آریتمیها (بی‌نظمی‌های ضربان قلب)
تقریبا در هر ثانیه یک پیام الکتریکی از دهلیز راست قلب منشا می‌گیرد. این پیام الکتریکی در قلب منتقل شده و یک ضربان را در قلب به وجود می‌آورد. یک گروه از سلول‌های اختصاصی در عضله دهلیز راست قلب، تحت عنوان گره سینوسی-دهلیزی (SAnode) این پیام را شروع می‌کنند.گره سینوسی-دهلیزی (SAnode) به عنوان ضربان‌ساز طبیعی قلب عمل می‌کند. این پیامهای الکتریکی باید با توالی زمانی دقیقی از 4 حفره قلب عبورکنند تا به طور منظمی باعث انقباض عضلات قلب شوند و خون را در بدن پمپ کنند.
هرگونه تغییر در این پیام الکتریکی که باعث اختلال در ریتم منظم قلب شود، اختلال ریتم (آریتمی) نامیده می‌شود. قلب ممکن است بسیار سریع یا بسیار آهسته و یا با یک الگوی نامنظم بتپد. آریتمیها در افراد دارای قلب‌های طبیعی و یا آنهایی که بیماری زمینه‌ای دارند، نیز رخ می‌دهد. گاهی قلب یک ضربان را جا می‌اندازد و یا به آرامی می‌تپد. این تغییرات مختصر، معمولا بی‌خطر می‌باشند. برخی از افراد آریتمی خفیفی دارند که هرگز مشکلی را به وجود نمی‌آورد. با این وجود در برخی آریتمیها، ممکن است فعالیت پمپاژ قلب تحت تأثیر بسیاری قرار بگیرد. همچنین ممکن است آریتمی باعث علایمی مانند تپش قلب (آگاهی از ضربان غیرطبیعی قلب)، سبکی‌سر یا افتادن ناگهانی گردد. اگر مبتلا به سایر بیماری‌های قلبی مانند نارسایی قلبی باشید، احتمال مشکل سازشدن آریتمی بیشترمی‌شود.
برخی افراد با ضربان نامنظم قلب متولد می‌شوند. سایر بیماری‌های قلبی‌عروقی مانند فشارخون بالا، بیماری دریچه‌ای، نارسایی قلبی، یا بیماری سرخرگ کرونری نیز ممکن است باعث آریتمی شوند. دیابت (بیماری قند خون) نیز ممکن است باعث ایجاد آریتمی شود. موادی مانند کافئین، دخانیات، الکل،کوکائین، برخی از داروهای تجویز شده توسط پزشک، برخی از داروهای ضدسرفه و ضدسرماخوردگی بدون نسخه، قرص‌های مکمل و برخی از داروهای گیاهی نیز الگوی ضربان قلب را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
استرس نیز در برخی از افراد به دلیل آزاد شدن آدرنالین (هورمون استرس) منجر به آریتمی می‌گردد. ممکن است سطوح اندک یا نامتعادل یون‌ها نظیرکاهش یا افزایش پتاسیم منجر به آریتمی و یا بدترشدن آن گردند. پزشک ممکن است با آزمایش‌های خونی این مقدار یون‌ها را بررسی نماید تا مطمئن شود که مشکل قابل اصلاحی که منجر به آریتمی شده است وجود ندارد. بنابراین درمان ممکن است شامل تغییر شیوه زندگی و کنترل سایر بیماری‌ها، مصرف داروهای ضدآریتمی، اجتناب از مصرف برخی داروها، روش‌های غیرجراحی، یا جراحی (برای نمونه کارگذاشتن یک ضربان‌ساز مصنوعی در بدن) باشد که باعث برگشت ضربان طبیعی قلب می‌شوند. پزشک ممکن است شما را به پزشک متخصص آریتمی موسوم به الکتروفیزیولوژیست ارجاع دهد.
ضربان طبیعی قلب
گره سینوسی-دهلیزی (SA node) ضربان‌سازی است که پیام الکتریکی را در هر ضربان طبیعی قلب آغاز نموده و باعث انتقال طبیعی پیام الکتریکی در مسیرهای موجود در بافت‌های قلبی می‌شود.
انواع آریتمیها
بی‌نظمی‌های موجود در ریتم قلب را می‌توان با تأثیری که بر سرعت تپش قلب (افزایش یا کاهش) و جایی که در قلب رخ می‌دهند (در دهلیزها یا در بطن‌ها) طبقه‌بندی کرد. نوع دیگری از آریتمی، بلوک قلبی نام دارد. بلوک قلبی عبارت است از یک وقفه جزیی یا کلی در انتقال پیامهای الکتریکی بین حفرات فوقانی (دهلیزها) و تحتانی قلب (بطن‌ها).
افزایش و کاهش تعداد ضربان قلب (تاکی‌کاردی و برادی‌کاردی)
ضربان نامنظم قلب ممکن است بسیار آهسته (برادی‌کاردی) و یا بسیار سریع (تاکی‌کاردی) باشد. معمولا ضربان قلب یک فرد سالم در حالت استراحت در حدود 60 تا 100 ضربان در دقیقه می‌باشد. کاهش تعداد ضربان قلب (برادی‌کاردی) به کمتر از 60 ضربان دردقیقه، ممکن است یک بیماری پزشکی شمرده نشود. یک فرد فعال از نظر جسمانی که قلبش به طور موثری کار می‌کند، ممکن است ضربان قلب پایینی داشته باشد که این حالت به هیچ وجه یک حالت غیرطبیعی محسوب نمی‌شود، اما اگر قلب به حدی آهسته بتپد که خون کافی به مغز نرسد، علائمی مانند سبکی سر و سنکوپ (از حال رفتن) به وجود میآید، که در این حالت ضربان آهسته قلب یک مشکل محسوب می‌شود.
کاهش تعداد ضربان قلب (برادی‌کاردی) بیشتر اوقات در افراد سالمند دیده می‌شود، چرا که افزایش سن با آسیب سیستم الکتریکی قلب در ارتباط بوده و ممکن است تمام پیامهای الکتریکی ناشی از دهلیز، به بطن منتقل نشوند. این امر ممکن است در اثر آسیب به گره سینوسی- دهلیزی (یعنی جایی که ضربان الکتریکی از آن شروع می‌شود) یا به علت وجود آسیب در مسیرهای الکتریکی به وجود بیاید که حفرات بالایی (دهلیزها) را به حفرات پایینی (بطن‌ها) وصل می‌کنند. این آسیب ممکن است به دلیل بیماری قلبی، پیری، یک نقص ژنتیکی یا مصرف برخی از داروها باشد.
داروها یا استفاده از یک ضربان‌ساز موقتی، می‌توانند به طور موقت انقباضات قلب را افزایش دهند. همچنین استفاده از ضربان‌ساز یک درمان درازمدت محسوب می‌شود. افزایش تعداد ضربان قلب (تاکی‌کاردی) به ضربان بیش از حد قلب یعنی بیش از 100 ضربان در دقیقه گفته می‌شود، که بسته به محل وقوع آن در قلب انواع مختلفی دارد. شاید فیبریلاسیون، خطرناک‌ترین شکل تاکی‌کاردی باشدکه باعث می‌شود قلب بلرزد، به جای اینکه منقبض شود، تپش قلب نه تنها سریع است بلکه ناهماهنگ نیز می‌باشد. تاکی‌کاردی و فیبریلاسیون را می‌توان با دارو، عمل جراحی یا وسایل مکانیکی درمان کرد.
علائم برادی‌کاردی (کاهش تعداد ضربان قلب)
در صورت طولانی شدن و یا عود علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید: خستگی مفرط، تنگی نفس (با حداقل فعالیت)، تعداد نبض کمتر از 50 ضربه، سبکی سر، سنکوپ (از حال رفتن) یا پیش سنکوپعلایم تاکی‌کاردی (افزایش تعداد ضربان قلب)
در صورت طولانی شدن و یا عود علایم زیر با پزشک خود تماس بگیرید: تپش قلب (احساس لرزش یا احساس ضربان قلب در ناحیه سینه و گردن)، سبکی سر، سرگیجه، سنکوپ یا پیش سنکوپ، درد یا ناراحتی در سینه، تنگی نفس
بلوک قلبی
بلوک قلبی حالتی است که در آن گره سینوسی- دهلیزی یک پیام الکتریکی طبیعی را ارسال می‌کند، اما این پیام از گره دهلیزی-بطنی عبور نمی‌کند و وارد بطن‌ها نمی‌شود، بنابراین ممکن است انقباض غیرمؤثر بطن‌ها رخ بدهد، این حالت معمولاً به عنوان نتیجه پیری یا آسیب دیدن قلب در اثر یک بیماری مزمن مانند بیماری سرخرگ‌های کرونری یا بیماری‌های دریچه‌ای قلب (مادرزادی) به‌وقوع می‌پیوندد. اعمال جراحی قبلی، ممکن است سبب آسیب قلب شده باشند. برخی داروهای خاص که هدایت الکتریکی قلب را کند می‌کنند (مانند دیگوکسین، مهارکننده‌های بتا یا برخی از مهارکننده‌های کانال‌های کلسیم) ممکن است بلوک قلبی را بدتر کنند.
بلوک قلبی به سه دسته تقسیم می‌شود و این دسته بندی بر مبنای شدت بلوک می‌باشد. در بلوک درجه یک قلبی، پیام الکتریکی از گره دهلیزی-بطنی بسیار آرام عبور می‌کند. پزشک ممکن است در این حالت به فاصله PR در نوار قلب نگاه کند، که میزان زمان صرف شده برای رسیدن پیام الکتریکی از دهلیزها به بطن‌ها را نشان می‌دهد. اگر فاصله PR طولانی‌تر از 0/2 ثانیه بود، شما به بلوک درجه یک قلبی مبتلا می‌باشید. اگر سرعت و ریتم قلبتان طبیعی باشد، قلبتان مشکلی ندارد. در واقع برخی ورزش‌کاران مبتلا به بلوک درجه یک قلبی هستند. معمولا در صورت ابتلا به بلوک درجه یک قلبی نیاز به درمان ندارید. اگر داروهایی مانند دیگوکسین یا مهارکننده‌های بتا مصرف می‌کنید، توجه داشته باشید که مصرف دارو ممکن است منجر به پیدایش بلوک درجه یک قلبی شود.
اگر مبتلا به بلوک درجه دو قلبی باشید، برخی از پیامهای الکتریکی از گره سینوسی-دهلیزی قلبتان به بطن‌ها نمی‌رسند. در بیشتر افراد مبتلا به بلوک درجه دو قلبی، پیامهای الکتریکی به صورت فزاینده‌ای با هرضربان قلب در گره دهلیزی-بطنی تاخیر می‌کنند تا اینکه در نهایت یک ضربان قلب به طورکامل حذف می‌شود. به این حالت نوع موبیتز بلوک قلبی گفته می‌شود. ممکن است شما هیچگونه علامتی نداشته باشید و یا ممکن است دچار سرگیجه اندکی شوید، ولی معمولا این بیماری خطرناک نیست. در یک نوار قلب (ECG) ضربان حذف شده به صورت موج P نشان داده می‌شود که توسط موج QRS دنبال نشده است (یک انقباض دهلیزی که بطن‌ها را منقبض نکرده‌اند).
در موبیتز نوع 2 بلوک قلبی، فاصله بین موج P و موج QRS ثابت باقی می‌ماند، ولی گره دهلیزی-بطنی به طور متناوب پیامهای الکتریکی را بلوک می‌کند. نوع 1 بلوک قلبی موبیتز ممکن است خود به خود رفع شود. اما نوع 2 بلوک قلبی موبیتز عموماً شدیدتر بوده و مستلزم این است که یک ضربان‌ساز در بدن کاشته شود.
در یک فرد مبتلا به بلوک نوع سوم یا بلوک کامل قلبی هیچ پیامی به هیچ وجه از دهلیزها به بطن‌ها نمی‌رسد. برای جبران این حالت بطن‌ها از ضربان‌ساز ثانویه مخصوص به خود برای انقباض و به حرکت درآوردن خون استفاده می‌کنند. اما ضربان‌هایی که به این نحو شکل می‌گیرند آهسته‌اند و نمی‌توانند کارکردکلی قلب را ادامه دهند. در نوار قلب مربوط به بلوک کامل قلبی رابطه بین موج P و موج QRS کاملا غیرطبیعی می‌باشد.
فرد مبتلا به بلوک درجه سوم قلبی ممکن است هشیاری خود را از دست بدهد، دچار نارسایی قلبی شود و در معرض خطر وقوع ایست قلبی قرار بگیرد. یک ضربان‌ساز مکانیکی باید به حالت اورژانسی کار گذاشته شود. اگر کاشت سریع ضربان‌ساز مکانیکی میسر نباشد می‌توان به طورموقت از یک ضربان‌ساز موقتی استفاده کرد تا فرد برای عمل اصلی زنده بماند. در بیشتر انواع بلوک قلبی، تصمیم‌گیری برای کاشت یک ضربان‌ساز مبتنی بر شدت علایم برادی‌کاردی (کاهش تعداد ضربان قلب) می‌باشد. در برخی از موارد، عامل تعیین کننده این است که سرعت ضربان قلب شما تا چه حد آهسته شده است.
اختلال ریتم بطنی
بطن‌ها قسمت اصلی پمپاژ قلب را انجام می‌دهند بنابراین معمولا آریتمی‌های بطنی شدیدتر از آریتمی‌های دهلیزی می‌باشد. آریتمی‌های بطنی خطرناک معمولا همراه با سایر بیماری‌های قلبی رخ می‌دهند و رخ دادن تنهای آنها، شایع نمی‌باشد. یک فرد سالم ممکن است ضربان‌های منفرد اضافی زیادی داشته باشد، که همگی از بطن‌ها منشا می‌گیرند، چنین فردی اگر دارای عملکرد طبیعی قلب باشد، معمولا نیازی به درمان ندارد.
انقباض زودرس بطنی
انقباض زودرس بطنی، زمانی رخ می‌دهد که بطن‌ها بسیار زودتر منقبض شده و ضربان قلب طبیعی را قطع می‌کنند. انقباض زودرس بطنی ممکن است بدون علایم هشداردهنده اتفاق بیافتد. انقباض زودرس بطنی اغلب بعد از مصرف کافئین یا داروهای بدون نسخه‌ای که حاوی افدرا یا افدرین می‌باشند، رخ می‌دهند.
انقباض‌های زودرس بطنی به خودی خود ممکن است بی‌خطر باشند و اغلب نیازی به درمان ندارند. اما اگر شما مبتلا به یک بیماری قلبی دیگر مانند آسیب عضله قلبی (کاردیومیوپاتی) یا نارسایی قلبی نیز باشید، در این‌صورت انقباض‌های زودرس بطنی ممکن است هشداری برای آریتمی‌های بسیار شدید یا درازمدت نظیر تاکی‌کاردی بطنی یا فیبریلاسیون بطنی باشند.
تاکی‌کاردی بطنی
در یک فرد مبتلا به تاکی‌کاردی بطنی مجموعه‌ای از انقباضات بطنی از نقطه‌ای در درون بطن‌ها منشا می‌گیرند و ضربان قلب از 100 ضربان در دقیقه به 250 ضربان در دقیقه افزایش می‌یابد. نگرانی اصلی ناشی از این نوع تاکی‌کاردی قلبی این است که این نوع آریتمی ممکن است با پمپاژ خون توسط قلب تداخل کند. در این حالت فرد به سرگیجه و سنکوپ دچار می‌گردد. تاکی‌کاردی بطنی ممکن است بدون هیچگونه هشداری به فیبریلاسیون بطنی تبدیل گردد که یک بیماری کشنده است.
بنابراین از تاکی‌کاردی بطنی به عنوان یک اختلال اوژانس یاد می‌شود. هدف از درمان تاکی‌کاردی بطنی، متوقف نمودن ضربان تند قلب است. این کار در صورت لزوم به وسیله شوک الکتریکی (دفیبریلاسیون) انجام می‌شود. اگر ریتم طبیعی قلب باز نگردد، ممکن است تاکی‌کاردی بطنی به فیبریلاسیون بطنی تبدیل شود و در عرض چند دقیقه فرد را از بین ببرد.
فیبریلاسیون بطنی
فیبریلاسیون بطنی خطرناک‌ترین نوع آریتمی است که نیاز به مراقبت‌های اورژانسی و فوری دارد. در این نوع از آریتمی، پیامهای الکتریکی متعددی از نقاط مختلف قلب ارسال می‌شوند و انقباضات قلب نامنظم می‌گردند. گرچه سرعت تپش قلب ممکن است به 300 ضربان در دقیقه برسد، اما تپش‌های قلب به طورکامل ناموثر می‌باشند و خون بسیار کمی از قلب خارج می‌شود. از آنجایی که مغز اندامی است که بیشترین حساسیت را به کمبود خون حاوی اکسیژن دارد، لذا فیبریلاسیون بطنی منجر به بی‌هوشی می‌گردد. در این شرایط افراد حاضر در محل، باید بلافاصله با اورژانس (115) تماس بگیرند یا اگر فرد به خوبی نفس نمی‌کشد، بلافاصله احیای قلبی ریوی (CPR) انجام دهند. معمولا استفاده از دستگاه شوک الکتریکی (دفیبریلاتور) برای بازگرداندن ریتم طبیعی قلب به منظور پیشگیری از آسیب شدید به مغز و سایر اندام‌ها ضروری است. سالانه افراد زیادی در اثر فیبریلاسیون بطنی دچار مرگ ناگهانی می‌شوند.
دفیبریلاتور (یا دفیبریلاتور خارجی خودکار یا AED) دستگاهی الکترونیکی است که پرسنل اورژانس یا سایر افراد آموزش دیده از آن برای شوک دادن به فردی استفاده می‌کنند که قلبش دچار فیبریلاسیون شده است. امروزه دفیبریلاتورها در بسیاری از اماکن عمومی مثل فرودگاه‌ها نصب شده‌اند.
سندرم Q-T طولانی
سندرم Q-T طولانی، اختلال نادری از سیستم الکتریکی قلب است. در سندرم Q-T طولانی زمان بین فعالیت الکتریکی و استراحت بطن‌ها طولانی می‌شود (در نوار قلب به صورت فاصله Q-T نشان داده می‌شود) و در نتیجه فرایند شارژ مجدد قلب در انتهای هر ضربان قلب، مختل می‌گردد. ممکن است آریتمی‌های بطنی خطرناک رخ دهند. معمولا سندرم Q-T طولانی یک بیماری ارثی است، هر چند ممکن است توسط برخی داروها، سکته مغزی یا اختلالات عصبی نیز به وقوع بپیوندد. این عارضه اغلب در کودکان و جوانانی روی می‌دهد که بیماری دیگری ندارند.
علامت اصلی سندرم Q-T طولانی، کبود شدن فرد و یا سنکوپ است. فرد مبتلا به این عارضه، لزوماً همواره ضربان غیرطبیعی ندارد. این عارضه ممکن است در طول ورزش، احساسات عمیق (مانند ترس، عصبانیت یا درد) و یا در اثر شنیدن یک صدای بسیار گوش‌خراش روی دهد. تشخیص این سندرم بسیار دشوار است. چون این ضربان غیرطبیعی قلب ممکن است در طول گرفتن یک نوار قلب رخ ندهد و همچنین چون از یک کودک سالم معمولا نوار قلب نمی‌گیرند، بنابراین امکان تشخیص این سندرم به وجود نمی‌آید. فرد مبتلا به سندرم Q-T طولانی، ممکن است به ضربان تند غیرطبیعی حساس باشد. این امر ممکن است منجر به بروز تاکی‌کاردی بطنی (موسوم به torsade des pointes) شود که باعث می‌شود پمپاژ قلب غیرموثر شود. در نتیجه اگر به مغز خون حاوی اکسیژن کافی نرسد، فرد سنکوپ می‌کند. اگر قلب به ریتم طبیعی خود بازنگردد، ممکن است به فیبریلاسیون بطنی تبدیل شود که ممکن است در عرض چند دقیقه فرد مبتلا را بکشد.
درمان سندرم Q- T طولانی، اغلب با داروهای مهارکننده بتا صورت می‌گیرد. این داروها باعث از بین رفتن یا کاهش علایم می‌شوند. در برخی افراد برای جلوگیری از بروز فیبریلاسیون بطنی کار گذاشتن یک دفیبریلاتورکاشتنی (ICD)، ضروری است.
اگر شما یا فردی از اعضای خانواده مبتلا به این سندرم هستید، با پزشکتان درباره ایمن بودن فعالیت‌های خیلی شدید مثلا شرکت در برخی از ورزش‌ها مشورت کنید. درصورت موثر بودن درمان، شما خواهید توانست در یک فعالیت با شدت متوسط شرکت کنید و مطمئن باشید که می‌توانید با یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان به ورزش بروید به شرط آنکه این افراد بدانند در صورت سنکوپ کردن شما، چه کاری باید انجام دهند.
خانواده‌هایی که دارای اعضای خانواده مبتلا به سندرم Q-T طولانی هستند، از داشتن دفیبریلاتورهای خارجی خودکار (AED) در منزل بهره می‌برند.
آریتمی‌های فوق بطنی
نوعی از آریتمی که در هر دو دهلیز قلب رخ می‌دهد (یعنی در بالای بطن‌ها)، آریتمی فوق بطنی (یا دهلیزی) نامیده می‌شود.
تاکی‌کاردی فوق بطنی
تاکی‌کاردی فوق بطنی (یا دهلیزی) عبارتست از یک ضربان قلب منظم اما بسیارسریع (بیش از 100 ضربان در دقیقه) که حفرات فوقانی قلب یعنی دهلیزها را درگیر می‌کند. این آریتمی انواع مختلفی دارد. تاکی‌کاردی فوق بطنی (یا دهلیزی) زمانی رخ می‌دهد که برخی از قسمت‌های دهلیز به غیر از گره سینوسی-دهلیزی (ضربان‌ساز طبیعی قلب)، توان ایجاد پیامهای الکتریکی را می‌یابند. مسیری که این پیامهای الکتریکی اضافی در آن شکل می‌گیرند، نوع تاکی‌کاردی قلب را مشخص می‌کنند.
در یکی از انواع تاکی‌کاردی فوق‌بطنی به نام “تاکی‌کاردی بازگشتی گره دهلیزی-بطنی” پیامهای الکتریکی در یک مسیر مدور غیرطبیعی در اطراف گره دهلیزی-بطنی بین دهلیزها و بطن‌ها سیر می‌کنند و در هر چرخش باعث یک ضربان در قلب می‌شوند. نوع دیگر موسوم به “سندرم ولف-پارکینسون-وایت” زمانی رخ می‌دهد که یک مسیر الکتریکی اضافی بین دهلیزها و بطن‌ها وجود دارد که باعث می‌شود پیامهای الکتریکی، بسیارسریع به بطن‌ها برسند و در نتیجه باعث افزایش سرعت ضربان قلب می‌شوند. برخی از آریتمیها ناشی از مدارهای کوتاه یا بافت بیش از حد فعال از نظر الکتریکی در قلب می‌باشند.
اگر مبتلا به تاکی‌کاردی فوق بطنی هستید، ممکن است تپش قلب داشته باشید یا لرزش و سرعت قلب را احساس کنید. اغلب این علایم به‌صورت ناگهانی با علایم هشداردهنده کم یا بدون این علایم رخ می‌دهند. برخی افراد دارای تنگی نفس، دچار فشار یا درد سینه یا سبکی سر می‌شوند. این احساسات ممکن است از چند ثانیه تا چندین ساعت طول بکشند. هر چند این علائم بالینی هشداردهنده می‌باشند، اما معمولا تاکی‌کاردی فوق بطنی بیماری کشنده‌ای نمی‌باشد.
البته اگر دارای علایم بالینی باشید باید به پزشک مراجعه نمایید تا او بیماری شما را تشخیص داده و آن را درمان کند. درمان دارویی ممکن است علایم بالینی را کاهش دهد و با عمل تخریب قسمتی از بافت قلب می‌توان این وضعیت را اصلاح نمود.
اگر علایم شدیدی دارید و به اتاق اورژانس منتقل شدید، پزشکان ممکن است داروهایی به شما تجویز نمایند که می‌توانند تاکی‌کاردی فوق بطنی را متوقف کنند و به این ترتیب علایم شما را بلافاصله از بین ببرند. همچنین اگر نوع تاکی‌کاردی شما مشخص نشد گرفتن یک نوار قلب در حین وقوع علایم برای تشخیص بهترین درمان بلند مدت، مفید می‌باشد.
مانور وال سالوا
اگر پزشک تاكي‌كاردي فوق بطني شما را تشخيص دهد، وی ممكن است تكنيكي تحت عنوان مانور وال‌سالوا را به منظور كمك به كنترل تپش مختصر قلب، انجام دهد. اين تكنيك به شرح ذيل است:
دراز بكشيد، سپس يك نفس عميق كشيده و تا جايي كه مي‌توانيد نفس خود را نگه داريد. سرفه كردن نيز اثر مشابهي ايجاد می‌نمايد. متاسفانه اين مانور همواره پاسخ نمي‌دهد.
اما اگر داراي علایم شديدي مانند سبكي سر، تنگي نفس يا درد سينه هستيد و يا در صورتيكه اين علایم بعد از انجام مانور همچنان در شما وجود دارند، سريعا به بيمارستان مراجعه كنيد. شما دراز بكشيد و بلافاصله فردي با اورژانس (115) تماس بگيرد.
فیبریلاسیون دهلیزی
فیبریلاسیون دهلیزی (AF) شایع‌ترین نوع آریتمی می‌باشد. این عارضه در 5 تا 10 درصد افراد بالای 65 سال روی می‌دهد. افراد بالای 80 سال نسبت به ابتلا به این عارضه حساسیت زیادی دارند. گرچه این عارضه در افراد 40 ساله یا کمتر نیز روی می‌دهد. در یک فرد مبتلا به AF ، پیام الکتریکی ناشی از گره سینوسی-دهلیزی با عبور از دهلیزها تسریع می‌شود. این امر منجر به لرزیدن حفرات فوقانی قلب و انقباض سریع و نامنظم قلب با سرعت 400 تا 600 ضربان در دقیقه می‌گردد.
یک ساختار اختصاصی بین دهلیزها و بطن‌ها تحت عنوان گره دهلیزی-بطنی به مانند یک محافظ عمل می‌کند. این گره 1 تا 2 پیام از هر 3 پیام دهلیزها را قبل از اینکه به بطن‌ها برسند، متوقف می‌کند. اما بطن‌ها کماکان سریع و نامنظم می‌تپند.
فیبریلاسیون دهلیزی (AF) ممکن است بدون همراهی هرگونه بیماری قلبی دیگری روی دهد. با این حال، فیبریلاسیون دهلیزی (AF) معمولا با فشارخون‌بالا، بیماری سرخرگ‌های کرونری، بیماری‌های دریچه میترال، بیماری لایه خارجی قلب (لایه پریکاد)، بیماری ریوی، آسیب عضله قلبی (کاردیومیوپاتی) و یا بیماری‌های غده تیرویید ارتباط دارد.
وقتی‌که فیبریلاسیون دهلیزی (AF) رخ می‌دهد، ابتدا کاهش دادن ضربان و سپس یافتن علت و درمان آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
انواع مختلفی از AFممکن است رخ دهند و علایم آنها ممکن است بسیار وسیع باشند. برخی افراد تنها گاهی اوقات دچار AF می‌شوند که علایم آنها عبارتند از تپش‌های قلب، که از چند ثانیه تا چند روز طول می‌کشد قبل از اینکه خودبخود رفع شوند. به این نوع “فیبریلاسیون دهلیزی حمله‌ای” گفته می‌شود. در یک فرد مبتلا به AF پایدار، حملات خود به خود متوقف نمی‌شوند و داروها یا درمان‌های دیگری نظیر تخریب قسمتی از بافت قلبی یا برگردان قلبی به منظور بازگرداندن ریتم طبیعی قلب به کار می‌روند. AF پایدار، ثابت بوده و به درمان پاسخی نمی‌دهد. در این شرایط درمان بر روی کنترل سرعت ضربان قلب و پیشگیری از تشکیل لخته‌های خون تمرکز می‌کند. AF ممکن است باعث علایمی مانند خستگی مفرط یا تنگی نفس شده و منجر به تجمع آب در بدن شود. با گذشت زمان، سرعت ضربان قلب ممکن است تا حدی کاهش یابد که باعث برادی‌کاردی (کاهش تعداد ضربان قلب) گردد.
در بسیاری از افراد تجربه علایم AF بسیار دشوار است و AF منجر به احساس تپش قلب و ناراحتی می‌گردد، اما AF لزوما مضر نمی‌باشد. درمان علائم را تسکین می‌دهد و AF معمولا وخیم تر نمی‌شود. اما تپش قلب ممکن است ترسناک و نگران کننده باشد. اگر برای نخستین بار دچار تپش قلب شده‌اید، باید به دنبال اقدامات پزشکی برای تشخیص علت آن باشید.
همچنین AF ممکن است باعث لخته شدن خون در دهلیزها شود. اگر یک لخته خون از قلب به یک سرخرگ کوچک‌تر در مغز منتقل شود، ممکن است منجر به سکته مغزی گردد. در حدود 15 درصد از سکته‌های مغزی، در افراد مبتلا به AF رخ می‌دهد و درمیان افراد مبتلا به AF میزان سکته‌های مغزی سالیانه 5 درصد است. وقتی که AF تشخیص داده می‌شود، پزشک ممکن است وارفارین تجویز کند تا از ایجاد لخته خون جلوگیری کرده و خطر بروز سکته مغزی را تا دوسوم کاهش دهد.
عوامل خطر برای تشکیل لخته‌های خون در اثر AF عبارتند از افزایش سن، دیابت، فشارخون بالا، آسیب‌های پیشین قلبی و سابقه سکته مغزی.
ممکن است عدم درمان AF منجر به افزایش مزمن ضربان قلب گردد. این امر به مرور زمان، بطن‌ها را ضعیف کرده و باعث نارسایی قلبی می‌گردد. اما بیشتر افراد قبل از وقوع این امر به سراغ درمان می‌روند.
دفیبریلاتور خانگی
شما می‌توانید وسیله‌ای با نام دفیبریلاتور خارجی خودکار (AED) را بدون نسخه خریداری کنید که در منزل برای فردی به کار می‌رود که دچار ایست قلبی شده است. دفیبریلاتور خارجی خودکار (AED) به قلب فرد شوک وارد نموده و ریتم قلبی طبیعی را بر می‌گرداند. انجمن غذا و دارو این وسیله را مورد بررسی قرار داده و بیان نموده است که این وسیله حتی اگر توسط افرادی به کار رود که به جز دستورالعمل مکتوب و فیلم آموزشی موجود در جعبه آن اطلاعات دیگری ندارند، ایمن و موثر می‌باشد. جهت استفاده از دفیبریلاتور باید دستگاه را تنظیم نموده و پایانه‌های آن را بر روی بدن بیمار گذاشت.
خود دستگاه تشخیص می‌دهد که آیا فرد شوک لازم دارد یا خیر و به تکنسین پزشکی به صورت صوتی یا تصویری دستور می‌دهد که شوک بدهد یا خیر. دستگاه تنها در فردی به کار می‌رود که به شکل طبیعی نفس نمی‌کشد و به تکان دادن بدنش پاسخ نمی‌دهد. ملاحظات ویژه جهت قرار دادن پایانه‌ها در افرادی‌که در آنها ضربان‌ساز کاشتنی یا دفیبریلاتور کاشتنی ICD وجود دارد، باید لحاظ شود. براساس قوانین موسسه غذا و دارو، موسسات تولید کننده AED باید مشتریان خود را در مورد استفاده از این دستگاه پشتیبانی کنند.
اگر یکی از این دفیبریلاتورهای خانگی را خریدید به خاطر داشته باشید که اولین قدم پیش از استفاده از این ابزار تماس گرفتن با 115 یا اورژانس می‌باشد.
دومین قدم، شروع احیای قلبی-ریوی جهت رساندن فوری اکسیژن به اعضای حیاتی می‌باشد. یکی از انجمن‌های معتبر علمی قلب می‌گوید که هنوز مطالعات کافی انجام نشده است که بتوان به نفع یا برعلیه استفاده از دفیبریلاتور خانگی توصیه‌ای نمود.
فلوتر دهليزی
فلوتر (لرزش) دهلیزي فرم شايع ديگري از آریتمی مي‌باشد كه درآن دهليزها سريع اما نسبتا منظم مي‌تپند، اين عارضه معمولا هنگامي رخ مي‌دهد كه پیامهاي الكتريكي در يك حلقه بي انتها به دام مي‌افتند كه معمولا در قسمت پاييني دهليز راست قرار دارد (یعنی یک پیام الکتریکی در یک مسیر ثابت تقریبا دایره‌ای شکل به طور مداوم سیر کرده و در هر گردش خود باعث ضربان قلب می‌گردد).
گرچه دهليزها ممكن است تا 300 بار در دقيقه منقبض شوند، اما گره دهليزي–بطني تنها به تعداد اندكي از آنها اجازه مي‌دهد كه وارد بطن‌ها شوند. در اين حالت، بطن‌ها بسيارسريع منقبض مي‌شوند و پمپاژ قلب آن چنان كه بايد موثر نمي‌باشد. فلوتردهليزي و فيبريلاسيون دهليزي اغلب به عنوان نتيجه يك حمله قلبي يا جراحي بر روي قلب يا ريه‌ها رخ مي‌دهند.
فلوتر دهليزي زماني رخ مي‌دهد كه پیامهای الکتریکی از يك محل غيرطبيعي، سبب ضربان خیلی سريع ولي منظم در قلب شود. تنها درصدي از اين ضربانها ازگره دهليزي-بطني عبور كرده و به داخل بطن‌ها می‌رسند، بطن‌ها به سرعت منقبض شده و ضربانها عملا غيرموثر مي‌باشند.
يك حمله فلوتردهليزي ممكن است از چند ثانيه تا چندين ساعت طول بکشد و باعث وقوع تپش قلب، درد سينه، تنگي نفس يا سبكي‌سر شود. درمان ممكن است با استفاده از دارو يا برگردان قلبی (کاردیوورسیون) صورت بگیرد.
در برخي افراد، فلوتر دهليزي ممکن است تا انجام درمان، پابرجا بماند. یا ممکن است بدتر شده و به فیبریلاسیون دهلیزی تبدیل گردد. اگر فلوتردهلیزی باقی بماند، داروها تاثير كمتري داشته و ممكن است تخریب قسمتي از بافت قلبي ضروری باشد.
تشخيص آریتمیها
وقتي كه پزشك از طريق علايم باليني يا معاينه جسماني آریتمی را در شما تشخيص مي‌دهد، بايد تعيين كند كه اين بي‌نظمي‌ها از كجا منشا مي‌گيرند؟ و آيا به درمان نياز دارند يا خير؟ يعني آيا آنها منجر به وقوع علایم بالینی مي‌گردند؟ يا شما را در معرض خطر بیماری‌های جدی‌تری قرارخواهند داد؟
نوار قلب ابزار بسيار مهمي است كه پزشك براي تشخيص و بررسي آریتمی از آن بهره مي‌برد. نوار قلب، مسير و زمان بندي پیامهاي الكتريكي قلب را از منشا آنها در گره سينوس-دهليزي، دهليزها، گره دهلیزی–بطني و بطن‌ها ثبت كرده و اندازه‌گيري مي‌كند. با اين حال نوار قلب استاندارد تنها آن‌دسته از فعاليت‌هاي الكتريكي را که در طول مدت كوتاهي كه دستگاه به شما وصل مي‌شود، ثبت می‌كند.
دستگاه‌هاي نوار قلب سيار، پزشك را قادر به بررسي دوره‌هاي طولاني‌تري از فعاليت قلب شما در حين انجام فعالیت‌های معمولی روزانه مي‌نمايند. اين نوع نوار قلب‌ها به شكل يك هولترمونيتور در دسترس قرار دارند.
به اين صورت كه شما آنها را به مدت 24 تا 48 ساعت مي‌پوشيد و آنها در اين مدت فعاليت‌هاي قلب شما را ثبت مي‌كنند. پزشك يافته‌هاي نوار قلب را با ميزان و نوع فعاليت‌هاي شما و علایم باليني‌تان مقايسه مي‌كند تا ببيند كه آيا آریتمی رخ داده است يا خير؟ پزشک همچنين تعداد دفعات آریتمیها و ارتباط آنها را با فعاليت‌هاي روزانه شما تعيين می‌نمايد. همچنين تاثير داروهاي ضدآریتمی، با اين روش قابل بررسي هستند. با اين حال اگر آریتمی شما بسيارنامنظم و نادر باشد، هولترمونيتور 48 ساعته ممكن است نتواند آن را پيدا كند. روش واقعه‌نگاري (event monitor) نوع ديگري از قلب مداوم و سيار مي‌باشد. اين روش امكان ثبت طولاني‌تر رخدادها را تا بيش از 30 روز ممكن مي‌سازد. شما درصورت احساس علایم باليني دستگاه را روشن می‌كنيد. اين دستگاه برمبناي ثبت و حذف مداوم كار مي‌كند، بطوريكه وقتي كه شما آن را فعال مي‌كنيد دستگاه اطلاعات يك تا چهار دقيقه قبل از آن زمان را نيز به شما نشان می‌دهد و آنها را ذخیره می‌نماید.
پزشك شما ممكن است دستور استرس تست ورزشي را به منظور تشخيص آریتمی در حين ورزش صادر كند. اگر دچار سنكوپ بوده‌ايد، ممكن است از شما خواسته شود كه تحت آزمايش بالا بردن تخت (Tilt –Table Study) قرار بگيرید، تا پزشك بفهمد که قلب شما چگونه به تغيير موقعيت پاسخ مي‌دهد. اين اطلاعات به پزشك كمك مي‌كند تا تعيين نمايد كه چگونه از سنكوپ‌ها جلوگيري كند. همچنين ممكن است از اكوي قلبي براي تعيين بيماري‌های ساختاري قلبي كه در بروزآریتمی دخالت دارند، استفاده شود.
مطالعات الكتروفيزيولوژيك در بيمارستان براي بررسي تخصصي‌تر آریتمی، آزمایش نمودن تاثير داروها و انجام برخي درمان‌ها از قبيل تخریب قسمتی از بافت‌هاي معيوب قلبي با كاتتر انجام مي‌شود.
مطالعات الكتروفيزيولوژيك معمولا با وارد نمودن كاتترها از طريق سياهرگ‌ها به قلب به منظور ثبت پيام‌هاي الكتريكي و تحريك قلب براي ايجاد يك آریتمی و تهيه اطلاعات دقيق‌تر درباره ريتم‌هاي قلبي انجام مي‌شود. از آنجايي‌كه اين تست مستلزم اين است كه كاتترها وارد رگ‌های خونی شوند، لذا جز مطالعات تهاجمي طبقه‌بندي مي‌شوند. با اين وجود با آماده‌سازي مناسب، مطالعات الكتروفيزيولوژيك را مي‌توان با كمترين ناراحتي و يا بدون ناراحتي انجام داد و اين مطالعات معمولا جزايمن‌ترين مطالعات تهاجمي مي‌باشند. همچنين در صورت امكان، برخي از آریتمیها در طول انجام مطالعات الكتروفيزيولوژيك با كمترين میزان خطر، درمان مي‌شوند.
مطالعات الكتروفيزيولوژيك مستلزم عكس‌برداري دوره‌اي با اشعه ايكس از طريق فلوروسكوپي در طول انجام اين بررسی مي‌باشند تا نشان دهند كه كاتتر در كجاي قلب قرار دارد. در برخي موارد ممكن است از اكو مري (TEE) استفاده شود.
نوار قلب (ECG) پیامهاي الكتريكي را كه باعث ضربان قلب مي‌شوند را اندازه‌گيري كرده و آنها را نشان مي‌دهند. توالي پیامهاي الكتريكي كه باعث هر ضربان قلب مي‌شوند، با حروف الفبا از P تا T نشان داده مي‌شوند. موج p، پیام الکتریکی را زماني كه از دهليزها عبور مي‌كند، نشان مي‌دهد. بخش PR مدت زماني را كه پیام الکتریکی از گره دهليزي-بطني مي‌گذرد، نشان مي‌دهد (بين حفرات بالايي و پاييني قلب). مجموعه QRS هنگامي ايجاد مي‌گردد كه پیامهای الكتريكي از گره بطني عبور مي‌كند. موج T دوره برگشت به حالت طبيعي مي‌باشد. يعني زمانيكه عضله قلب شما استراحت مي‌كند و خود را براي تپش بعدي آماده مي‌سازد.
موادی كه بر روي ريتم قلب تاثير می‌گذارند
هزاران ماده توانایی تاثير بر پیامهاي الكتريكي تحريك كننده ضربان قلب را دارند. تاثير هر يك از اين مواد، از بي‌خطر تا شديد متغير بوده و به این صورت طبقه‌بندی می‌شوند. اگر در شما آریتمی قلبي تشخيص داده شود، از مصرف هر يك از اين مواد خودداري كنيد و از پزشك درباره نحوه تاثير آنها بر علایم بيماري‌تان، تاثير بر داروها يا سلامت كلي قلبتان سوال كنيد:
- كافئين موجود در قهوه، نوشابه‌هاي غير الكلي، چاي يا شكلات
- الكل
- دخانيات از جمله قرارگرفتن در معرض دود سیگار دیگران
- قرص‌هاي رژيمي
- برخي از داروهاي بدون نسخه براي سرفه و سرماخوردگي (به ويژه آنهايي‌كه حاوي سودوافدرين مي باشند)
- برخي از داروهاي گياهي (نظير افدرا و افدرين)
- داروهاي تجويز شده توسط پزشک (نظير داروهاي ضداضطراب، داروهاي ضدسايكوز يا داروهاي ضدآريتمي)
- داروهای متسع كننده نايژه‌ها (چه با نسخه و چه بي نسخه)
- گازهاي خارج شده از اگزوز خودرو
- تينرهاي رنگ
- گاز پروپان
- مواد خطرناك در محل كار (مانند مونواكسيدكربن)
دارو درمانی
داروهاي ضدآریتمي از سرعت تپش‌هاي سريع قلب مي‌كاهند و ضربان‌هاي نامنظم يا زودرس را تنظيم مي‌كنند. معمولا اين داروها از طريق مهاركردن واكنش‌هاي شيميايي كه باعث هدايت الكتريكي مي‌شوند، عمل مي‌كنند. این داروها، هم پیامهای الكتريكي غيرطبيعي را مهاركرده و هم انتقال پیام‌‌ها را از داخل بافت قلب، كند مي‌سازند. در نتيجه ضربان‌هاي قلب شما منظم‌تر مي‌شوند و شما علائم باليني كمتري احساس مي‌نماييد. ممكن است در وضعیت اورژانسي، اين داروها به صورت داخل وريدي به شما تزريق شوند يا ممكن است به صورت خوراكي براي مدت نامحدودي به شما تجويز گردد. برخي از داروهاي ضدآريتمي خاص مانند”آميودارون” باعث برخي عوارض جانبي از قبيل افزايش حساسيت به نور آفتاب مي‌گردند. اين داروها همچنين ممكن است بر بينايي، تيروئيد يا ريه‌ها تاثير بگذارند. برخي افراد از شنیدن اينكه يك داروي ضدآریتمي باعث وقوع آریتمی يا وخيم‌تر شدن آریتمی موجود می‌گردد، شگفت زده مي‌شوند.
شما و پزشكتان بايد به دقت تعادل فواید و مضرات هر دارو را در نظر بگيريد. پزشك همچنين از آزمايشات و بررسي‌هايي مثل دستگاه هولترمونيتور و يا مطالعات الكتروفيزيولوژيك یا هردوی آنها، برای تعیین بهترین داروها برای شما، استفاده می‌کند. تست الکتروفیزیولوژیک نشان مي‌دهد كه چگونه يك دارو علایم شما را كنترل مي‌كند، چگونه ريتم قلب شما را تغيير مي‌دهد و چگونه از قلب شما در برابر يك آریتمی به وجود آمده در طول مطالعه محافظت مي‌كند.
درمان‌های غير جراحی آريتمی
پيشرفت‌هاي شگرفي در درمان غيرجراحي برخي از انواع خاص آريتمي صورت گرفته است. اين تكنيك‌ها مثل تخریب (سوزاندن) و برگردان قلبي الكتريكي ممكن است ريتم طبيعي قلب را برگرداند، علایم باليني را كم كرده يا از بين ببرد و نياز به مصرف داروها يا استفاده از روش‌هاي جراحي (مانند جاگذاري يك ضربان‌ساز یا يك ICD) را مرتفع سازد.
تخریب با كاتتر
امروزه از روش تخریب با استفاده ازكاتتر به طورگسترده‌اي براي درمان انواع تاكي‌كاردي(ضربان سريع قلب) دهلیزی، مثل فيبريلاسيون دهليزي، فلوتردهليزي و تاكي‌كاردي دهليزي و برخي از انواع تاكي‌كاردي بطني استفاده مي‌شود. براي انجام تخریب با كاتتر، الكتروفيزيولوژيست (پزشك متخصص تشخیص و درمان آريتمي‌ها) يك يا چند كاتتر كه در انتهاي خود الكترود دارند را وارد حفرات قلب مي‌كند و از نوعي انرژي (معمولا امواج راديويي) براي نابودكردن (تخریب) بافت غيرطبيعي قلب كه باعث ايجادپیام‌های الکتریکی اضافي مي‌شود، استفاده مي‌نمايد. مساحت ناحيه‌اي از بافت قلب كه تخریب مي‌شود خيلي كم است (در حدود يك پنجم اينچ) و در كاركرد كلي قلب هيچ اثری ندارد. يك اسكار (بافت ترمیمی) كوچك و بدون خطر در اين ناحيه تشكيل مي‌شود و ريتم طبيعي قلب باز مي‌گردد.
اين روش ميزان موفقيت بسيار بالايي داشته و عوارض جانبي كمي دارد و به بي‌هوشي ملايم و بي‌حسي موضعي نياز دارد. اين روش درد و ناراحتي اندكي دارد و بسياري از افراد بعد از چند روز به فعاليت معمولي خود برمي‌گردند. در بيشتر افراد تاكي‌كاردي مداوا مي‌شود و اين افراد ديگر نيازي به استفاده از داروهاي ضدآريتمي ندارند.
تخریب با كاتتر چگونه انجام مي‌شود؟
براي افراديكه قرار است تا تحت روش تخریب با كاتتر قرار بگيرند، پزشك توصيه مي‌كند كه چند روز قبل از اين عمل مصرف تمام داروهاي ضدآريتمي خود را قطع نمايند. در بيمارستان از يك بي‌هوشي ملايم و بي‌حسي موضعي استفاده خواهد شد. پزشك يك يا چند برش كوچك در كشاله‌ران و يكطرف گردن، آرنج، يا درست زير استخوان ترقوه ايجاد خواهد كرد. سپس پزشك از طريق سرخرگ‌ها يا سياهرگ‌ها، كاتتر را به سمت قلب مي‌فرستد. اين روش با هدايت اشعه‌ايكس از طريق دستگاه فلوروسكوپي همزمان انجام مي‌شود، بنابراين پزشك ميزان پيشرفت كاتتر در رگ‌ها را به طورمستقيم و همزمان مشاهده مي‌كند.
سپس لازم است تا يك دوره از تاكي‌كاردي (افزايش تعداد ضربان قلب) شروع شود تا پزشك دقيقا معين كند كه اين آريتمي‌ها از كجاي قلب منشأ مي‌گيرند. با استفاده از ثبت فعاليت الكتريكي داخلي قلب، پزشك نقشه بافتي قلب را ترسيم مي‌نمايد تا ناحيه مشكل‌دار را مشخص نمايد. به محض آنكه ناحيه دچار مشكل مشخص شد، كاتتر مخصوص تخریب، در آن محل قرار داده شده، امواج راديويي ارسال می‌شود و بافت غيرطبيعي قلب از بين مي‌رود. براي اطمينان از نابودي كامل بافت غيرطبيعي قلب، پزشك ممكن است با استفاده از داروها يا تحريك الكتريكي بررسي نمايد كه آيا افزايش دوباره ضربان قلب (تاكي‌كاردي) رخ مي‌دهد يا نه؟ اگرتاكي‌كاردي دوباره رخ دهد، پزشك تخریب را تكرار مي‌نمايد. زمانيكه ديگر تاكي‌كاردي رخ ندهد، كاتترها خارج مي‌شوند. كل اين عمل 2 تا 4 ساعت طول مي‌كشد.
حداقل چند ساعت در بيمارستان حضورخواهيد داشت تا پزشكان علائم بهبودي، آریتمیها، يا خونريزي از محل‌هاي ورود كاتترها را بررسي نمايند. بعد از اين دوره ممكن است شما به خانه رفته و يا اينكه در بيمارستان بمانيد.
شما مي‌توانيد فعاليت‌های با شدت متوسط را انجام دهيد. تقريباً بلافاصله مي‌توانيد پياده‌روی و بالا و پايين رفتن از پله‌ها را شروع نماييد. بيشتر افراد در عرض چند روز به مدرسه يا سركار خود برمي‌گردند. پزشك ممكن است توصيه نمايد كه 2 تا 4 هفته آسپیرين مصرف كنيد تا خون شما را رقيق نمايد و در محل تخریب بافت قلبي، لخته خون تشكيل نشود. بعد از چند هفته بايد براي ويزيت پيگيري نزد متخصص الكتروفيزيولوژي مراجعه نماييد.
عوارض ناشي از تخریب بافتي نادر مي‌باشند، ولي ممكن است بسيارشديد و خطرناك باشند. بسته به نوع آريتمي درمان شده و جايي از قلب كه تخریب انجام گرفته است، ممكن است شما دچار بلوك قلبي (كه نيازمند ضربان‌ساز است) و يا خونريزي در اطراف قلب بشويد. ولي توجه داشته باشيد كه احتمال حمله قلبي، سكته مغزي و يا مرگ ناشي ازتخریب بافت قلبي بسيار كم مي‌باشد.
در افراد مبتلا به آريتمي فوق بطني بدون ساير بيماري‌هاي قلبي، بهبودي كامل تاكي‌كاردي در بيش از 95 درصد موارد تنها با استفاده از تخریب بافت قلبي با استفاده از کاتتر ميسر مي‌شود. در افراد مبتلا به آريتمي‌هاي بطني نيز ميزان بهبودي كامل، بالا مي‌باشد.
در افراد مبتلا به ساير بيماري‌هاي قلبي مثل حمله پيشين قلبي كه منجر به آسيب قلبي شده است يا بيماري‌هاي عضلاني قلبي، تقريباً هميشه يك دفيبريلاتور داخلي كاشته مي‌شود. تخریب با كاتتر باعث مي‌شود كه تعداد و دفعات فعال شدن دفيبريلاتور داخلي در اين افراد كم شود. بعضي اوقات براي رسيدن به درمان قطعي انجام بيش از يك بارتخریب بافتي با استفاده از كاتتر ضروری است.
برگردان قلبي (Cardioversion)
برگردان قلبي اصطلاح پزشكي براي بازگرداندن ريتم طبيعي قلب مي‌باشد. برگردان قلبي را مي‌توان از راه شيميايي (توسط داروها) و یا راه الكتريكي (توسط شوك الكتريكي) انجام داد. فيبريلاسيون دهليزي، تاكي‌كاردي بطني و فيبريلاسيون بطني برخي از انواع آريتمي‌ها مي‌باشند كه به طورشايعی توسط برگردان قلبي درمان مي‌شوند. فيبريلاسيون بطني كه خطرناك‌ترين نوع آريتمي مي‌باشد، تنها به وسيله شوك الكتريكي قابل درمان مي‌باشد.
اگر پزشك معالج شما تصميم بگيرد كه فيبريلاسيون دهليزي شما را با داروهاي ضدآريتمي درمان نمايد، ممكن است داروهايي را براي مصرف در خانه برای شما تجويز نمايد. اما ابتدا بايد چندين هفته داروهاي رقيق كننده خون مصرف نماييد، و يا اينكه ممكن است پزشك شما را در بيمارستان بستري كرده و در آنجا داروهاي ضدآريتمي را به صورت خوراكي يا داخل وريدي تجويز نمايد. در اين‌صورت كادر پزشكي مي‌توانند پاسخ شما به درمان را ارزيابي نموده و با استفاده از مونيتور، ريتم قلب و ميزان ضربان آن را كنترل نمايند. از جمله عوامل مؤثر در اين تصميم‌گيري علايم باليني، داروهاي تجويزي توسط پزشك و وجود ساير بيماري‌هاي قلبي مي‌باشند.
برگردان الكتريكي قلب (كه گاهي اوقات برگردان قلبي DC يا برگردان قلبي با استفاده از جريان مستقيم نيز خوانده مي‌شود) در بيمارستان انجام خواهد شد. در اين روش يك جريان الكتريكي سينكرونيزه (همگام) از طريق پدهايي جريان مي‌يابند كه به ديواره قفسه سينه وصل شده‌اند و اجازه عبور اين جريان به قلب را مي‌دهند. اين شوك باعث مي‌شود كه تمام سلول‌هاي قلبي شما به صورت همزمان منقبض شوند و بدين ترتيب پیامهاي الكتريكي غيرطبيعي متوقف مي‌شوند بدون اينكه هيچ آسيبي به قلب برسد. سپس قلب به ضربان طبيعي خود برمي‌گردد.
حفظ ريتم طبيعي قلب
در طي برگردان ريتم قلبي، يك شوك طي زمان و مقدار معيني به دقت از طريق پايانههايي كه بر روي سينه شما قرار داده شده است، از قلب شما عبور مي‌كند. شوك، ريتم غيرطبيعي قلب شما را متوقف نموده و قلب ريتم طبيعي را از سرمي‌گيرد. سطح شوك عموما كمتر از يك دفيبريلاتور است.
برگردان قلبي الكتريكي چگونه انجام مي‌شود؟
پيش از انجام برگردان قلبي، پزشك ممكن است برخي رقيق‌كننده‌هاي خون مثل وارفارين را به مدت 3 تا 4 هفته قبل از عمل به منظور كاهش ميزان خطر تشكيل لخته خون، تجويز نمايد.
درصورت مصرف داروهاي ديگر، حتماً آنها را به پزشك خود اطلاع دهيد. شب قبل از عمل، از خوردن و آشاميدن پرهيز نماييد. همچنين از استعمال كرم‌ها و لوسيون‌هاي پوستي بر روي سينه و پشت خود، خوداري نماييد. چرا كه اين مواد ممكن است با كار دستگاه برگردان قلبي تداخل ايجاد نمايند. در بيمارستان به شما يك داروي آرام‌بخش داخل وريدي، اغلب توسط يك متخصص بي‌هوشي تجويز مي‌شود.
پزشك پدهاي (پايانه‌هاي) دستگاه برگردان قلبي را بر روی قفسه سينه و پشت شما در همان طرف قلب قرار مي‌دهد. اين پدها به يك دفيبريلاتور خارجي وصل مي‌شوند. بدين ترتيب ريتم قلب شما كنترل و تنظيم مي‌شود.
وقتيكه به خواب برويد به شما شوك الكتريكي داده خواهد شد و جريان الكتريكي از قلب شما عبور خواهد كرد. اگر شوك نخست، ريتم قلب را طبيعي نكند، پزشك به تدريج ميزان جريان الكتريكي (شوك) را افزايش مي‌دهد.
پس از عمل شما بدون هيچ خاطره‌اي از آن به سرعت به هوش خواهيد آمد. ممكن است كمي احساس ناراحتي در سينه يا تحريك پوستي در محل قرارگيري پدها داشته باشيد. ممكن است قادر باشيد كه يك ساعت پس از عمل به‌خانه‌تان برويد. از فردي بخواهيد كه شما را تا خانه‌تان همراهي كند. از رانندگي و تصميم‌گيري‌هاي مهم تا پايان روز خودداري نماييد تا اثرات داروهاي بي‌هوشي به طوركامل از بين بروند. شما بايد به مصرف وارفارين ادامه دهيد تا زمانيكه پزشك مصرف آن را قطع نمايد. با آزمايش‌هاي دوره‌اي خون (PT, INR) بايد ميزان اثر وارفارين را بررسي نماييد.
برگردان قلبي الكتريكي در حدود 90 درصد مواقع، ريتم طبيعي را به قلب باز مي‌گرداند. در حدود نيمي از افراديكه تحت اين درمان قرار گرفته‌اند، در طول يك سال بيماريشان عود مي‌كند، در اين‌صورت اين عمل بايد دوباره تكرار شود.
درمان‌های جراحی برای آريتمی‌ها
علاوه بر داروها و روش‌هاي غيرجراحي، انواع متعددي از روش‌هاي جراحي نيز ريتم طبيعي را به قلب بازمی‌گردانند. كاشت يك ضربان‌ساز برادي‌كاردي (ضربان آهسته قلب) را درمان می‌نمايد. يك ICD (دفيبريلاتور داخلي قلب) مي‌تواند آريتمي‌هاي خطرناك را اصلاح می‌نمايد و عملي موسوم به “جراحي ماز” ممکن است در افراد مبتلابه فيبريلاسيون دهليزي انجام شود.
ضربان‌سازها (پيس‌ميكرها)
ضربان‌ساز، دستگاهي است كه با استفاده از نيروي باتري، ريتم قلب شما را تنظيم مي‌كند. بيشتر ضربان‌سازها در افرادي كار گذاشته مي‌شوند كه گره سينوسي-دهليزي آنها بسيار آهسته کار مي‌کند كه اين مورد در اثر كهولت سن، بيماري قلبي و يا استفاده از داروهاي قلبي رخ می‌دهد. در اين حالت اگر گره‌سينوسي-دهليزي، تحريك الكتريكي را شروع ننمايد، ضربان‌ساز جايگزين آن مي‌شود. در يك فرد مبتلا به بلوك قلبي، اين دستگاه جايگزين مسير بلوك شده مي‌شود. امروزه ضربان‌سازها نه تنها باعث شروع فعاليت قلب مي‌شوند و قلب را وادار به تپش مي‌نمايند، بلكه با توجه به نوع فعاليت شما سرعت تپش قلب را نيز تنظيم مي‌نمايند. يعني درست همان كار قلب طبيعي را انجام مي‌دهند.
ضربان‌ساز وسيله‌اي به اندازه يك ساعت مچي مردانه مي‌باشد كه داراي يك باتري و يك مولد الكترونيكي مي‌باشد. اين دستگاه براي تشخیص اينكه آيا ميزان ضربان قلب شما در يك محدوده قابل قبول است، برنامه‌ريزي مي‌شود. اگر ميزان ضربان قلب قابل قبول نباشد، ضربان‌ساز پیام الكتريكي توليد مي‌كند تا قلب با سرعت قابل قبولي تپش نماید.
يك ضربان‌ساز تك-حفره‌اي يك ليد دارد كه در يك حفره قلب (دهليز راست يا بطن راست) قرار مي‌گيرد، در حالكيه ضربان‌ساز دو-حفره‌اي دو ليد دارد كه در هر دو حفره راست قلب يعني دهليز راست و بطن راست قرار مي‌گيرند. معمولا ضربان‌ساز تا چندين سال يعني قبل از نياز به تعويض باتري‌ها در بدن باقي می‌ماند.
در برخي از افراد مبتلا به نارسايي قلبي يا برخي ويژگي‌هاي خاص جسماني ممكن است يك ليد سوم در پشت قلب از طريق يك وريد جانبي قرار داده شود. به اين كار ضربان‌سازي دو-بطني گفته مي‌شود. انجام اين كار بسيار سخت‌تر از قراردادن يك ضربان‌ساز مي‌باشد، معمولا اين روش با ايجاد هماهنگي در انقباض عضلات قلبي باعث بهبود برخي از افراد مبتلا به نارسايي قلبي می‌شود.
ضربان‌ساز کاشتنی
ضربان‌ساز از یک دستگاه مولد ضربان و یک یا دو لید (سیم) تشکیل شده است. بعد از اینکه لیدها از طریق عروق خونی در محل‌های مشخصی از قلب قرار گرفتند، به دستگاه مولد ضربان وصل شده و دستگاه مولد ضربان نیز در زیر پوست و نزدیک استخوان ترقوه تعبیه می‌شود. پیامهای الکتریکی قلب شما از طریق این لیدها به دستگاه مولد ضربان منتقل می‌شوند. دستگاه مولد ضربان این پیام‌‌ها را بررسی کرده و درصورت لزوم برای ایجاد ضربان در قلب پیامهای الکتریکی لازم را می‌فرستد.
یک وسیله کوچک
بدنه ضربان‌ساز که شامل دستگاه مولد ضربان و باتری‌های آن می‌باشد در حدود 5 سانتی‌متر طول دارد. ممکن است شما در زیر پوست ضربان‌ساز را دیده و لمس نمایید، ولی معمولا غیر برجسته بوده و خیلی مشخص نمی‌باشد.
چگونه يك ضربان‌ساز كاشته مي‌شود؟
براي كاشتن يك ضربان‌ساز تنها به يك داروي خواب‌آور ملايم و يك بي‌حسي موضعي در ناحيه فوقاني قفسه سينه نياز است. پزشك ابتدا برش كوچكي در پوست زيراستخوان ترقوه ايجاد مي‌كند. ليدهاي نازك و روكش‌دار از طريق رگ‌هاي خوني زير استخوان ترقوه با هدايت اشعه ايكس در قلب قرار مي‌گيرند. سپس پزشك اين ليدها را به ضربان‌ساز وصل كرده و ضربان‌ساز را در زير پوست درست در زير استخوان ترقوه قرار مي‌دهد. شما در محل قرارگيري ضربان‌ساز تنها برجستگی كوچكي را احساس خواهيد نمود.
اين عمل ظرف مدت 1 تا 2 ساعت انجام مي‌گيرد و عوارض جانبي آن بسيار نادر است. عوارض جانبي شديد، خطرناك و کشنده در كمتر از 1 درصد موارد اتفاق مي‌افتد. عفونت ضربان‌ساز نادر است، اما در صورت عفونت حتماً بايد ضربان‌ساز برداشته شود. گاهي اوقات عوارض خفيف‌تري مانند خونريزي و جمع شدن (کلاپس) ريه‌ها ممكن است اتفاق بيافتد و يا ممكن است ليدهاي ضربان ساز نياز به تغيير موقعيت داشته باشند. ممكن است شما بتوانيد در عرض چند روز به فعاليت‌هاي طبيعي خود بازگرديد. پزشك به شما توصيه مي‌نمايد كه از بلند كردن اشياء سنگين و يا انجام فعاليت‌هاي شديد با حرکت بازوی خود در سمتي كه ضربان‌ساز تعبيه شده است، خودداري نماييد.
زندگی با ضربان‌ساز
شما بايد به طورمرتب ارزيابي شويد. تا زمان بهبودي كامل محل كاشت ضربان‌ساز، اين ارزيابي با فاصله‌هاي زماني كمي انجام مي‌گيرند، سپس ارزيابي‌ها هر 3 تا 6 ماه يكبار براي كنترل ضربان‌ساز انجام مي‌شوند.
پزشك ضربان‌ساز را با بررسي قسمت برنامه‌ریز الكترونيكي آن، ارزيابي خواهد كرد. اين برنامه‌ريز، اطلاعاتي درباره فعاليت ضربان‌ساز و نيز عمر باتري دارد. در ضمن پزشک مي‌تواند برنامه‌ريزي ضربان‌ساز را در صورت لزوم تغيير بدهد. علاوه بر ارزيابي‌هاي درمانگاهي ممكن است ماهيانه نيز به صورت تلفني شما را تحت نظر داشته باشد.
هنگامي‌كه باتري شروع به ضعيف شدن نمايد، ضربان‌ساز آهسته‌تر كار خواهد كرد، ولي به طور ناگهاني متوقف نخواهد شد. معمولا پزشك قبل از آنكه شما متوجه علایم باليني آن شويد، ضعيف شدن باتري را تشخيص می‌دهد. زمانيكه باتري نياز به تعويض داشته باشد، انجام يك عمل جراحي ديگر براي تعويض ضربان‌ساز الزامي خواهد بود. چون معمولا ليدها نياز به جايگزيني ندارند، بنابراين عمل دوم ساده‌تر از عمل اول بوده و با یک بی‌حسی موضعي در زير استخوان ترقوه قابل انجام است.
پزشك كارتي به شما مي‌دهد كه حاوي اطلاعاتي راجع به ضربان‌ساز و بيماري شما مي‌باشد. شما بايد هميشه اين كارت را همراه داشته باشيد و به متخصصين امور سلامتي و نيز كاركنان فرودگاه نشان دهيد.
پس از کاشت ضربان‌ساز و ترمیم کامل محل جراحی، شما ممكن است بتوانيد در تمام فعاليت‌هاي معمولي خود شركت نمایيد. شما باید محدوديت‌هاي احتمالي خودتان را مجدداً با پزشكتان مرور نمایيد (براي مثال شما نباید در ورزش‌هايي مثل بوكس و… شركت نمایيد).
تمام سوالات خود را از پزشك معالج‌تان بپرسيد به ویژه درباره انواع ضربان‌سازها، انواع روش‌هاي درماني و يا ملاحظاتي كه فكر مي‌كنيد بايد در مورد ضربان‌ساز بدانيد از پزشک سوال دهید.
به طوركلي هشيار بودن در مورد تمامي اتفاقاتي كه پيرامون شما رخ مي‌دهند و واكنش به موقع نسبت به موارديكه ممكن است با جريان الكتريكي ضربان‌ساز تداخل نمايند، بسیار ضروری می‌باشد.
اگر چه ضربان‌ساز زندگی شما را محدود نمی‌کند ولي بايد به خاطر داشت كه ضربان‌ساز نمي‌تواند برخي از كارها را انجام دهد. براي مثال ضربان‌ساز از وقوع حمله قلبي در فرديكه دچار انسداد سرخرگ‌های كرونري شده است، جلوگيري نمی‌نمايد. در ضمن ضربان‌ساز لزوماً نياز به مصرف برخي از داروهاي مرتبط با بيماري‌هاي قلبي‌عروقي، براي مثال داروهاي ضدفشارخون، ضد آنژين قلبي و يا حتی داروهاي مناسب براي ساير انواع آريتمي‌ها را از بين نمی‌برد.
دفيبريلاتورهای قلبی قابل كاشت
دفيبريلاتور قلبي داخلي (ICD) وسيله‌اي است كه با باتري كار مي‌كند و تنها اندكي بزرگتر از ضربان‌ساز مي‌باشد. ICDها در زير پوست كاشته مي‌شوند و ريتم قلبي شما را كنترل كرده و درصورت لزوم اصلاح می‌نمايند. همه ICD هاي موجود به عنوان ضربان‌ساز نيز عمل مي‌كنند.
ICD ها معمولا در فردي به كار مي‌روند كه دچار آسيب قلبي شده‌اند (براي مثال در اثر حمله قلبي) و در معرض خطر ابتلا به ريتم‌هاي كشنده قلبي مانند تاكي‌كاردي يا فيبريلاسيون بطني مي‌باشند. همچنين ICD ها در برخي از افراد مبتلا به فيبريلاسيون شديد دهليزي استفاده مي‌شوند.
ICD همانند ضربان‌ساز يك سري پیامهاي غيرمحسوس كم انرژي ايجاد مي‌نمايد. علاوه بر اين ICD از همان تكنولوژي ضربان‌ساز براي كنترل قلب استفاده مي‌كند. ICD ها از اين نظر با ضربان‌سازها متفاوتند كه علاوه بر برادي‌كاردي (كاهش تعداد ضربان قلب)، ضربان‌هاي خيلي سريع قلب را نيز كنترل مي‌كنند. ICD ها همچنين در صورت لزوم پیامهاي الکتریکی پرانرژي (شوك) را به قلب وارد مي‌كنند. زماني این شوک‌ها به قلب وارد می‌شوند كه ICD ها آريتمي‌هاي سريع خطرناك يا پايدار را در قلب تشخيص دهند. اين پیامهاي الکتریکی قوي به نام شوك‌هاي دفيبريلاسيون خوانده مي‌شوند كه در بسياري از موارد نجات بخش زندگي مي‌باشند. فرديكه ICD دارد ممكن است اين پیامهاي الکتریکی قوي (شوك) را احساس نمايد. (معمولا يك شوك منفرد را احساس مي‌كند ولي ممكن است يك سري از شوك‌ها را احساس نمايد). اين شوك‌ها معمولا به شكل يك ضربه سريع يا لگدزدن در قفسه سينه احساس مي‌شود. بسته به وضعيت هوشياري شما در طي شوك ممكن است شوك دردناک باشد (اگر شما خواب آلود نشده باشيد) و يا ممكن است بدون درد باشد (اگر شما داروي آرام بخش دريافت كرده باشيد).
همانند ضربان‌ساز، ICD نيز از دو قسمت تشكيل شده است: يك قسمت مولد پیامهاي الکتریکی كه شامل باتري و مدار الكترونيكي مي‌باشد و يك دستگاه از ليدهاي روكش‌دار كه درانتهاي خود الكترود دارند.
ICD هاي جديدتر، كوچك‌تر نيز شده‌اند. اين ICDها همچنين براي توليد يك سري پیامهاي الکتریکی پشت سرهم كنترل شده، طراحي شده‌اند كه ضربان‌سازي سريع ناميده مي‌شوند و در حین اولين نشانه‌هاي تاكي‌كاردي بطني رخ مي‌دهند. اگر اين حالت نتواند ريتم طبيعي را به قلب بازگرداند، ICD شوك دفيبريله كننده را توليد و رها خواهد كرد.
ICD نوع درمان را براساس سرعت ضربان قلب تعيين مي‌كند. ICD ها همچنين در صورت بروز برادي‌كاردي (كاهش تعداد ضربان قلب) آن را درمان مي‌كنند. ICD ها همچنين حافظه‌اي براي ثبت دوره‌هاي آريتمي دارند و برخي از بررسي‌هاي الكتروفيزيولوژيكي داخلي را انجام مي‌دهند. در فرديكه مبتلا به آريتمي بطني طول كشيده مي‌باشد، استفاده ازICD نسبت به استفاده از داروهاي ضدآريتمي در پيشگيري از مرگ ناگهاني مؤثرتر مي‌باشند. ICD همچنين ممكن است بطورمشابهي از ايست قلبي در شخصي كه در معرض خطر برخي از آريتمي‌ها مي‌باشد، پيشگيري نمايد. قبل از اينكه پزشك شما را كانديد دريافت ICD نمايد، بايد او ساير علت‌هاي آريتمي را رد نمايد. علتهايي مانند: حمله قلبي، ايسكمي بافت عضلاني قلب (كاهش خون‌رساني به عضله قلبي) و يا عدم تعادل شيميايي و واكنش‌هاي دارويي كه این علت‌های آریتمی بايد با استفاده از روش‌هاي ديگري درمان شوند.
چگونه يك ICD كاشته مي‌شود؟
روش كاشت ICD بسيار شبيه به كاشت يك ضربان‌ساز است. در بيمارستان يك داروي آرام‌بخش تجویز شده و از بي‌حسي موضعي در محل كاشت ICD استفاده مي‌شود. پزشك در پوست شما برشي ايجاد مي‌نمايد و سپس ليدها را از طريق رگ‌هاي خوني به درون قلب يا بر روي سطح آن مي‌فرستد. سپس پزشك ICD را در زير پوست استخوان ترقوه يا كمي بالاتر از كمرجاسازي مي‌كند. پس از آن، پزشك ليدها را به قسمت مولد پیام الکتریکیICD وصل مي‌كند. بررسي‌هاي الكتروفيزيولوژيك به منظور ارزيابي ICD انجام خواهد شد. كل كاشت ICD در حدود 2 ساعت طول مي‌كشد.
شما ممكن است شب را در بيمارستان بگذرانيد. ممكن است برخي از داروهاي ضدآريتمي نيز به شما تجويز شود. مصرف اين داروها ممكن است نياز به شوك‌هاي پرانرژي توسط ICD را كاهش دهد. دوران نقاهت و درد پس از جاگذاري و نیز خطرات جاگذاري ICD، شباهت بسیار زيادي با ضربان ساز دارد.
پس از جاگذاري ICD
پس از جاگذاري ICD، شما بايد هر1 تا 3 ماه براي كنترل به پزشك مراجعه نماييد. پزشك فعاليت ICD را به صورت الكترونيكي از روي سينه و از طريق دستگاه تشخيص دهنده كدهاي برنامه ICD ارزيابي می‌نمايد. به اين وسيله پزشك تعيين می‌كند كه چه نوع پیامهای الکتریکی توليد شده‌اند، آيا اين پیامهای الکتریکی به خوبي عمل كرده‌اند، آيا نياز به اصلاح دارند و چه ميزان از انرژي باتري مصرف شده است.
زمانيكه انرژي باتري به كمتر از حد از پیش تعيين شده برسد، زمان عمل جراحي جايگزيني ICD، تعيين مي‌شود. معمولا يك باتري 3 تا 5 سال كار مي‌كند كه بستگي به تعداد شوك‌هاي ارسالي آن پس از جاگذاري دارد. چون در جراحي دوم نيازي به جايگزيني ليدها وجود ندارد، بنابراين عمل جراحي دوم ساده‌تر از عمل كاشت اوليه مي‌باشد. برخي از ICD ها را مي‌توان به صورت دوره‌اي از طريق تلفن مورد ارزيابي قرار داد.
بسياري از افراد درباره امكان دريافت شوك‌هاي غيرمنتظره دفيبريله کننده توسط ICD نگران مي‌باشند. ممكن است لازم باشد كه شما مصرف داروهاي ضدآريتمي را ادامه دهيد تا خطر نياز به شوك توسط ICD کاهش یابد. برخي از شوك‌ها كوچك مي‌باشند و افراد متوجه آنها نمي‌شوند. وقتي كه شوك قويتري را دريافت مي‌كنيد، مثل يك ضربه محكم به سينه آن را احساس خواهيد كرد.
برخي از افراد در طي دوره‌هاي فيبريلاسيون، هوشياري خود را از دست مي‌دهند، بنابراين آنها شوك را احساس نمي‌كنند. اگر فردي در حين شوك ICD شما را لمس كند، احساس لرزش خواهد كرد اما هيچ خطري وي را تهديد نمي‌كند.
شما مي‌توانيد از پزشكتان بپرسيد كه در هنگام شوك توسط ICD، چه كاري بايد انجام دهيد. ممكن است پزشك به شما توصيه نمايد كه با احساس شوك ICD، و يا احساس ناخوشي پس از شوک، با وی تماس بگيريد.
به غير از احساس ناراحتي از شوك ناگهاني، برخي از عوارض جانبي احتمالي كاشت ICD عبارتند از: حساسيت محل جاگذاري به ويژه در افراد بسيار لاغر، مشكلات بسيار نادر در ارتباط با عفونت، و برخي از موارد مربوط به زيبايي (برای مثال ICD در زير پوست ديده مي‌شود). اگر درباره شوك‌هاي ICD و يا نياز به ICD نگراني داريد با پزشك خود مشورت نماييد و به گروه‌هاي حمايتي بپيونديد، تا در آن جا با ساير افراديكه از ICD استفاده مي‌كنند آشنا شويد و با آنها و ساير كادر پزشكي درباره نگراني‌هاي خود صحبت نماييد.
همچنين ممكن است به شما يك كارت شناسايي داده شود كه شامل اطلاعاتي درباره ICD شما مي‌باشد. همواره اين كارت را همراه خود داشته باشيد و در هنگام لزوم آن را به كادر پزشكي و پرسنل فرودگاه ارایه نماييد.
زندگی با ICD
درست مانند يك ضربان‌ساز، ICD نيز ممكن است با برخي از وسايل محيط پيرامون شما كه داراي ميدان‌هاي الكترومغناطيسي يا امواج راديويي مي‌باشند، تداخل نمايند. از پزشك خود سوال نماييد كه چه وسايلي در محیط اطراف شما، يا كداميك از روش‌هاي پزشكي يا فعاليت‌هاي بدنی شما ممكن است بر روي ICD تأثير بگذارند.
امکان انجام رانندگي پرسش مهمي در یک فرد داراي ICD مي‌باشد. ممكن است 5 تا 15 ثانيه طول بكشد تا ICD آريتمي را تشخيص داده و درمان را شروع نمايد. در طي اين مدت ممكن است شما دچار سرگيجه يا حتي غش شويد. لذا توصيه مي‌شود كه از رانندگي خودداري كنيد و همچنين از انجام كارهايي مانند خلباني يا غواصي پرهيزكنيد كه ممكن است جان شما يا ديگران را به خطر بياندازند. اين موارد را به دقت با پزشك خودتان بررسي نماييد. برخي از افراديكه مدت زيادي بدون شوك يا علايم باليني باقي مي‌مانند امكان رانندگي را البته تنها با اجازه پزشك دريافت مي‌كنند.
ايمنی و وسيله كاشتنی شما
هم ضربان‌ساز و هم ICD فعاليت الكتريكي قلب شما را كنترل مي‌كنند. در نتيجه ميدان‌هاي الكتريكي يا مغناطيسي بزرگ به شكل بالقوه‌اي ممکن است بر روي آنها تاثير بگذرند. هر چه ميدان‌هاي الكتريكي يا مغناطيسي بزرگتر بوده يا به دستگاه شما نزديك‌تر باشند، احتمال تاثير آنها بيشتر است. اينها رهنمودهايي مي‌باشند كه بيان مي‌كنند چه تجهيزات و فن‌آوري‌هايي مي‌توانند به ضربان‌ساز يا دفبيريلاتورکاشتني ICD تاثير بگذارند. همواره به دقت و تفضیل در مورد سوالات خود يا نگراني‌هايتان با پزشك خودتان مشورت كنيد.
بدون خطر يا با خطر كم
- وسايل الكتريكي منزل مانند دريل الكتريكي، كنترل تلويزيون، اجاق ميكرووير، تشك‌هاي برقي، راديو و… (برخي از اين وسايل ممکن است با يك ضربان تداخل كنند ولي اغلب افراد مي‌توانند از آنها استفاده كنند. گرچه بهتر است اگر ميکروويو روشن است درست پهلوي آن نايستيد).
- تجهيزات دندان‌پزشكي (برخي افراد ذكر مي‌كنند كه در هنگام استفاده از دريل دندان‌پزشكي بر روي دندان‌ها، دچار افزايش مقدار ضربان قلب مي‌شوند).
- پرتوتابي تشخيصي مانند استفاده از اشعه ايكس.
- استفاده از شوك الكتريكي در درمان برخي از اختلالات رواني.
خطر متوسط
- تلفن‌هاي بي‌سيم و موبايل، ضربان‌ساز يا ICD را تحت تاثير قرار نمي‌دهند، اما با تغيير فن‌آوري برخي تلفن‌هاي جديدتر كه از فركانس‌هاي جديدتري استفاده مي‌كنند، ممکن است آنها را تحت تاثير قرار دهند. با پزشك خود در مورد اين وسايل صحبت كرده و مطالعات و گزارشات مربوط به آنها را مرور كنيد. جهت ايمني در هنگام استفاده از موبايل، گوشي تلفن را در گوش سمت مقابل محل قرارگيري دستگاه قرار دهيد.
- تخریب با امواج راديويي كه جهت درمان برخي آریتمیها به كار مي‌رود ممکن است دستگاه شما را تحت تاثير قرار دهد. در طول درمان و پس از آن ضروري است كه پزشك به دقت وضعيت شما را ارزيابي نمايد.
- گرمادرماني با موج كوتاه يا ميكروويو که يك روش درماني فيزيكي براي برخي انواع التهاب مفاصل و برخي انواع جراحي‌ها مي‌باشند، ممکن است به ضربان‌ساز شما آسيب بزند.
- پرتودرماني (جهت درمان سرطان) ممکن است به ضربان‌ساز يا ICD شما آسيب بزند و با افزايش ميزان پرتوتابي، اين خطر بيشتر هم مي‌شود. دستگاه شما بايد در طول درمان به دقت كنترل شده و دارای محافظ باشد.
- تحريك الكتريكي اعصاب از طريق پوست (TENS) كه يك درمان براي دردهاي حاد و يا مزمن است، ممکن است براي مدت كوتاهي فعاليت ضربان‌ساز را مهاركند. اين اثر با برنامه‌ريزي مجدد ضربان‌ساز رفع مي‌شود.
- سنگ شكني با امواج خارج از بدن (ESWL) يك درمان غيرتهاجمي است كه مجموعه‌اي از شوك‌ها را به كليه وارد مي‌سازد تا سنگ‌هاي آن را بشكند تا این سنگ‌ها با ادرار دفع شوند. برنامه ضربان‌ساز بايد براي دوره سنگ شكني و پس از آن تطبيق داده شود.
خطر زیاد (پرهيز كامل از اين موقعيت‌ها)
- نبايد به افراد داراي ICD يا ضربان‌ساز اجازه داده شود كه از M.R.I استفاده نمايند چرا كه ام.آر.آي از ميدان مغناطيسي بسیار قوی استفاده می‌نماید.
- سيستم‌هاي دزدگير، فلزياب و مراقبت‌هاي فرودگاه در اكثر افراد سبب بروز هيچ علامتي نمي‌شوند و شما مي‌توانيد از آنها عبور كنيد. اما بايد توجه داشته باشيد كه بسیاری از سازمان‌ها داراي سيستم‌هاي ضدسرقتي هستند كه نزدیك درهاي ورودي آنها بوده و پنهان هستند. شما نبايد نزديك دستگاه دزدگير يا فلزياب براي مدت زيادي بمانيد و نبايد جلوي چنين دستگاهي خم شويد. اگر مي‌خواهند شما را با يك فلزياب دستي مثلا در فرودگاه بازرسی كنند، پرسنل حراست را از وجود دستگاه كاشتني قلب آگاه ساخته و از آنها بخواهيد كه اين عمل كوتاه بوده يا در صورت امكان از روش‌هاي جايگزين استفاده كنند.
- تجهيزات توليد نيرو، خطوط فشار قوي خارج از منزل و وسايل مغناطيسي قوي (مانند برخي تجهيزات پزشكي يا موتورها) ممکن است سبب قطع فعاليت ضربان‌ساز شوند، اگر با چنين وسايلي كار مي‌كنيد يا در نزديكي چنين تجهيزاتي ميباشيد، با پزشك خود در اين زمينه صحبت كنيد.
جراحی ماز
در برخي از مبتلایان به فيبريلاسيون دهليزي مزمن، عملي موسوم به جراحي ماز انجام مي‌شود. در اين عمل يك سري برش در داخل قلب ايجاد مي‌شود و يك درهم ريختگي (ماز) بوجود مي‌آيد كه مسيرهاي الكتريكي موجود در عضله قلب را بلوك می‌نمايد. اين جراحي در فردي انجام مي‌شود كه در وي داروها، ضربان‌ساز يا ساير درمان‌ها مؤثر نبوده‌اند. يك كانديداي مناسب فردي است كه فيبريلاسيون دهليزي كنترل نشده‌ای دارد كه باعث مي‌شود خون در دهليزهاي قلب وی، تمايل به لخته شدن داشته باشد و بعد از تشكيل اين لخته‌هاي خوني و انتقال آنها به مغز، سكته مغزي رخ دهد. اين جراحي ممكن است درحین ساير انواع جراحي‌هاي قلب نیز انجام شود.
اين عمل جراحي، جراحي بزرگي است كه زير بي‌هوشي عمومي انجام مي‌گيرد. جراح بايد استخوان جناغ را براي دسترسي به قلب بشكافد و سپس فعاليت‌هاي قلب و ريه را به يك دستگاه قلب و ريه مصنوعي انتقال دهد.
جراح برش‌هاي كوچكي در هر دو دهليز چپ و راست ايجاد مي‌كند. اين برش‌ها الگويي را مي‌سازند كه پیامهاي طبیعی الكتريكي قلب را به داخل بطن‌ها هدايت مي‌كند ولي پیامهای الکتریکی اضافي را بلوك مي‌نمايد.
با بهبودي اين برش‌ها، بافت ترميمي (اسكار) تشكيل مي‌شود كه نمي‌تواند ايمپالس‌هاي الكتريكي را هدايت كند. بنابراين ايمپالس‌هاي اضافي ديگر انتقال نمي‌یابند. اين عمل جراحي در حدود 3 ساعت طول مي‌كشد. گاهي اوقات يك ضربان‌ساز هم كاشته مي‌شود.
بهبودي از جراحي ماز به يك هفته استراحت در بيمارستان نياز دارد. ممكن است شما نياز به مصرف داروهاي ادارآور به منظور پيشگيري از احتباس مايعات و مصرف داروهاي ضدپلاكتي مانند آسپیرين به منظور پيشگيري از تشكيل لخته خون داشته باشيد. ممكن است شما درناحيه برش سينه احساس درد نماييد و 2 تا 3 ماه پس از عمل جراحي احساس خستگي نمایید. بيشتر افراد معمولا سه ماه پس از جراحي فعاليت‌هاي معمولی خود از جمله كار خود را شروع می‌نمايند.
فهرست منابع
کتاب راهنمای پیشگیری و درمان بیماری‌های قلبی عروقی – دکتر اکبر نیک‌پژوه
تاریخ آخرین ویرایش: دی‌ماه 1402