رتینوپاتی دیابتی: شناخت، پیشگیری و درمان

این منبع به بررسی رتینوپاتی دیابتی می‌پردازد، یک بیماری چشمی که افراد دیابتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری بر شبکیه چشم اثر می‌گذارد و می‌تواند منجر به کاهش بینایی و حتی نابینایی شود. متن بر اهمیت تشخیص زودهنگام از طریق معاینات سالانه چشم و مدیریت دقیق دیابت برای پیشگیری تأکید دارد. همچنین، علائم، علل، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی مانند لیزردرمانی و داروها برای کند کردن پیشرفت بیماری را تشریح می‌کند. این اطلاعات به بیماران کمک می‌کند تا با پرسش‌های آگاهانه از پزشک خود، در مدیریت وضعیت خود مشارکت فعال داشته باشند.

کتابچه دیجیتال

برای مطالعه، کتابچه بالا را ورق بزنید، از بزرگنمایی و حالت تمام صفحه استفاده کنید و …

همچنین می‌توانید با کلیک علامت … کتابچه را دانلود کنید و در صورت نیاز پرینت کنید یا مستقیم به صفحه مورد نظر بروید.

پادکست

برای گوش کردن به پادکست، از دکمه پخش زیر استفاده نمایید:

برای شنیدن صدای کتابچه، دکمه Play را کلیک کنید.

فیلم آموزش  همگانی

برای مشاهده فیلم آموزش همگانی رتینوپاتی دیابتی (Diabetic retinopathy) از پخش کننده زیر استفاده نمایید:

رتینوپاتی دیابتی (Diabetic retinopathy) چیست؟

رتینوپاتی دیابتی (Diabetic retinopathy) یک بیماری چشمی است که افراد مبتلا به دیابت را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری بر شبکیهٔ چشم اثر می‌گذارد. شبکیه (Retina) بخشی از چشم است که به نور حساس است و پیام‌هایی دربارهٔ آنچه می‌بینید به مغز ارسال می‌کند. شبکیهٔ سالم برای داشتن بینایی خوب ضروری است.

رتینوپاتی دیابتی می‌تواند موجب تاری دید و کاهش پیشروندهٔ بینایی شود. اگر زود تشخیص داده شود، درمان با لیزر می‌تواند از دست رفتن بینایی جلوگیری کند. اگر درمان نشود، رتینوپاتی ممکن است منجر به نابینایی شود.

نکتهٔ مهم این است که رتینوپاتی حتی در موارد دیابت کنترل‌شده نیز می‌تواند رخ دهد. اگر دیابت دارید باید از نظر رتینوپاتی بررسی شوید.

علائم

مراحل اولیهٔ رتینوپاتی دیابتی ممکن است علائم اندکی داشته باشد یا هیچ علامتی نداشته باشد. به همین دلیل، معاینهٔ چشم اهمیت زیادی دارد. «انجمن بینایی‌سنجی آمریکا» توصیه می‌کند افراد مبتلا به دیابت سالی یک‌بار معاینهٔ کامل چشم با گشادسازی مردمک انجام دهند.

علائم رتینوپاتی دیابتی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در صورت مشاهدهٔ موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

• تاری دید بیش از ۲ روز
• از دست دادن ناگهانی بینایی در یک یا هر دو چشم
• مشاهدهٔ اجسام شناور (لکه‌های سیاه یا خاکستری، تارهای عنکبوتی یا رشته‌هایی که با حرکت چشم جابه‌جا می‌شوند)
• دیدن نورهای چشمک‌زن که واقعاً وجود ندارند
• درد یا احساس فشار در چشم یا چشم‌ها

علل

دیابت کنترل‌نشده یا به‌خوبی کنترل‌نشده می‌تواند به رگ‌های خونی کوچک شبکیه آسیب بزند. وقتی رگ‌های خونی شبکیه آسیب می‌بینند، ممکن است مایع از آن‌ها نشت کرده و باعث تورم شود. این تورم و مایع می‌تواند موجب تاری دید و دشوار شدن بینایی گردد.

اگر رتینوپاتی بدتر شود، چشم ممکن است رگ‌های خونی جدیدی روی شبکیه تشکیل دهد. این رگ‌ها شکننده‌اند و به‌راحتی پاره شده و خونریزی می‌کنند. این خونریزی می‌تواند منجر به کاهش شدید بینایی و نابینایی شود.

تشخیص

پزشک چشم ممکن است در طول یک معاینهٔ معمولی چشم شواهدی از رتینوپاتی دیابتی پیدا کند، حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشید. معمولاً شما متوجه علائم اولیهٔ رتینوپاتی نمی‌شوید و این تغییرات تنها با تجهیزات ویژه دیده می‌شوند.

بهترین روش بررسی این بیماری، گشاد کردن مردمک چشم (dilation) است. گشادسازی مردمک با قطرهٔ چشمی انجام می‌شود و باعث می‌شود دیدن داخل چشم آسان‌تر شود.

در حین معاینهٔ چشم گشادشده، پزشک به دنبال هرگونه تغییر غیرطبیعی خواهد بود. این شامل بررسی تورم، بافت اسکار و ناهنجاری در رگ‌های خونی است. همچنین عصب بینایی نیز ارزیابی می‌شود.

پیشگیری

بهترین راه پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی همکاری با پزشک برای کنترل دیابت است. همچنین باید به‌طور منظم، دست‌کم سالی یک‌بار، معاینهٔ چشم انجام دهید. پزشک ممکن است توصیه کند معاینه‌ها را بیشتر تکرار کنید.

در بسیاری از مناطق روستایی، پزشک خانواده ممکن است غربالگری رتینوپاتی دیابتی را در مطب خود انجام دهد. در این روش، پزشک از شبکیهٔ گشادشدهٔ شما عکس گرفته و آن را برای بررسی به چشم‌پزشک ارسال می‌کند.

راهکارهای پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی:

• کنترل قند خون، فشار خون و کلسترول
• انجام معاینهٔ سالانهٔ چشم
• ورزش منظم
• تغذیهٔ سالم
• ترک سیگار
• پرهیز از الکل
• مراجعهٔ منظم به پزشک خانواده

درمان

هیچ درمان قطعی برای رتینوپاتی دیابتی وجود ندارد. اما گزینه‌هایی برای پیشگیری یا کندکردن کاهش بینایی در دسترس است که در مراحل اولیهٔ بیماری مؤثرترند.

• درمان با لیزر: لیزر می‌تواند رگ‌های خونی نشت‌کننده در شبکیه را مسدود کند و رگ‌های غیرطبیعی را از بین ببرد.
• داروهای ضدالتهابی (استروئیدها): ممکن است به کاهش کاهش بینایی کمک کنند و با کوچک‌کردن رگ‌های غیرطبیعی شبکیه عمل می‌کنند.
• داروهای ضد فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (Anti-VEGF): می‌توانند رشد رگ‌های خونی غیرطبیعی را کاهش دهند و تورم ماکولا را کم کنند.
• ویترکتومی (Vitrectomy): جراحی‌ای است که طی آن ژل زجاجیه از چشم خارج می‌شود تا نور بهتر به شبکیه برسد و بینایی بهبود یابد.

زندگی با رتینوپاتی دیابتی

زندگی با کاهش بینایی دشوار است. بهترین راه برای پیشگیری از دست دادن بینایی، مدیریت دیابت است. با کمک پزشک، سطح قند خون خود را در حد مناسب نگه دارید. هر سال یا طبق توصیهٔ پزشک معاینهٔ کامل چشم انجام دهید. با انجام این اقدامات می‌توان از دست دادن بینایی جلوگیری کرد، حتی اگر تشخیص رتینوپاتی دیابتی برای شما گذاشته شده باشد.

سؤالاتی که باید از پزشک خود بپرسید

• آیا من در معرض خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی هستم؟
• چه علائمی را باید پیگیری کنم اگر فکر می‌کنم رتینوپاتی دیابتی دارم؟
• اگر به رتینوپاتی دیابتی مبتلا شوم، آیا کاهش بینایی قابل برگشت است؟
• آیا دوباره به دید طبیعی برمی‌گردم؟
• آیا دارویی برای بهبود علائمم وجود دارد؟
• مهم‌ترین کاری که می‌توانم برای پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی انجام دهم چیست؟

منابع

National Institutes of Health, National Eye Institute: Diabetic Eye Disease

این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیک‌پژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وب‌سایت بیمارستان تهیه شده است.

لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیه‌های سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.

سلب مسئولیت: مطالب ارائه‌شده صرفاً جهت اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیه‌ها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.

تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.