیف پول خود نگه دارید.
• اگر هر گونه مشکلی پیدا کردید که احساس می‌کنید با مصرف دارو در ارتباط است (عارضه جانبی) با پزشک خود در مورد آن صحبت کنید. مشکل مربوطه ممکن است مربوط به دارو نباشد یا ممکن است نیاز به کاهش مقدار مصرفی و حتی در برخی موارد تعویض آن با یک داروی دیگر بدون عارضه مربوطه، داشته باشد.
• حتی اگر احساس سلامتی می‌کنید پیش از تمام شدن داروها نسبت به تهیه مجدد آنها اقدام نمایید. به خانواده خود بگویید که مبتلا به فشارخون‌بالا هستید و از آنها در درمان خود کمک بخواهید. در صورت امکان از همسر یا یکی از اعضای خانواده بخواهید تا در هنگام ملاقات با پزشک همراه شما باشند تا با درمان شما، شامل داروها و تغییرات مورد نیاز در شیوه زندگی آشنا شود.
• اگر دچار سردرد، تغییر بینایی، بی‌حسی یک نیمه بدن یا سرگیجه شدید، ممکن است شما مبتلا به سکته مغزی شده باشید، لذا بلافاصله با اورژانس (115) تماس بگیرید و یا به بیمارستان مراجعه نمایید.
• به صورت دوره‌ای بینایی چشم خودتان را توسط متخصص چشم پزشکی، مورد ارزیابی قرار دهید.

---

فهرست منابع
کتاب راهنمای پیشگیری و درمان بیماری‌های قلبی عروقی – دکتر اکبر نیک‌پژوه

تاریخ آخرین ویرایش: دی‌ماه 1402