آریتمی قلب یا بی نظمی ضربان قلب (Arrhythmia)
کتابچه دیجیتال
برای مطالعه، کتابچه بالا را ورق بزنید، از بزرگنمایی و حالت تمام صفحه استفاده کنید و …
همچنین میتوانید با کلیک علامت … کتابچه را دانلود کنید و در صورت نیاز پرینت کنید یا مستقیم به صفحه مورد نظر بروید.
برای شنیدن صدای کتابچه، دکمه Play را کلیک کنید.
پادکست
برای گوش کردن به پادکست، از دکمه پخش زیر استفاده نمایید:
فیلم آموزشی کوتاه
برای دیدن فیلم از پخش کننده زیر استفاده نمایید:
آریتمی (Arrhythmia) چیست؟
آریتمی به معنای تغییر در ریتم ضربان قلب شما است. قلب ممکن است خیلی سریع (تاکیکاردی – Tachycardia) یا خیلی آهسته (برادیکاردی – Bradycardia) بتپد. همچنین ضربان قلب ممکن است نامنظم باشد. این حالت زمانی رخ میدهد که قلب یک ضربان را جا بیندازد یا یک ضربان اضافی داشته باشد. آریتمیها شایع هستند. برای بیشتر افراد، خفیف و بیخطر هستند. با این حال، گاهی میتوانند شدید یا حتی تهدیدکنندهٔ زندگی باشند. آریتمیها در صورتی جدیتر هستند که شما مشکلات قلبی دیگری هم داشته باشید.
انواع مختلفی از آریتمی وجود دارد. آنهایی که از حفرههای پایینی قلب (بطنها – Ventricles) آغاز میشوند معمولاً شدیدتر از آنهایی هستند که در حفرههای بالایی (دهلیزها – Atria) شروع میشوند.
- فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial fibrillation): قلب بهطور نامنظم و خیلی سریع میتپد. این نوع نیاز به درمان دارد و میتواند خطر سکته را افزایش دهد.
- تاکیکاردی دهلیزی پاروکسیسمال (Paroxysmal atrial tachycardia): قلب دورههایی از تپش سریع دارد. ممکن است باعث ناراحتی شود، اما شدید نیست.
- ضربانهای نابجا (Ectopic beats): قلب یک ضربان اضافی دارد. اگر چندین ضربان اضافی پشتسرهم داشته باشید و/یا مشکلات دیگری مانند بیماری قلبی یا بیماری مادرزادی قلبی داشته باشید، نیاز به درمان است.
- تاکیکاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی (Ventricular tachycardia, Ventricular fibrillation): قلب خیلی سریع میتپد و ممکن است خون کافی پمپ نکند. این انواع شدید هستند و نیاز به درمان فوری دارند.
علائم آریتمی
گاهی افراد احساس میکنند قلبشان میتازد یا یک ضربان را جا میاندازد. این حالت میتواند بر اثر هیجانهای شدید یا ورزش ایجاد شود. معمولاً جای نگرانی نیست. اگر علائمی دارید، با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است آریتمی یا مشکل قلبی دیگری داشته باشید.
علائم احتمالی یک مشکل جدیتر شامل موارد زیر است:
- تپش قلب یا کوبش سریع در قفسهٔ سینه
- احساس خستگی یا سبکیسر
- بیهوش شدن
- تنگی نفس
- درد قفسهٔ سینه
اگر این علائم را دارید و سابقهٔ بیماری قلبی یا سکتهٔ قلبی دارید، فوراً مراقبت پزشکی دریافت کنید.
چه چیزی باعث آریتمی میشود؟
قلب شما ۴ بخش یا حفره دارد. دیوارههای قلب با هم منقبض میشوند تا خون را از حفرهها عبور دهند. این انقباضها توسط سیگنالهای الکتریکی در قلب کنترل میشوند. پیامهای عصبی و هورمونهای خون نیز بر سرعت انقباضها تأثیر میگذارند. هر مشکلی در هر یک از این بخشها میتواند باعث آریتمی شود.
بیماری قلبی شایعترین علت انواع شدید آریتمی است. آریتمیها میتوانند ناشی از بیماری مادرزادی قلب (Congenital Heart Disease – CHD)، عملکرد غیرطبیعی دریچههای قلب و نارسایی قلب باشند. آریتمیهای خفیفتر ممکن است ناشی از عوامل دیگری باشند، از جمله: مصرف الکل، سیگار کشیدن، کافئین، استرس یا ورزش. گاهی آریتمیها بدون علت شناختهشده رخ میدهند.
چگونه آریتمی تشخیص داده میشود؟
پزشک شما معاینهٔ فیزیکی انجام داده و علائم را بررسی میکند. او دربارهٔ قلب و سابقهٔ پزشکی شما سؤال خواهد کرد. سپس آزمایشهایی انجام میدهد، از جمله الکتروکاردیوگرام (Electrocardiogram – ECG یا EKG). در این آزمایش شما دراز میکشید و پزشک ریتم قلب شما را بررسی میکند.
ممکن است پزشک تست ورزش یا تست استرس انجام دهد. در این تست ریتم قلب شما هنگام راه رفتن روی تردمیل بررسی میشود. گاهی داروهایی برای افزایش ضربان قلب داده میشود تا بیماری قلبی پنهان آشکار شود.
راه دیگر، استفاده از دستگاهی به نام هولتر مانیتور (Holter monitor) است که ریتمهای قلب شما را به مدت ۲۴ ساعت ثبت میکند. اگر پزشک بخواهد بیش از ۲۴ ساعت بررسی کند، دستگاهی به نام ضبطکنندهٔ رویداد (Event recorder) میدهد که نمونههایی از ریتم قلب را برای چند روز یا بیشتر ثبت میکند. پزشک ممکن است آزمایشهای دیگری نیز برای بررسی قلب انجام دهد.
آیا میتوان از آریتمی پیشگیری کرد؟
برخی از انواع آریتمی را میتوان با تغییر سبک زندگی پیشگیری کرد. موارد زیر توصیه میشود:
- محدود کردن مصرف الکل
- ترک سیگار
- حفظ وزن سالم از طریق رژیم غذایی و ورزش
- همکاری با پزشک برای مدیریت بیماری قلبی یا سایر مشکلات سلامت
درمان آریتمی
درمان به نوع آریتمی بستگی دارد. برخی آریتمیهای خفیف نیاز به درمان ندارند. انواع دیگر را میتوان با دارو درمان کرد. موارد شدید نیازمند درمانهای اضافی هستند، از جمله:
- ضربانساز مصنوعی (Artificial pacemaker): وسیلهای الکترونیکی که زیر پوست قفسهٔ سینه قرار داده میشود و به قلب کمک میکند ضربان منظم داشته باشد.
- دفیبریلاسیون قلبی (Cardiac defibrillation): یک شوک الکتریکی کوتاه میتواند ریتم غیرطبیعی را متوقف و ریتم طبیعی را بازگرداند.
- روشهای اصلاح آریتمی: اگر آریتمی در ناحیهٔ خاصی از قلب رخ دهد، آن بخش میتواند برداشته شود. روشی به نام ابلیشن قلبی (Cardiac ablation) بافتی را که باعث آریتمی میشود از بین میبرد.
آریتمیهایی که ناشی از بیماریهای دیگر هستند باید بهدرستی درمان و مدیریت شوند.
زندگی با آریتمی
افراد با آریتمی خفیف ممکن است فقط نیاز به پایش داشته باشند و نیازی به درمان دیگر نباشد. در موارد شدید، درمان میتواند علائم و ریتم قلب را کنترل کرده و از آسیب جلوگیری کند. اگر درمان نشود، آریتمی میتواند باعث سکتهٔ قلبی، سکتهٔ مغزی یا نارسایی قلب شود. دستورهای پزشک خود را دنبال کنید و سبک زندگی سالمی داشته باشید.
سؤالاتی که باید از پزشک بپرسید
- چه نوع آریتمی دارم؟ آیا تهدیدکنندهٔ زندگی است؟
- چه درمانهایی نیاز دارم؟ آیا باید تمام عمر ادامه دهم؟
- آیا نیاز به ضربانساز یا دفیبریلاتور قابل کاشت دارم؟
- چطور بفهمم وضعیت من بدتر میشود؟ اگر بدتر شد چه کنم؟
- آیا تغییرات سبک زندگی میتواند خطر عوارض را کاهش دهد؟
منابع
American Academy of Family Physicians:
Cardioverter-Defibrillator: A Treatment for Arrhythmia
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
همچنین بخوانید
