آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران در نارسایی قلبی
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
نارسایی قلبی چیست؟
در نارسایی قلبی، قلب شما نمیتواند خون کافی متناسب با نیاز بدن پمپ کند. نارسایی قلبی عمدتاً به خاطر مشکلات عضلات بطنی و در اثر بیماری‌هایی از قبیل حمله قلبی، عفونت قلبی، نارسایی دریچه‌های قلبی، بیماری شریان‌های کرونری، نقایص مادرزادی، فشار خون بالا یا استفاده زیاد از الکل و کوکائین ایجاد شود.
نارسایی احتقانی قلبی بیشتر افراد مُسن را درگیر می‌کند. اگر نارسایی در حفرههای پمپ كننده سمت چپ قلب ایجاد شود، خون در ریهها تجمع كرده و باعث می‌شود ریهها به‌وسیله مایع، محتقن شوند. این احتقان مسئول احساس تنگی نفس است. تنگی نفس علامتی شایع در نارسایی احتقانی قلب است.
اگر سمت راست قلب شما نارسا شود، خون به پاها و كبد پس میزند و باعث احتقان این اعضا می‌شود. در نتیجه آن، تورم (ادم) ایجاد می‌شود كه معمولاً در اندامهای تحتانی و مچ پا مشهودتر است. اغلب اوقات سمت راست و چپ قلب، هم‌زمان نارسا میشوند. عدم جریان خون كافی به كلیهها موجب تجمع بیشتر مایع و آب در بدن می‌شود. این پدیده عامل دیگری است كه تورم را بیشتر میكند.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- مدارک قبلی خود را به همراه داشته باشید تا پزشک بتواند در مورد درمان شما تصمیم درست بگیرد.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی:
- محدودیت نمک و مایعات طبق دستور پزشک داشته باشید.
- از مصرف مواد مثل چای پررنگ و قهوه خودداری کنید.
- حجم غذای کم با دفعات زیاد استفاده کنید و بلافاصله بعد از مصرف غذا از فعالیت شدید خودداری کنید.
فعالیت:
- در صورت داشتن استراحت مطلق، از تخت خارج نشوید.
- در صورت استراحت نسبی برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و درد قفسه سینه، تنگی نفس و… با کمک تیم مراقبتی راه بروید و تعادل در فعالیت داشته باشید.
مراقبت:
- به دلیل استفاده از داروهای ضد انعقادی از دستکاری برانول و رابط‌های وریدی خودداری کنید.
- در صورت بروز علائم فشار در قفسه سینه و درد قفسه سینه با انتشار درد به گردن، شانه و دست، به پرستار اطلاع دهید.
- در مراحل اولیه (حاد)، استراحت در تخت به طوری که سر و قسمت بالای بدن بالاتر از سایر نقاط بدن قرار گیرد، اهمیتی در حد دارو دارد. (در وضعیت نشسته یا نیمه نشسته قرار بگیرید)
- تجهیزات وصل شده به بدن خودرا مانند مانیتورینگ به هیچ‌وجه جدا نکنید.
- در صورت تنگی نفس و یا وجود سرفه خلط‌دار و کف‌آلود، پرستار را خبر کنید.
- اکسیژن با کانولای بینی را تا زمانی که احساس راحتی در تنفس نمی‌کنید، برندارید.
- در صورتی که هنگام خوابیدن دچار تنگی نفس می‌شوید پاها را در سطح پایین‌تر و سر و سینه را در سطح بالاتر قرار دهید.
- در صورت گیجی، تهوع و استفراغ، تشنگی شدید، دیدن هاله در اطراف اجسام به پرستار اطلاع دهید.
- در صورت خشکی دهان از آب نبات و آدامس بدون قند استفاده کنید و یا دهان خود را شستشو دهید.
- جهت کاهش استرس، ملاقات‌های محدود داشته باشید.
- ممکن است به دلیل دریافت داروی مدر (ادرارآور) برای شما سوند ادراری گذاشته شود.
- از انجام مانور والسالوا اجتناب کنید. (مانور والسالوا به معنی نگه داشتن نفس در حین تغییر وضعیت در تخت یا زور زدن در موقع اجابت مزاج است)
دارو:
- دستورات دارویی توسط پزشک تجویز و در فواصل مشخص توسط پرستار اجرا می‌شود.
- ممکن است از داروها ضدانعقادی و مدر برای شما استفاده شود.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی:
- معمولا یک رژیم غذایی کم‌نمک و اجتناب از مصرف مقادیر زیاد مایع توصیه می‌شود. محدودیت نمک می‌تواند احتباس مایع را کاهش دهد و محدود کردن حجم مایعات باعث کم شدن میزان احتباس آب در بدن و کمتر شدن بار کاری قلب می‌شود. به همین منظور توصیه می‌شود بیشتر از 2 – 1/5 لیتر در روز مایعات (آب وآبمیوه و شیر و سوپ و…) مصرف نکنید.
- چربی و لبنیات پرچرب را محدود نموده و از غذاهای دریایی بیشتر استفاده نمایید.
- غذا را در وعده‌های زیاد و با حجم کم مصرف کنید.
- از میوه‌جات و سبزیجات تازه بیشتر استفاده کنید، زیرا این مواد غذایی میزان سدیم کمی دارند و از یبوست جلوگیری می‌نماید.
- غذاهایی را انتخاب کنید که میزان نمک کمی دارند، مانند انواع گوشت سفید تازه مانند مرغ و ماهی, انواع حبوبات، تخم‌مرغ، ماست، شیر.
- از چاشنی‌ها و ادویه‌های مناسب استفاده کنید. از مصرف چاشنی‌ها وعصاره‌هایی که دارای نمک می‌باشند خودداری کنید. استفاده از آبلیموی تازه، فلفل سبز، سیر و پیاز، سبزیجات معطری چون ریحان و مرزه در ایجاد طعم موثر خواهد بود.
- در صورت داشتن بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری عروق کرونر و فشار خون بالا، توصیه می‌شود با راهنمایی متخصصین تغذیه، رژیم غذایی صحیح و مناسب وضعیت بدنی خود را دریافت کرده و رعایت نمایید.
فعالیت:
- زمانی که بیماری تحت کنترل در آمده از استراحت طولانی‌مدت در بستر اجتناب نمایید.
- یک برنامه ورزشی را شروع کنید. در ابتدا با پیاده‌روی حدود 5 دقیقه در روز شروع کرده و به تدریج فعالیت را هر هفته افزایش دهید.
- از فعالیت بدنی غیر ضروری (مثل بالا رفتن از راه پله) تا زمانی که بیماری تحت کنترل در نیامده، خودداری کنید.
- از انجام فعالیت‌های فیزیکی بیرون از منزل در محیط‌های خیلی گرم، خیلی سرد یا هوای مرطوب اجتناب کنید.
- مطمئن شوید قادر هستید حین فعالیت فیزیکی صحبت کنید. اگر نتوانستید این کار را انجام دهید شدت فعالیت خود را کاهش دهید.
- اگر حین فعالیت تنگی نفس، درد یا سرگیجه رخ داد فعالیت فیزیکی خود را کم کنید.
- فعالیت‌های خود را با حرکات ملایم ختم کنید و یک دوره آرامش داشته باشید و از انجام فعالیت‌های سنگین و کار زیاد اجتناب نمایید.
- 2 ساعت بعد از خوردن غذا صبر کنید و سپس فعالیت بدنی انجام دهید.
- از فعالیت‌هایی که نیازمند بلند کردن اجسام سنگین یا هل دادن اشیاء است خودداری کنید.
- در بیماران به شدت ناتوان، اجرای فعالیت‌های بدنی فقط 5 تا 10 دقیقه، یک تا 4 بار در روز توصیه می‌شود.
- فعالیت‌های روزانه باید طوری برنامه‌ریزی شود که دفعات بالا رفتن از پله‌ها کاهش یابد.
مراقبت:
- در طی دوره‌های استراحت پاهای خود را به منظور جلوگیری از ورم بالا ببرید و در طی روز از جوراب‌های مخصوص استفاده نمایید.
- در مرحله حاد در وضعیت نشسته یا نیمه نشسته قرار بگیرید.
- در معرض هوای خیلی گرم یا خیلی سرد قرار نگیرد.
- داروهای ادرارآور بهتر است صبح زود مصرف شود تا مانع استراحت در شب نگردد. قرار گرفتن در وضعیت طاقباز به تاثیر بهتر این داروها کمک می‌کند.
- مواردی نظیر تهوع و آشفتگی معده روده‌ای، استفراغ، اسهال، ضعف، سردرد، خستگی، اضطراب، بیقراری و بی‌نظمی‌های ریتم قلب در صورت مصرف این داروها بایستی سریعاً اطلاع داده شود.
- روزانه باید در یک ساعت مشخص و با همان نوع لباس وزن خود را اندازه‌گیری کنید. تغییرات قابل توجه وزن (یک تا یک و نیم کیلوگرم در روز یا دو و نیم کیلو در هفته) باید به پزشک اطلاع داده شود.
- هر سال واکسن آنفولانزا و پنومونی را تزریق کنید.
- از طریق روش‌هایی مثل صحبت با دیگران، ورزش‌های ذهنی و تکنیک‌های آرام‌سازی، اضطراب و استرس خود را کاهش دهید تا بار کاری قلب هم کاهش یابد.
- کمبود خواب ممکن است از علل اضطراب باشد به همین منظور استراحت کافی داشته باشید.
- در صورت تمایل جهت خروج از بستر در هنگام شب، باید ابتدا به شکل مناسبی در صندلی راحت بنشینید. در این حالت پایین بازوها باید با بالش‌هایی حمایت شود تا از خستگی ناشی از وزن آنها بر روی عضلات شانه جلوگیری شود.
- داشتن وضعیت مناسب هنگام استراحت به حرکت مایع به خارج قلب کمک می‌کند. به این منظور می‌توان تعداد بالش‌ها را زیاد کرد و سر تخت را بالا قرار داد.
- برای کمک به عملکرد قلب موثرترین کار این است که اگر سیگاری هستید، سیگار را ترک کنید. حتی از حضور در مکان‌هایی که دیگران در آنجا مشغول سیگار کشیدن هستند دوری کنید.
- از وضعیت‌هایی که باعث ابتلا به سرماخوردگی، آنفولانزا و سایر عفونت‌ها می‌شود پرهیز کنید.
دارو:
از مصرف داروهای بدون نسخه نظیر آنتی‌اسیدها، شربت سرفه، مسهل‌ها، آرام‌بخش‌ها و مُسکن‌ها به دلیل داشتن مقادیر بالای سدیم باید خودداری شود.
زمان مراجعه بعدی:
در زمان تعیین شده توسط پزشک به مطب مراجعه نمایید.
علائم هشدار
در صورت داشتن هریک از علائم زیر به پزشک یا اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید:
- اضافه وزن به میزان یک تا یک و نیم کیلوگرم در روز یا دو و نیم کیلو در هفته
- تنگی نفس شدید
- سرفه مقاوم
- فقدان اشتها
- ادرار مداوم در شب
- تورم در پاها و قوزک‌ها
- ضربان قلب بیشتر از 100 یا کمتر از 60
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery / Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- Acute Coronary Syndroms. American Heart Association
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 10 مرداد 1402