آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران در سکته قلبی
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
سکته قلبی چیست؟
در یك حمله قلبی، به‌علت قطع جریان خون قلب، عضله آن صدمه میبیند. این حالت معمولاً وقتی رخ می‌دهد كه یك لخته خون، جریان خون را در داخل سرخرگ كرونر مسدود كند. فقدان جریان خون به عضله قلب، میتواند منجر به صدمه یا مرگ قسمتی از قلب شده و حتی كشنده باشد. با کمک آگاهی از علائم و نشانههای قلبی و کشف درمانهای جدید، اکثر افراد دچار حملات قلبی زنده میمانند.
بیشتر اوقات، لخته مسبب حمله قلبی در آن قسمت از سرخرگ كرونر تشكیل می‌شود كه قبلاً به‌علت تجمع كلسترول و سایر رسوبات چربی (پلاكهای آترواسكلروز) باریك شده است.
هر پلاك یك پوسته سفت دارد كه ممكن است حاوی كلسیم و چربی باشد. بخش مركزی آن حاوی كلسترول نرم است. پوسته ممكن است ترك خورده یا شكاف بردارد و بخش داخلی پلاك نمایان شود. در این حالت، لخته خون تمایل دارد در این محل تشكیل شود. وقتی لخته، جریان خون سرخرگ كرونر را برای مدتی بیش از 20 دقیقه تا 2 ساعت ببندد، حمله قلبی رخ می‌دهد.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- مدارک قبلی خود را به همراه داشته باشید تا پزشک بتواند در مورد درمان شما تصمیم درست بگیرد.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی:
- به مدت 24-12 ساعت پس از آنفارکتوس ممنوعیت مصرف غذا دارید و بعد از 24 ساعت رژیم مایعات و سپس بسته به تحمل، رژیم غذایی شروع می‌شود.
- در ابتدا از مصرف غذاهای خیلی گرم و سرد خودداری کنید.
- از رژیم غذایی نرم و سبک در وعده‌های متعدد با حجم کم استفاده نمائید. (تمام مایعات، با حذف نمک و کافئین و محدودیت کلسترول)
فعالیت:
- در صورت استراحت مطلق به هیچ‌وجه از تخت پایین نیایید.
- تا زمان صلاحدید پزشک معالج در بستر استراحت کنید و استراحت در حال نیمه نشسته به کاهش درد و تنگی نفس کمک می‌کند.
- بسته به میزان و وسعت انفارکتوس و تثبیت وضعیت، می‌توان که در چند روز اول، تمرین حرکات دست و پا را شروع کنید و در حالی که در بستر قرار دارید، برای کاهش خطر لخته شدن خون، پاها را به آرامی حرکت دهید. (از انجام فعالیت‌هایی که به قلب فشار می‌آورد مثل فشار دادن پا به تخت یا بلند کردن سریع پاها از تخت اجتناب نمایید.)
- در صورت استراحت نسبی و اجازه خروج از تخت، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و درد قفسه سینه، تنگی نفس و… با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- اگر در حین فعالیت احساس گیجی و ضعف، درد قفسه سینه، تنگی نفس و خستگی و طپش قلب داشتید بلافاصله فعالیت را متوقف نمائید.
- از انجام فعالیت‌هایی که فشار زیادی به قلب وارد می‌کنند مثل زورزدن هنگام اجابت مزاج، کشیدن یا بلند کردن اجسام سنگین و نگه داشتن نفس در حین تغییر وضعیت در تخت خودداری شود.
مراقبت:
- برای پیشگیری از عوارض ریوی بی‌حرکتی، تنفس عمیق و تغییر وضعیت در بستر انجام دهید.
- پس از تثبیت وضعیت، می‌توانید چندین بار در روز و هر بار به مدت 30-20 دقیقه بر روی صندلی کنار تخت بنشیند و سپس به تدریج ایستادن و راه رفتن را در حد تحمل و تحت نظر پرستار و پزشک انجام دهید.
- هنگام تزریق داروهای ترومبولتیک در تخت استراحت کنید و از حرکت کردن اجتناب نمایید و در صورت بروز علائمی مانند خونریزی، تنگی نفس، سردرد و… گزارش دهید.
- به دلیل استفاده از داروهای ضدانعقادی از دستکاری برانول و رابط‌های وریدی خودداری کنید.
- در صورت بروز علائم فشار در قفسه سینه و درد قفسه سینه با انتشار درد به گردن، شانه و دست به پرستار اطلاع دهید.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی:
- رژیم غذایی کم‌نمک، کم‌چربی و کم‌کالری و سرشار از پتاسیم مصرف نمائید. (مقادیر بیشتر نمک در شرایط آب و هوای گرم و یا در طول شیردهی لازم است.)
- غذاها را در وعده‌های کوچک و مکرر استفاده کنید و از مصرف غذاهای پر حجم خودداری کنید.
- مصرف موادی مانند مثل تخم‌مرغ، روغن‌های اشباع شده مانند کره و خامه، غذاهای حاوی چربی حیوانی را محدود کنید. گوشت مرغ را به صورت آب‌پز و کباب‌پز میل کنید.
- از مصرف زیاد کافئین، قهوه، چای و نوشابه‌های حاوی کولا که باعث افزایش ضربان قلب می‌شوند اجتناب نمایید.
- استفاده زیاد از سبزی‌ها و میوه‌ها می‌توانند احتمال بروز حمله‌های قلبی و مغزی را به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش دهند.
- مصرف شِوید، هویج، سیب، سویا و لوبیا در کاهش کلسترول خون موثر هستند.
- از مصرف سوسیس و کالباس اجتناب کنید.
- از چربی‌های غیر اشباع مانند سویا، زیتون، کنجد، غذاهای دریایی و دانه‌های گیاهی استفاده کنید.
- از مصرف جگر، قلوه، مغز که کلسترول زیادی دارند اجتناب کنید.
فعالیت:
- در روزهای اول بعد از سکته میزان فعالیت را بر اساس نظر پزشک تنظیم نمائید.
- معمولاً بعد از یک دوره 8-6 هفته‌ای لازم است به تدریج ورزش‌هایی مثل پیاده‌روی، آهسته دویدن، شنا و دوچرخه‌سواری را انجام دهید.
- بسته به شدت انفارکتوس تا 3-2 هفته از رانندگی اجتناب کنید، زیرا رانندگی باعث استرس و سفتی عضلات می‌شود.
- بهتر است قبل از شروع ورزش و پس از پایان آن به مدت 5-2 دقیقه به طور آهسته راه بروید. این امر باعث افزایش سطح چربی‌های خوب خون (لیپوپروتئین‌ها با دانسیته بالا)، کاهش فشار خون، کاهش وزن، تنظیم قند خون، کنترل استرس و احساس تندرستی و باعث بهبود وضعیت قلبی عروقی می‌شود.
- اطمینان داشته باشید که می‌توانید فعالیت‌های جنسی خود را از سر بگیریدکه معمولاً بسته به شرایط بیمار 8-4 هفته بعد از ترخیص می‌باشد. فعالیت جنسی، یک نوع فعالیت در حد متوسط محسوب می‌شود.
- بلافاصله پس از صرف غذا، از انجام فعالیت‌های شدید و ناگهانی، راه رفتن و ورزش کردن در هوای خیلی گرم یا سرد و طوفانی، هوای آلوده، رطوبت زیاد و ارتفاعات خودداری نمایید.
- توصیه می‌شود که در حین انجام فعالیت‌ها نبض خود را کنترل نمائید و اگر بیش از ۱۱۰ ضربه در دقیقه بوده و بی‌نظمی شدید بود باید فعالیت را متوقف نمائید. البته شروع و پیشرفت برنامه ورزشی باید تحت نظر پزشک باشد.
- 3-2 ساعت بعد از خوردن غذا فعالیت بدنی انجام ندهید.
- از دوش گرفتن با آب داغ یا سرد بلافاصله قبل و بعد از ورزش خودداری کنید.
مراقبت:
- از مانور والسالوا به معنی نگه داشتن نفس در حین تغییر وضعیت در تخت و زور زدن در موقع اجابت مزاج است.
- معمولا بعد از ترخیص و با دستور پزشک می‌توانید حمام کنید. بهتر است هفته‌های اول در حمام یک نفر کنار بیمار باشد. از آب ولرم استفاده شود، زیرا آب سرد باعث افزایش کار قلب و درد قلبی می‌شود و آب داغ سبب بروز حالت ضعف و سرگیجه و شوک می‌شود. ضمناً زمان حمام کردن از 15 تا 20 دقیقه بیشتر نشود.
- از هفته چهارم اجازه رانندگی دارید. اگر رانندگی سبب خستگی و عصبانیت می‌شود، باید فعلا رانندگی نکنید.
- استرس در تشدید بیماری نقش بسزایی دارد و عوامل استرس‌زا را در زندگی خود بشناسید و در صورت لزوم کمک بگیرید.
- سیگار باعث سریع کار کردن قلب شده و عروق خونی را تنگ کرده و اکسیژن‌رسانی به قلب را کاهش می‌دهد.
- با توجه به اینکه داروهای قلبی تغییراتی را در الکترولیت‌های خون دارد آزمایش‌های دوره‌ای را انجام دهید
- فشار خون و قند خون خود را مرتباً کنترل کنید.
دارو:
- در تمام اوقات قرص زیر زبانی همراه داشته باشید.
- همیشه چند عدد قرص نیتروگلیسیرین زیر زبانی یا اسپری نیتروگلیسیرین همراه داشته باشید. در صورتی که دچار درد قفسه سینه شُدید بلافاصله فعالیت خود را قطع کرده، استراحت کنید و یک قرص زیر زبانی بگذارید. اگر درد قطع نشد، سریعاً به اولین مرکز درمانی مراجعه کرده و یا با اورژانس 115 تماس بگیرید. تا رسیدن به مرکز درمانی می‌توانید هر 5 دقیقه تا 1 نوبت از قرص زیر زبانی استفاده کنید.
- هرگز فراموش نکنید قبل از انجام فعالیتی که آنژین را تحریک می‌کند مثل فعالیت ورزشی، بالا رفتن از پله، فعالیت جنسی، قرار گرفتن در سرما و… داروهای تجویز شده مثل نیتروگیلیسیرین را مصرف کنید.
- مصرف هر نوع داروی دیگر را به پزشک اطلاع دهید.
زمان مراجعه بعدی:
به طور منظم و قبل اتمام داروها به پزشک معالج مراجعه نمائید.
علائم هشدار
درصورت مشاهده علائم زیر سریعاً به پزشک یا اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید:
- احساس فشار یا درد جلوی سینه که به مدت 15 دقیقه بعد از مصرف زیر زبانی بر طرف نشود
- تنگی نفس، تنگی نفس ناگهانی
- تعریق یا حالت تهوع
- غش یا سنکوپ
- ضربان قلب تند یا کند
- درد در یک یا هر دو دست، پشت، گردن، فک یا معده
- خستگی بیش از حد و بی‌خوابی پس از مقاربت جنسی
- کاهش تحمل فعالیت
- سردرد شدید و گیجی
- کاهش یا افزایش فشار خون
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery / Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- Acute Coronary Syndroms. American Heart Association
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 10 مرداد 1402