آلوپسی آرهآتا (Alopecia Areata) چیست؟
آلوپسی آرهآتا (Alopecia areata) یک نوع از آلوپسی (ریزش مو – Alopecia) است. این بیماری تهدیدکنندهٔ زندگی نیست، اما یک بیماری سیستم ایمنی بدن است که بر موهای سر شما تأثیر میگذارد. در این وضعیت، بدن شما بهاشتباه فولیکولهای مو را دشمن تلقی میکند و به آنها حمله میکند. این موضوع باعث میشود بخشی یا همهٔ موهای شما بریزد. معمولاً این بیماری با ریزش موی سر آغاز میشود. سه نوع شدید از آلوپسی وجود دارد:
- آرهآتا (Areata): ریزش موی تکهای روی سر
- توتالیس (Totalis): ریزش کامل موی سر
- یونیورسالیس (Universalis): ریزش تمام موی بدن
آلوپسی مسری نیست. در هر سنی رخ میدهد، اما در کودکان و بزرگسالان اوایل دههٔ ۲۰ شایعتر است.
آلوپسی با تلوژن افلوویوم (Telogen effluvian) متفاوت است. تلوژن افلوویوم نوعی ریزش مو است که میتواند بر اثر فشارهای فیزیکی مانند کاهش سریع وزن یا بارداری رخ دهد. این حالت شایعتر است و معمولاً پس از آن، مو دوباره رشد میکند.
علائم
نشانهٔ اصلی آلوپسی آرهآتا ریزش مو در تکههای کوچک و گرد روی سر است. این حالت نواحی صاف و به رنگ هلو (Peach-colored) روی پوست سر باقی میگذارد. در نوع خفیف، یک یا دو ناحیهٔ بدون مو بهاندازهٔ یک سکه ایجاد میشود. در بسیاری موارد، ریزش متوقف میشود. گاهی مو دوباره رشد میکند، اما تضمینی وجود ندارد. بیماری غیرقابلپیشبینی است و چرخهٔ ریزش و رشد مجدد ممکن است تکرار شود.
آلوپسی آرهآتا میتواند به نوع دیگری از آلوپسی تبدیل شود. در شدیدترین حالت، آلوپسی یونیورسالیس باعث ریزش همهٔ موی بدن میشود. این شامل ابرو، مژه، بازو، پا، زیر بغل، ناحیهٔ تناسلی و موهای قفسه و پشت در مردان است. بهندرت، افراد مبتلا ممکن است در نواحی دچار ریزش، احساس سوزش یا خارش کنند.
برخی بیماران تغییراتی در ناخنهای دست و پا مشاهده میکنند. ناخنها ممکن است فرورفتگیهای ریز (Pitting)، لکهها یا خطوط سفید داشته باشند و سطح آنها زبر شود.
علت آلوپسی آرهآتا چیست؟
علت مشخصی برای آلوپسی آرهآتا وجود ندارد. این یک بیماری خودایمنی (Autoimmune disease) است. یعنی سیستم ایمنی بهاشتباه به بخشی از بدن حمله میکند. دانشمندان معتقدند ژنها میتوانند در بروز بیماری نقش داشته باشند و یک ویروس یا عامل محیطی ممکن است آن را فعال کند.
تشخیص
اگر دچار ریزش موی قابلتوجه شدهاید، به پزشک مراجعه کنید. دلایل متعددی برای ریزش مو وجود دارد. پزشک الگوی ریزش موی شما را بررسی کرده و سابقهٔ پزشکیتان را مرور میکند. او بررسی میکند که آیا نواحی بیمو صاف و به رنگ هلویی هستند یا خیر. گاهی موهای باقیمانده در آلوپسی آرهآتا شکل خاصی دارند. پزشک ممکن است چند تار مو را برای بررسی زیر میکروسکوپ بکشد.
اگر تشخیص قطعی نباشد، پزشک ممکن است شما را برای آزمایش به آزمایشگاه بفرستد. نمونهٔ کوچکی از پوست سر برداشته میشود تا زیر میکروسکوپ بررسی شود. این کار به排除 سایر علل ریزش مو کمک میکند. همچنین ممکن است آزمایش خون برای بررسی سایر بیماریهای خودایمنی انجام شود.
آیا میتوان از آلوپسی آرهآتا پیشگیری یا اجتناب کرد؟
این بیماری قابل پیشگیری یا اجتناب نیست. علت آن ناشناخته است و در افراد مختلف فرق دارد. برخلاف باور عمومی، به استرس ارتباطی ندارد. داشتن سابقهٔ خانوادگی آلوپسی آرهآتا یا بیماری خودایمنی دیگر میتواند خطر ابتلا را افزایش دهد. بیماریهای خودایمنی شامل دیابت نوع ۱، آرتریت روماتوئید، بیماری تیروئید، لوپوس، بیماری آدیسون و درماتیت آتوپیک هستند. انتقال بیماری از والد به فرزند نادر است.
درمان آلوپسی آرهآتا
هیچ درمان قطعی برای آلوپسی آرهآتا وجود ندارد. اگر ریزش در چند تکهٔ کوچک باشد، معمولاً طی چند ماه مو دوباره رشد میکند و پزشک ممکن است درمانی تجویز نکند.
برای ریزش گستردهتر، پزشک ممکن است تزریق استروئید زیر پوست سر تجویز کند که میتواند به رشد مو کمک کند. درمانهای دیگر شامل داروهای رشد مو حاوی استروئید موضعی است.
ایمونوتراپی تماسی (Contact immunotherapy) نیز یک درمان دیگر است. این روش عمداً واکنش آلرژیک روی پوست سر ایجاد میکند تا رشد مو تحریک شود. داروی مورد استفاده پوست را تحریک کرده و آن را قرمز و پوستهپوسته میکند. ممکن است تا سه ماه طول بکشد تا رشد مو دیده شود. از عوارض جانبی آن میتوان به راش شدید و تورم غدد لنفاوی گردن اشاره کرد.
در هر درمانی، معمولاً ریزش مو پس از توقف درمان بازمیگردد.
زندگی با آلوپسی آرهآتا
آکادمی پزشکان خانوادهٔ آمریکا (AAFP) اذعان دارد که زندگی با آلوپسی آرهآتا میتواند از نظر روحی دشوار باشد. این وضعیت بر تعاملات اجتماعی و اعتمادبهنفس اثر میگذارد، چون افراد از دیدهشدن ریزش موی خود خجالت میکشند. همچنین ندانستن اینکه مو دوباره رشد خواهد کرد یا نه، آزاردهنده است.
پیوستن به گروههای حمایتی بیماران میتواند کمککننده باشد. این گروهها فضایی برای گفتگو و تبادل تجربه فراهم میکنند و باعث میشوند فرد احساس تنهایی نکند. همچنین میتوانند نکات کاربردی برای کنارآمدن با بیماری ارائه دهند.
تکنیکهای آرایش مو یا محصولات مراقبت از مو میتوانند به پوشاندن قسمتهای بدون مو کمک کنند. اما برخی محصولات ممکن است برای مو مضر باشند و باعث آسیب بیشتر شوند. بهتر است دربارهٔ محصولات مناسب با پزشک مشورت کنید. افراد مبتلا به آلوپسی آرهآتا تشویق میشوند خلاقانه از کلاه، روسری و کلاهگیس استفاده کنند.
ریزش مژه، ابرو و موهای بینی و گوش نیز میتواند مشکلساز باشد. موها از چشم، بینی و گوش در برابر گردوغبار، میکروبها و ذرات خارجی محافظت میکنند. توصیه میشود از عینک یا عینک آفتابی استفاده کنید و داخل بینی پماد آنتیبیوتیک بزنید تا ورود میکروبها کاهش یابد.
حتماً نواحی بدون موی سر را با کلاه یا ضدآفتاب بپوشانید تا خطر آفتابسوختگی و سرطان پوست کاهش یابد.
پرسشهایی که میتوانید از پزشک بپرسید
- چه مقدار ریزش مو لازم است تا به پزشک مراجعه کنم؟
- اگر یکی از والدینم آلوپسی آرهآتا داشته باشد، آیا آزمایش ژنتیک برای پیشبینی ابتلا وجود دارد؟
- اگر ریزش مو بیش از یک سال طول بکشد، احتمال بازگشت آن چقدر است؟
- آیا بیماریهای خاصی خطر ابتلا به آلوپسی آرهآتا را افزایش میدهند؟
منابع
- National Alopecia Areata Foundation
- American Academy of Dermatology, Alopecia areata
- National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases, Alopecia Areata
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
