استرس
علاوه بر عوامل خطر اصلی ابتلا به بیماری قلبی (کلسترول بالا، فشارخون بالا، عدم فعالیت جسمانی، استعمال سیگار و دیابت) استرس (تنش عصبی) نیز ممکن است یک عامل تاثیرگذار باشد. بررسی اثر استرس روی سلامت قلب و ارزیابی کمیت استرس دشوار است چرا که افراد مختلف سطوح متفاوت استرس را دارند و همچنین پاسخ‌های مختلفی به استرس می‌دهند.
محققان ثابت کرده‌اند که استرس به روش‌های مختلفی می‌تواند برروی سلامت قلبی شما تأثیر بگذارد:
- در شرایط استرس، بدن هورمون‌هایی را ترشح می‌کند (اپی‌نفرین، نوراپي‌نفرین) که موجب افزایش فشارخون می شود و در طول زمان به پوشش داخلي سرخرگ‌ها آسیب می زند. با ترمیم سرخرگ‌ها آنها ضخیم‌تر شده و میزان رسوب پلاک افزایش می‌یابد.
- شرایط استرس‌زا ممکن است ضربان قلب و فشارخون را افزایش دهند و در نتیجه قلب نیاز به اکسیژن بیشتری در این شرایط داشته باشد. در برخی از افراد مبتلا به بیماری قلبی، این افزايش نياز به اکسیژن می‌تواند منجر به درد قفسه سینه (آنژین) شود.
- استرس سبب افزایش عوامل لخته کننده در خون می‌شود که خود موجب افزایش احتمال تشکیل لخته و انسداد سرخرگ‌ها بویژه در مواردی می‌گردد که تا حدودی بوسیله پلاک دچار گرفتگی شده‌اند.
افراد مختلف جهت مواجهه با استرس از روش‌های مختلف و متعددی استفاده می‌کنند (مانند پرخوری، استعمال سیگار و مصرف بیش از حد الکل) و بدينوسيله منجر به آسیب‌زدن به دستگاه قلبی‌ریوی خود می‌شوند.
نکته مهم این است که هرانسانی به شکل متناوب و یا در بیشتر اوقات دچار استرس می‌شود. شما ممکن است علایم استرس را به شکل درد، مشکل در مقابله با عفونت‌های خفیفی مانند سرماخوردگی، بی‌خوابی یا احساس اضطراب یا تحریک‌پذیری حس کنید. ممکن است برخی مکانیسم‌های ناسالم مقابله با استرس را نیز در بدن خود شناسایی کنید (برای مثال افزایش وزن ناشی از غذا خوردن بیش از حد یا شروع به استعمال دخانیات در هنگام استرس).
فراگیری مدیریت استرس، برای سلامتی مفید است. البته پیش از آنکه محققین روش‌های کنترل استرس را در درمان بیماری‌های قلبی‌عروقی توصیه کنند، باید تحقیقات بیشتری صورت گیرد. در اغلب موارد اگر شما و پزشکتان بر این عقیده‌ايد که استرس برای سلامتی شما مضر است، می‌توانید استراتژی‌هاي مختلفی را جهت مدیریت استرس بکار ببرید که عبارتند از:
- با خانواده و دوستان خود در مورد مشکلاتی که شما را ناراحت می‌کنند، صحبت کنید. عشق و حمایت آنها در کاهش شرایط استرس‌زا به شما کمک می‌کند.
- اگر در زندگی حس عجله بدلیل ضرورت انجام کارهای مختلف بصورت هم‌زمان دارید، روش‌های “مدیریت زمان” جهت اولویت‌بندی و تنظیم انتظارات واقع‌گرایانه به شما کمک می‌کنند. محیط کار، کتابخانه یا اینترنت ممکن است روش‌های خاصی را پیشنهاد دهند. همچنین در پذیرش پروژه‌ها و پیشنهادات جدید کاری با احتیاط عمل نمایید.
- از تکنیک‌های آرامبخشی مانند یوگا، مدیتیشن یا بیوفیدیک استفاده کنید و زمانی را به تمرین منظم این موارد اختصاص دهید.گرچه هیچ تضمین قطعی پزشکی وجود ندارد که این روش‌ها بتوانند فشارخون شما را کاهش دهند، ولی تحقیقات امیدوارکننده‌ای در این زمینه وجود دارد.
- اگر می‌دانید که مشکل خاصی سبب بروز اضطراب در شما می‌شود با پزشک یا مشاور بهداشتی خود در مورد مراکزی صحبت کنید که جهت رفع این مشکل می‌توانند به شما کمک نمایند. این کمک‌ها در مراکز اجتماعی، بیمارستان‌ها و اماكن مذهبی موجود هستند.
- مشاوره تخصصی یا روان‌درمانی در طول برخی از موارد دشوار، ممکن است به شما کمک کنند. پزشک می‌تواند شما را به یک فرد متخصص ارجاع دهد. اگر مصرف داروهایی مانند ضدافسردگی‌ها برای شما مفید باشند، پزشک یا روان‌پزشک این داروها را برای شما تجویز می‌کنند و مشاوره‌های لازم را به شما می‌دهند.
- از درمان ترکیبی استفاده کنید: رژیم سالم غذایی، ورزش منظم، عدم مصرف الکل و محدوديت مصرف کافئین و عدم استعمال دخانیات.
اولین گام، مدیریت استرس و پیشگیری از بروز آن است که بویژه در افراد با سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی بسیارمهم می‌باشد. پیشگیری از بروز یک حمله قلبی یا سکته مغزي دیگر (که پزشکان آن را پیشگیری ثانویه می‌نامند) هدف اصلی تیم پزشکی می‌باشد. همان‌گونه که بارها دراین کتاب ذکر شده است، تغییرات سالم در شیوه زندگی اساس پیشگیری (پیشگیری ثانویه) می‌باشد.
مدیریت استرس باید یکی از کانون‌های توجه و پراهمیت تغییرات سالم در شیوه زندگی مثل کنترل سطح کلسترول خون، کنترل فشارخون، کاهش وزن در صورت نیاز، ورزش منظم و قطع استعمال دخانیات باشد. افسردگی ممکن است با استرس مرتبط باشد و اختلالی است که نیاز به درمان دارد.
البته توجه داشته باشید که احساس درجات اندکی از افسردگی و ناراحتی پس از حمله قلبی یا سکته مغزی طبیعی است.
اگر شما دچار افسردگی پایدارگردید، باید به این نکته مهم توجه نمایید که وضعیت مزبور درمان‌پذیر است و مجبور به زندگی دایمی با آن نیستند.
علایم افسردگی عبارتند از: دوره‌های طولانی‌مدت احساس ناراحتی یا ناتوانی در برخورد با مشکلات، حس شدید گناه، احساس بیش از حد نا امیدی و یأس و عدم وجود اشتیاق برای لذت بردن طبیعی از زندگی (مثل رابطه جنسی)، تغییرات غیرطبیعی وزن (کاهش یا افزایش غیر عمدی وزن) و مشکل در ارتباط برقرارکردن با افراد مورد علاقه و همکاران. اگر شما يا فرد مورد علاقه‌تان دچار افسردگی شده‌اید، برای درمان به پزشک مراجعه نمایید. وی به شما درمانهای دارویی یا مشاوره را پیشنهاد خواهد کرد یا شما را به روان‌پزشک یا سایر متخصصین سلامت روانی ارجاع خواهد داد.
ورزش و استرس
فعالیت منظم جسمانی برای سلامت روانی بسیار مفید است. فعالیت جسمانی، حتی به عنوان برنامه‌ای درمانی برای مشکلات سلامت روانی مانند افسردگی می‌باشد. افرادیکه از لحاظ جسمانی فعال‌ترند. روحیه مثبت، اعتماد بنفس و توانایی بیشتری در رفع مشکلات روزانه خود دارند. حتی ورزش ساده و ارزانی مانند پیاده‌روی نیم ساعته روزانه برای سلامتی قلب شما مفید است و به شما در رفع حس تنش و استرس کمک می کند.
فهرست منابع
کتاب راهنمای پیشگیری و درمان بیماری‌های قلبی عروقی – دکتر اکبر نیک‌پژوه
تاریخ آخرین ویرایش: دی‌ماه 1402