برونشیت حاد
کتابچه دیجیتال
برای مطالعه، کتابچه بالا را ورق بزنید، از بزرگنمایی و حالت تمام صفحه استفاده کنید و …
پادکست
برای گوش کردن به پادکست، از دکمه پخش زیر استفاده نمایید:
صدای کتابچه
برای شنیدن صدای کتابچه، دکمه Play را کلیک کنید.
فیلم آموزش همگانی
برونشیت حاد (Acute Bronchitis) چیست؟
برونشیت حاد (Acute bronchitis) یک عفونت ویروسی مسری است که باعث التهاب لولههای برونش (Bronchial tubes) میشود. این لولهها همان راههای هوایی هستند که هوا را به داخل ریهها میبرند. وقتی این لولهها عفونی شوند، متورم میگردند. درون آنها موکوس (Mucus – مایع غلیظ) تشکیل میشود. این وضعیت مجاری تنفسی را باریک میکند و تنفس را دشوارتر میسازد.
دو نوع برونشیت وجود دارد: حاد و مزمن. برونشیت مزمن طولانیمدت است و میتواند دوباره بروز کند. معمولاً ناشی از تحریک مداوم، مانند سیگار کشیدن است. برونشیت حاد فقط مدت کوتاهی ادامه دارد. بیشتر موارد در چند روز بهبود مییابند، اگرچه سرفه میتواند چندین هفته ادامه داشته باشد.
علائم
علائم برونشیت حاد میتواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس گرفتگی یا فشار در قفسهٔ سینه
- سرفه همراه با خلط شفاف، زرد یا سبز
- تنگی نفس
- خسخس سینه
- گلودرد
- تب
- لرز
- بدندرد
سرفه میتواند چندین هفته یا بیشتر ادامه پیدا کند. این اتفاق به این دلیل است که لولههای برونش برای بهبودی زمان میخواهند. یک سرفه طولانیمدت ممکن است نشانهٔ بیماری دیگری مانند آسم یا ذاتالریه (Pneumonia) باشد.
علت ایجاد برونشیت حاد
برونشیت حاد بیشتر اوقات به دلیل یک ویروس مسری ایجاد میشود. همان ویروسهایی که باعث سرماخوردگی میشوند میتوانند این وضعیت را نیز ایجاد کنند. ابتدا ویروس بینی، سینوسها و گلو را درگیر میکند. سپس عفونت به پوشش داخلی لولههای برونش منتقل میشود. با مبارزهٔ بدن علیه ویروس، تورم رخ میدهد و موکوس تولید میشود.
ویروس میتواند از طریق تنفس یا تماس پوستی منتقل شود. اگر با فرد بیمار در تماس نزدیک باشید، خطر ابتلا به ویروس بیشتر میشود.
علل کمتر شناختهشدهٔ برونشیت حاد عبارتاند از:
- عفونتهای باکتریایی یا قارچی
- قرار گرفتن در معرض محرکها مانند دود، گردوغبار یا بخارات (بهویژه اگر لولههای برونش آسیبدیده باشند)
- بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD – Gastroesophageal reflux disease) که باعث سوزش معده میشود. در این حالت، ورود اسید معده به لولههای برونش میتواند موجب برونشیت حاد شود.
تشخیص
پزشک میتواند برونشیت حاد را تأیید کند. او یک معاینهٔ فیزیکی انجام داده و علائم شما را بررسی میکند. پزشک با گوشی پزشکی به ریههای شما گوش میدهد. ممکن است عکس قفسهٔ سینه (X-ray) تجویز شود تا ریهها بررسی شوند و ذاتالریه رد گردد.
پیشگیری
برای پیشگیری از برونشیت حاد، سالم بمانید و از میکروبها دوری کنید. مرتب دستان خود را با صابون بشویید تا ویروسهای مسری از بین بروند.
اگر سیگار میکشید، بهترین راه دفاعی برای جلوگیری از برونشیت حاد، ترک سیگار است. سیگار کشیدن به لولههای برونش آسیب میزند و شما را در معرض عفونت قرار میدهد. همچنین روند بهبودی را کند میکند.
راهکارهای دیگر برای پیشگیری عبارتاند از:
- هنگام استفاده از مواد محرک ریوی (مانند رنگ، تینر یا لاک) از ماسک استفاده کنید.
- هر سال واکسن آنفلوآنزا بزنید.
- از پزشک خود بپرسید آیا نیاز به واکسن ذاتالریه دارید، بهویژه اگر بالای ۶۰ سال هستید.
درمان
بیشتر موارد برونشیت حاد ناشی از ویروس هستند. بنابراین آنتیبیوتیکها کمکی نمیکنند. عفونت باید دورهٔ خود را طی کند و تقریباً همیشه خودبهخود برطرف میشود. درمان خانگی روی کاهش علائم تمرکز دارد:
- مایعات بنوشید اما از کافئین و الکل پرهیز کنید.
- استراحت کافی داشته باشید.
- داروهای ضدالتهاب و مسکن بدون نسخه مصرف کنید تا التهاب، درد و تب کاهش یابد. (مانند استامینوفن [Tylenol] یا ایبوپروفن [Advil]). هرگز به کودکان آسپرین ندهید؛ زیرا با سندرم ری (Reye’s syndrome) مرتبط است که میتواند بر کبد و مغز اثر بگذارد.
- رطوبت خانه را افزایش دهید یا از دستگاه بخور (Humidifier) استفاده کنید.
- از داروهای بدون نسخهٔ ضدسرفه که به شل شدن موکوس کمک میکنند استفاده کنید (برچسب «گایافنزین [Guaifenesin]» را روی بسته جستوجو کنید یا از داروساز خود بپرسید).
سرفهای که خلط را خارج میکند سرکوب نکنید؛ زیرا به پاکسازی لولههای برونش کمک میکند. اگر سیگار میکشید، ترک کنید تا روند بهبودی سریعتر شود.
برخی بیماران ممکن است به داروی استنشاقی نیاز داشته باشند، بهویژه اگر خسخس سینه داشته باشند. این داروها لولههای برونش را باز کرده و موکوس را خارج میکنند. دارو معمولاً از طریق اسپری استنشاقی (Inhaler) مصرف میشود. پزشک تصمیم میگیرد آیا این روش برای شما مناسب است یا خیر.
اگر پزشک تشخیص دهد برونشیت حاد ناشی از باکتری است، ممکن است آنتیبیوتیک تجویز کند.
زندگی با برونشیت حاد: برونشیت چه مدت مسری است؟
بیشتر موارد برونشیت حاد در عرض ۷ تا ۱۰ روز برطرف میشوند. با این حال باید با پزشک تماس بگیرید اگر:
- بیش از ۲ هفته خسخس و سرفه دارید، بهویژه شبها یا هنگام فعالیت.
- بیش از ۲ هفته سرفه کرده و مایع بدطعم در دهان احساس میکنید (میتواند نشانهٔ GERD باشد).
- سرفهتان خونی است، احساس ضعف دارید، تب بالای مداوم دارید یا دچار تنگی نفس هستید (میتواند نشانهٔ ذاتالریه باشد).
خطر بروز عوارضی مانند ذاتالریه در برخی افراد بیشتر است، از جمله:
- کودکان خردسال
- سالمندان
- مبتلایان به آسم
- مبتلایان به بیماریهای زمینهای (مانند سرطان یا دیابت)
- افرادی که واکسن آنفلوآنزا، ذاتالریه یا سیاهسرفه نزدهاند
پرسشهایی که باید از پزشک بپرسید
- علت برونشیت حاد من چیست؟
- آیا داروهای بدون نسخه یا تجویزی برای کاهش علائم وجود دارد؟
- آیا من مسری هستم؟
- برونشیت چه مدت مسری باقی میماند؟
- آیا در معرض خطر ابتلا به ذاتالریه یا سایر عفونتهای ریوی هستم؟
- اگر سرفهام به درمان پاسخ نداد یا بدتر شد، چه کار کنم؟
Resources/منابع
- (American Lung Association): Acute Bronchitis
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
همچنین بخوانید
