برداشت تومور مثانه از طریق مجرای ادرار (Transurethral Resection of Bladder Tumor – TURBT)
برداشت تومور مثانه از طریق مجرای ادرار (TURBT) روشی است که ارائهدهندگان مراقبت سلامت (Healthcare providers) برای تشخیص و درمان سرطان مثانه (Bladder cancer) از آن استفاده میکنند. در این روش، جراح با استفاده از ابزارهای خاص و لولهای باریک (اسکوپ/Scope) که از طریق مجرای ادرار (Urethra) وارد بدن میشود، تومور را برمیدارد. پس از انجام عمل، ممکن است تا ۱ تا ۲ هفته دچار درد یا ناراحتی باشید.
مرور کلی
برداشت تومور مثانه از طریق مجرای ادرار (TURBT) چیست؟
برداشت تومور مثانه از طریق مجرای ادرار (TURBT) روشی است که بهطور همزمان برای تشخیص و درمان سرطان مثانه انجام میشود.
در طی TURBT، ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت از ابزاری بلند و باریک با دوربین (سیستوسکوپ/Cystoscope) استفاده میکند تا تومور داخل مثانه را بیابد و آن را ببرد یا خارج کند (Resect). سپس تومور برای بررسی به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده میشود تا مرحلهٔ (Stage) تومور (میزان رشد آن در دیوارهٔ مثانه) و درجهٔ (Grade) آن (میزان تفاوت سلولها با سلولهای طبیعی) مشخص گردد.
برای انجام TURBT نیازی به ایجاد برش (Incision) نیست؛ زیرا اسکوپ از طریق مجرای ادرار، یعنی همان لولهای که ادرار از طریق آن از بدن خارج میشود، وارد مثانه میگردد.
چرا TURBT انجام میشود؟
زمانیکه توموری در مثانه وجود دارد که نیاز به نمونهبرداری (Biopsy) و/یا برداشت دارد، TURBT انجام میشود. این روش اجازه میدهد در یک عمل واحد، هم نمونهبرداری و هم برداشت تومور صورت گیرد.
جزئیات عمل
چگونه باید برای TURBT آماده شد؟
ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت دستورالعملهایی برای آمادگی پیش از عمل به شما خواهد داد. رعایت دقیق این دستورات، خطر عوارض را کاهش میدهد. پیش از TURBT ممکن است از شما خواسته شود که:
- بهمدت ۸ ساعت پیش از عمل چیزی نخورید (ناشتا باشید).
- مصرف داروها را طبق دستور پزشک قطع کنید یا فقط با یک جرعه آب مصرف نمایید. هیچ دارویی را بدون اجازهٔ پزشک قطع نکنید.
- برای بازگشت به خانه، فردی را هماهنگ کنید که شما را براند.
- پیش از مراجعه برای عمل، استحمام کنید. در همان روز از هیچ لوسیون، عطر یا دئودورانت استفاده نکنید.
- به پزشک خود دربارهٔ تمام داروها، مکملهای گیاهی و داروهای بدون نسخه (OTC) اطلاع دهید.
- لباس راحت بپوشید، زیرا پیش از شروع عمل باید لباس بیمارستانی بپوشید.
در طول عمل TURBT چه اتفاقی میافتد؟
پیش از شروع عمل، ممکن است برای شما بیهوشی عمومی (General anesthesia) انجام شود تا در خواب باشید. در برخی موارد، از بیحسی اسپاینال یا ناحیهای (Regional/Spinal anesthesia) استفاده میشود؛ در این حالت شما بیدار خواهید بود اما نیمهٔ پایین بدنتان بیحس خواهد شد.
در بعضی موارد، پزشک از سوند (Catheter) برای تزریق رنگ مخصوص به مثانه استفاده میکند تا تومور بهتر دیده شود. این کار حدود یک ساعت پیش از جراحی در بخش پیشعمل انجام میشود. هنگام عمل، نور مخصوصی برای مشاهدهٔ رنگ و تشخیص بهتر تومور بهکار میرود.
مراحل انجام TURBT بهترتیب زیر است:
- وارد کردن اسکوپ به مثانه از طریق مجرای ادرار.
- یافتن و برداشت تومور با وسیلهٔ برش کوچک. نمونهٔ برداشتهشده برای بررسی به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال میشود.
- انعقاد (کوتریزاسیون) محل برش با حرارت برای جلوگیری از خونریزی.
- خارج کردن اسکوپ و در صورت نیاز، قرار دادن سوند. سوند برای تخلیهٔ ادرار و مایعات از مثانه و پیشگیری از لختهشدن خون استفاده میشود. گاهی از طریق سوند، مثانه با محلول نمکی استریل (سالین/Saline) شستوشو داده میشود. در برخی بیماران ممکن است نیازی به سوند نباشد.
آیا TURBT دردناک است؟
در طول عمل، نباید دردی احساس کنید. با این حال، پس از عمل ممکن است بهمدت یک تا دو هفته در هنگام ادرار کردن احساس درد یا سوزش داشته باشید.
آیا پس از TURBT به شیمیدرمانی نیاز است؟
برخی بیماران پس از TURBT نیاز به شیمیدرمانی (Chemotherapy) دارند. در صورتیکه تومور از مثانه فراتر نرفته باشد، ممکن است پزشک شیمیدرمانی درونمثانهای (Intravesical chemotherapy) را توصیه کند؛ دارو مستقیماً از طریق سوند به داخل مثانه تزریق میشود. گاهی نخستین دوز دارو در همان جلسهٔ TURBT و بلافاصله پس از برداشت تومور به درون مثانه داده میشود. سایر جلسات درمانی در هفتههای بعد آغاز خواهند شد.
اگر سرطان گسترش یافته (متاستاز داده) باشد، شیمیدرمانی بهصورت تزریق وریدی (IV) برای درمان کل بدن انجام میشود.
آیا باید پس از TURBT در بیمارستان بستری شد؟
پس از TURBT، پزشکان چند ساعت شما را در بیمارستان تحتنظر قرار میدهند. اگر از سوند استفاده شده باشد، گاهی پیش از ترخیص برداشته میشود، اما در برخی موارد چند روز پس از ترخیص در جای خود باقی میماند؛ این موضوع به اندازهٔ تومور و میزان خون در ادرار بستگی دارد.
پس از بازگشت به خانه باید:
- مایعات فراوان بنوشید (طبق توصیهٔ پزشک).
- رژیم غذایی معمول خود را ادامه دهید.
- منتظر تماس یا ویزیت پیگیری برای اعلام نتیجهٔ نمونهبرداری باشید. از پزشک بپرسید چه زمانی و از چه طریقی نتایج اعلام میشود.
خطرات و فواید
مزایای TURBT چیست؟
مهمترین مزیت TURBT این است که در یک عمل واحد، هم نمونهبرداری (Biopsy) و هم درمان تومورهای محدود به مثانه انجام میشود. این امر تعداد جراحیهای موردنیاز و خطرات احتمالی را کاهش میدهد.
خطرات و عوارض احتمالی TURBT چیست؟
اگرچه برداشت و نمونهبرداری تومور مثانه روشی بسیار ایمن است، اما مانند هر عمل جراحی، ممکن است با خطراتی همراه باشد، از جمله:
- خطرات مربوط به بیهوشی (از جمله واکنشهای آلرژیک یا مشکلات تنفسی).
- عفونت مجاری ادراری (UTI).
- خونریزی زیاد یا طولانیمدت.
- آسیب به مثانه.
بهبودی و پیشآگهی
مدت زمان بهبودی پس از TURBT چقدر است؟
احساس بهبودی کامل ممکن است تا ۶ هفته طول بکشد. در یک تا دو هفتهٔ اول:
- باید استراحت کافی داشته باشید.
- ممکن است درد یا سوزش هنگام ادرار احساس کنید؛ پزشک در مورد کاهش ناراحتی راهنماییتان میکند.
- ممکن است کمی خون در ادرار مشاهده کنید؛ این حالت طبیعی است، اما اگر میزان آن زیاد باشد، پزشک را مطلع کنید.
- از بلند کردن اجسام سنگین یا زور زدن بپرهیزید. ممکن است پزشک توصیه کند تا مدتی رانندگی نکنید.
پزشک به شما اطلاع میدهد چه زمانی میتوانید فعالیتهای روزمرهٔ خود را از سر بگیرید. معمولاً توصیه میشود حداقل دو هفته استراحت کرده و سپس تدریجاً فعالیتها را از سر بگیرید.
TURBT دوم (Second-look TURBT)
ممکن است نیاز به عمل دوم TURBT داشته باشید تا خطر انتشار سرطان به خارج از مثانه کاهش یابد و اطمینان حاصل شود که تمام تومور در عمل اول برداشته شده است. این عمل معمولاً ۴ تا ۶ هفته پس از عمل اول انجام میشود.
زمان تماس با پزشک
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
اگر پیش یا پس از عمل سؤالی دارید، با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت بروز موارد زیر، فوراً اطلاع دهید:
- تب.
- ادرار خونی، کدر یا بدبو.
- درد شدید یا غیرمنتظره.
- وجود مقدار زیاد خون در ادرار.
- وجود لختههای بزرگ خونی در ادرار.
پرسشهای متداول
تفاوت سیستوسکوپی (Cystoscopy) با TURBT چیست؟
سیستوسکوپی (Cystoscopy) روشی است که به پزشک اجازه میدهد درون مثانه و مجرای ادرار را مشاهده کند. این روش کاربردهای متنوعی دارد. اما TURBT بهطور خاص برای نمونهبرداری و برداشت سرطان مثانه استفاده میشود.
منابع
American Urological Association. What Is Non-Muscle Invasive Bladder Cancer? Updated 8/8/2020. Accessed 11/27/2023.
Kim LHC, Patel MI. Transurethral resection of bladder tumour (TURBT). Transl Androl Urol. 2020 Dec;9(6):3056-3072. Accessed 11/27/2023.
Maltagliati M, Varca V, Milandri R, et al. Second-look TURBT: evaluation of anatomopatological and oncologic results in a single center. Acta Biomed. 2020 May 11;91(2):322-325. Accessed 11/27/2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
