تعویض زانو (Knee Replacement) چیست؟
این یک جراحی است که در آن بخشی یا تمام مفصل زانو با قطعات مصنوعی یا «پروستتیک (Prosthetic)» جایگزین میشود.
مفصل زانو از بخشهای زیر تشکیل شده است:
- بخش پایینی استخوان ران (Femur)
- کاسه زانو یا کشکک (Patella)
- بخش بالایی استخوان ساق پا یا درشتنی (Tibia)
وقتی فرد دچار مشکلاتی در مفصل زانو میشود، این وضعیت میتواند باعث درد، تورم یا خشکی مفصل گردد و حرکت طبیعی زانو را دشوار کند.
شرایط مختلفی میتوانند باعث مشکلات مفصل زانو شوند. یکی از شایعترین علل، استئوآرتریت (Osteoarthritis) است؛ نوعی آرتریت که معمولاً با افزایش سن ایجاد میشود (شکل ۱).
تعویض زانو درمانی است که میتواند درد زانو را کاهش داده و عملکرد زانو را بهبود بخشد.
چه زمانی تعویض زانو توصیه میشود؟
برخی مشکلات زانو ممکن است بهطور مستقیم با جراحی تعویض زانو درمان شوند.
اما معمولاً پزشکان پیشنهاد میکنند ابتدا درمانهای دیگر امتحان شوند. این درمانها شامل:
- کاهش وزن
- داروها
- بریسهای زانو
- فیزیوتراپی
اگر این درمانها به اندازه کافی مؤثر نباشند، پزشک ممکن است تعویض زانو را پیشنهاد دهد.
یکی از دلایل توصیه به استفاده از درمانهای غیرجراحی در ابتدا، بهویژه برای افراد جوانتر، این است که مفصل مصنوعی زانو با گذشت زمان ممکن است دچار فرسودگی شود.
بهطور معمول، تعویض زانو ۱۵ سال یا بیشتر دوام میآورد.
مدت ماندگاری مفصل مصنوعی به عواملی مانند:
- سن بیمار
- میزان فعالیت بدنی
- نوع مواد بهکاررفته در پروتز
بستگی دارد.
در طول جراحی تعویض زانو چه اتفاقی میافتد؟
جراحی تعویض زانو در اتاق عمل بیمارستان انجام میشود. در این جراحی، داروهای بیهوشی (Anesthesia) برای خواباندن بیمار و بیحس کردن بدن او استفاده میشوند.
سپس جراح یک برش (Incision) در قسمت جلوی زانو ایجاد میکند و بخشهای آسیبدیده مفصل زانو را با قطعات پروستتیک جایگزین میکند.
این قطعات میتوانند از فلز، سرامیک یا پلاستیک ساخته شوند (شکل ۲).
پس از جراحی، بیشتر بیماران ۲ تا ۴ روز در بیمارستان میمانند. در برخی موارد، مدت بستری میتواند کوتاهتر باشد.
در بیمارستان، اقدامات زیر برای شما انجام میشود:
- داروهای مسکن برای کنترل درد
- آنتیبیوتیک برای پیشگیری از عفونت
- داروهای پیشگیری از لخته خون در پاها
- چکمهها یا جورابهای ویژه برای پیشگیری از لخته خون
- فیزیوتراپی – بیشتر افراد ظرف یک روز پس از جراحی میتوانند با کمک دیگران بایستند و راه بروند.
- فیزیوتراپیست (متخصص تمرینات حرکتی) به شما تمرینهایی برای تقویت عضلات پا آموزش میدهد.
- همچنین به شما کمک میکند تا زانوی خود را خم کنید، راه بروید و از پله بالا بروید تا بتوانید به حرکت طبیعی بازگردید.
چه مشکلاتی ممکن است پس از تعویض زانو رخ دهند؟
پس از جراحی تعویض زانو، مشکلات مختلفی میتوانند رخ دهند، اما مشکلات جدی نسبتاً نادر هستند.
برخی از عوارض احتمالی شامل:
- لخته خون در پاها – این مشکل میتواند باعث درد و تورم در پا شود.
- عفونت – علائم عفونت شامل:
- تب
- لرز
- دردی که در زانو بدتر میشود
- تورم زانو
اگر هر یک از این علائم را داشتید، فوراً به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید.
پس از تعویض زانو، ممکن است زانوی جدید دچار خشکی شود و به خوبی زانوی طبیعی خم نشود. این مسئله میتواند بالا رفتن از پله یا برخاستن از صندلی کوتاه را دشوار کند.
معمولاً این خشکی با گذشت زمان و انجام فیزیوتراپی بهبود مییابد.
پس از ترک بیمارستان به کجا میروم؟
بیشتر افراد پس از ترخیص به خانه بازمیگردند.
اما برخی ممکن است برای مدتی کوتاه به خانه سالمندان یا مرکز توانبخشی (Rehabilitation Center) بروند تا قبل از بازگشت به خانه، قدرت و توانایی خود را بازیابند.
هر کجا که باشید، انجام تمرینات و فیزیوتراپی بهطور منظم بسیار مهم است.
چه زمانی میتوانم به فعالیتهای معمول خود بازگردم؟
اکثر افراد ۴ تا ۶ هفته پس از جراحی میتوانند به فعالیتهای معمول خود بازگردند.
پزشک یا پرستار به شما اطلاع میدهد که کدام فعالیتها باید محدود شوند یا از آنها اجتناب کنید.
چگونه بفهمم تعویض زانو برای من مناسب است؟
برای تصمیمگیری بهتر، با پزشک یا پرستار خود صحبت کنید و این پرسشها را مطرح کنید:
- مزایای تعویض زانو چیست؟
- خطرات تعویض زانو چیست؟
- آیا گزینههای دیگری بهجز تعویض زانو وجود دارد؟
- اگر تعویض زانو انجام ندهم چه اتفاقی میافتد؟
- تعویض زانو چگونه میتواند بر سایر مشکلات سلامتی من تأثیر بگذارد؟
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
