ساکشن تراکئوستومی
ساکشن تراکئوستومی (Tracheostomy suctioning) ترشحات مخاطی و موادی را که با سرفه قادر به بیرون آوردن آنها نیستید، تخلیه میکند. این کار باعث باز شدن راه هوایی شما شده و به تنفس بهتر کمک میکند. چه تراکئوستومی شما موقت باشد یا دائمی، ساکشن بخش ضروری از مراقبت صحیح است.
مرور کلی
ساکشن تراکئوستومی چیست؟
ساکشن تراکئوستومی روشی است که مخاط را از لولهٔ تراکئوستومی شما زمانیکه سرفه مؤثر نیست، خارج میکند. لولهٔ تراکئوستومی از طریق سوراخ جراحیشدهای در نای (Trachea) شما قرار داده میشود و آن را باز نگه میدارد. این کار به شما اجازه میدهد زمانیکه قادر به تنفس طبیعی نیستید، از راه جایگزین تنفس کنید. افراد دارای تراکئوستومی معمولاً ترشحات یا مخاط دارند. قویترین راه برای پاکسازی این ترشحات، سرفهٔ مؤثر است، اما گاهی ممکن است نتوانید مخاط را بیرون بیاورید. در این شرایط، ساکشن تراکئوستومی میتواند کمککننده باشد.
ارائهدهندگان خدمات سلامت میتوانند ساکشن نای را در بیمارستان یا مطب انجام دهند. اما همچنین میتوانند به شما آموزش دهند که چگونه تراکئوستومی خود (یا تراکئوستومی کودک خود) را در منزل ساکشن کنید. این مهارت برای باز نگهداشتن لوله و تنفس مؤثر اهمیت دارد.
چرا باید لولهٔ تراکئوستومی را ساکشن کرد؟
ساکشن تراکئوستومی مخاط غلیظ و ترشحات نای و راههای هوایی تحتانی را که با سرفه قابل پاکسازی نیستند، خارج میکند. هنگامیکه شما تراکئوستومی دارید ــ یا از فردی با تراکئوستومی مراقبت میکنید ــ توجه به علائم زیر که نشان میدهند نیاز به ساکشن وجود دارد، ضروری است:
- سرفهٔ مرطوب
- ناتوانی در پاکسازی ترشحات گلو
- دشواری در تنفس یا احساس کمبود هوا
- وجود مخاط یا حباب در دهانهٔ تراکئوستومی
- صداهای خِرخِر
- باز و بسته شدن سوراخهای بینی (فِلِرینگ)
- نفسنفسزدن یا تنفس سریع
- صدای سوت از لولهٔ تراکئوستومی
- فرورفتگی قفسهٔ سینه (رترکشن)
- رنگ آبی اطراف دهان (سیانوز)
- پوست مرطوب و سرد
- تحریکپذیری یا بیقراری
- هر زمان که تصور میکنید لولهٔ تراکئوستومی مسدود شده است.
جزئیات انجام روش
چگونه باید برای ساکشن تراکئوستومی آماده شد؟
ابتدا باید تمام وسایل مورد نیاز را آماده کنید:
- دستگاه ساکشن تراکئوستومی
- کاتتر ساکشن تمیز
- لولهٔ رابط
- یک فنجان آب مقطر تمیز
- دستکش
- کاسه یا لگن
چه اتفاقی در طول انجام این روش میافتد؟
چه لازم باشد تراکئوستومی خود را ساکشن کنید یا فرد دیگری را، میتوانید با رعایت چند دستورالعمل ساده این کار را بهطور ایمن انجام دهید.
مراحل ساکشن تراکئوستومی
- دستان خود را بهطور کامل با آب جاری و صابون آنتیباکتریال بشویید و با حولهٔ تمیز خشک کنید.
- در وضعیتی راحت بنشینید یا دراز بکشید، بهطوریکه سر و گردنتان بهخوبی حمایت شود.
- دستگاه ساکشن تراکئوستومی را روشن کرده و فشار آن را روی حالت کم یا متوسط تنظیم کنید. فشار مناسب برای ساکشن تراکئوستومی بین ۸۰ تا ۱۲۰ میلیمتر جیوه (mmHg) است. بیش از ۱۲۰ میلیمتر جیوه میتواند باعث آسیب به نای شود؛ بنابراین در صورت تردید، قبل از شروع از پزشک خود سؤال کنید.
- دستکشها را بپوشید. استفاده از دستکش تمیز جعبهای کافی است؛ نیازی به دستکش استریل نیست.
- کاتتر ساکشن تمیز را به انتهای لولهٔ رابط وصل کنید. مطمئن شوید سر دیگر لوله بهطور محکم به دستگاه وصل شده است.
- چند نفس عمیق بکشید، زیرا هنگام قرار دادن کاتتر در تراکئوستومی، تنفس دشوار میشود. ممکن است هنگام ساکشن سرفه کنید که طبیعی است.
- کاتتر را بهآرامی تا حد تعیینشده وارد لولهٔ تراکئوستومی کنید. طول لولهها متفاوت است، اما معمولاً باید کمی بیشتر از طول لوله وارد شود. در صورت احساس مقاومت، متوقف شوید و فشار نیاورید. در این مرحله انگشت خود را روی دریچهٔ کنترل ساکشن قرار ندهید.
- پیش از شروع ساکشن، کاتتر را کمی به عقب بکشید تا فضای کافی برای عملکرد آن ایجاد شود.
- وقتی آماده شدید، ساکشن را شروع کنید. برای این کار، شست خود را روی دریچهٔ کنترل ساکشن قرار دهید. اگر احساس ناراحتی کردید، شست خود را بردارید. هر بار بیش از ۱۰ ثانیه ساکشن نکنید.
- کاتتر را با چرخش ملایم از لولهٔ تراکئوستومی خارج کنید.
- اگر دیگر ترشح یا صدای مخاط در دهانهٔ تراکئوستومی شنیده نمیشود، کار تمام است. اما ممکن است لازم باشد بیش از یکبار ساکشن انجام دهید. در این صورت، بین دو ساکشن حداقل ۳۰ ثانیه فاصله بدهید. اگر ساکشن مسدود شد، میتوانید از آب برای پاکسازی آن استفاده کنید یا کاتتر جدید جایگزین کنید.
اگر سه بار ساکشن کردید و موفق نشدید، ۱۰ دقیقه صبر کنید و سپس دوباره تلاش کنید. اما اگر دچار تنگی نفس یا ناراحتی شدید شدید، فوراً کمک بگیرید یا با اورژانس (شماره ۱۱۵) تماس بگیرید.
این روش چقدر طول میکشد؟
ساکشن تراکئوستومی معمولاً زمان زیادی نمیبرد. مدت زمان بستگی به میزان راحتی شما و دفعات لازم برای پاکسازی کامل مخاط دارد.
هر چند وقت باید تراکئوستومی ساکشن شود؟
بهطور معمول باید دو بار در روز، یکبار صبح هنگام بیدار شدن و یکبار شب پیش از خواب، تراکئوستومی را ساکشن کنید. همچنین قبل از غذا خوردن و پس از هرگونه درمان تنفسی نیز باید این کار انجام شود.
پس از انجام روش چه باید کرد؟
پس از اتمام ساکشن، لازم است وسایل را تمیز کنید:
- کاسه یا لگن را با آب مقطر تمیز پر کنید.
- با استفاده از کاتتر ساکشن، آب را از طریق لولهٔ رابط عبور دهید.
- دستگاه ساکشن را خاموش کنید.
- کاتتر را از لوله جدا کنید. اگر یکبارمصرف است، آن را در سطل زباله بیندازید. اگر قابل استفادهٔ مجدد است، آن را بشویید و برای ضدعفونی بعدی کنار بگذارید.
- لولهٔ رابط را طوری روی دستگاه آویزان کنید که سر آن رو به بالا باشد.
- کاسه یا لگن را با صابون آنتیباکتریال و آب گرم بشویید.
- دستکشها را درآورده و دور بیندازید.
- دستان خود را مجدداً با صابون آنتیباکتریال و آب جاری بشویید و خشک کنید.
خطرات و فواید
فواید این روش چیست؟
یادگیری ساکشن تراکئوستومی در منزل میتواند نیاز به مراجعات مکرر به مطب را کاهش داده و به شما اجازه دهد هر زمان لازم بود لولهٔ تراکئوستومی خود را تمیز کنید. گاهی ترشحات غلیظ باعث تنگی نفس میشوند و ساکشن برای بهبود تنفس ضروری است.
عوارض احتمالی ساکشن تراکئوستومی چیست؟
عوارض شایع نیستند، اما ممکن است رخ دهند. خطرات احتمالی عبارتاند از:
- خونریزی
- عفونت
- تحریک عصب واگ (Vagal nerve stimulation) که میتواند باعث کاهش ضربان قلب و سطح اکسیژن شود
- درد یا ناراحتی
چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
هر زمان دربارهٔ ساکشن تراکئوستومی سؤال داشتید با پزشک خود تماس بگیرید. اگر متوجه بوی بد مخاط یا تغییر رنگ آن به زرد، سبز، قرمز یا قهوهای شدید، بلافاصله اطلاع دهید؛ زیرا ممکن است نشانهٔ عفونت باشد.
اگر نتوانستید موفق به ساکشن شوید یا با وجود انجام آن هنوز تنگی نفس دارید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید یا با اورژانس (شماره ۱۱۵) تماس بگیرید تا در نزدیکترین بخش اورژانس ارزیابی شوید. در برخی موارد، اگر مخاط بسیار غلیظ باشد و نتوان آن را ساکشن کرد، ممکن است نیاز به تعویض لولهٔ تراکئوستومی باشد.
منابع
Khanum T, Zia S, Khan T, et al. Assessment of knowledge regarding tracheostomy care and management of early complications among healthcare professionals. Braz J Otorhinolaryngol. 2022 Mar-Apr;88(2):251-256. Accessed 10/12/2023.
Lawrence PR, Chambers R, Faulkner MS, Spratling R. Evidence-Based Care of Children With Tracheostomies: Hospitalization to Home Care. Rehabil Nurs. 2021 Mar-Apr 01;46(2):83-86. Accessed 10/12/2023.
Mussa CC, Gomaa D, Rowley DD, Schmidt U, Ginier E, Strickland SL. AARC Clinical Practice Guideline: Management of Adult Patients with Tracheostomy in the Acute Care Setting. Respir Care. 2021 Jan;66(1):156-169. Accessed 10/12/2023.
Sinha V, Semien G, Fitzgerald BM. Surgical Airway Suctioning. 2023 Feb 19. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. Accessed 10/12/2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
