آﻣﻮزش مراقبت از نوزاد ترم
مادر گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
تغذیه:
- نوزاد تا 6 ماه اول به غیر از شیر مادر به آب و غذای دیگری نیاز ندارد. تغذیه نوزاد بر حسب تقاضا می‌باشد. نوزادان بیشتر ساعت‌های روز را می‌خوابند. اما فاصله‌های شیر خوردن نباید بیش از 3 ساعت باشد.
- شـير مادر بهترين غذا برای نوزاد است و بهتر است هر زمان كه نوزاد مايل به شير خوردن است تغذيه شود. قبل از شير دادن دست‌هايتان را با صابون و آب بشوييد.
- در طول مدت تغذيه مادر و نوزاد بايد کاملا راحت باشند.
- حداقل زمان شيردهی از هر دو سينه بايد حدوداً نيم ساعت باشد.
- بعد از هر بار شيردهی نوزاد باید آروغ بزند.
- در صورت برگشتن شير به دهان و حلق نوزاد دستپاچه نشويد، نوزاد را به شكم برگردانده به پشت نوزاد بزنيد.
- گريه نوزاد، نشانه باز شدن راه هوايی می‌باشد.
- در صورت مشکل در تغذیه نوزادتان می‌توانید به مراکز مشاوره شیردهی مراجعه نمایید.
- مطالعه پمفلت شير مادر جهت آموزش كامل شيردهی را به شما توصيه می‌كنيم.
دفع نوزاد:
نوزاد تا 24 ساعت اول تولد بايد يك نوبت ادرار داشته باشد. همچنين تا 36 الی 48 ساعت اول تولد بايد يك نوبت دفع داشته باشد. در صورت نداشتن مدفوع بعد از 48 ساعت اول بايد علت عدم دفع بررسی شود. رنگ و قوام و دفعات مدفوع نوزادان در ماه اول بسيار متغير است. تعداد دفعات دفع می‌تواند 7-6 مرتبه در شبانه‌روز باشد.
مراقبت از نوزاد:
- دماي مناسب اتاق نوزاد 24 تا 26 درجه سانتی‌گراد می‌باشد و در اين حالت لباس نوزاد بايد سبك و راحت باشد.
- از قرار دادن نوزاد در مجاورت جريان هوای مستقيم مانند بخاری يا كولر خودداری شود.
- بهترين وضعيت برای نوزاد خوابيده به پشت و سر به پهلو يا به پهلو خواباندن وی می‌باشد.
- افراد بيمار و سرما خورده از تماس با نوزاد پرهيز نمايند.
- لباس نوزاد بايد بدون گره، بند، چين‌خوردگی و هر گونه دكمه باشد. لباس نوزاد نياز به برند و مارك خاصی ندارد.
- نوزاد به هيچ‌وجه قنداق نشود، دست‌های نوزاد بايد هميشه آزاد باشد.
- جهت مراقبت از بند ناف، نياز به ضدعفونی كردن با الكل نمی‌باشد، از پنبه يا گاز روی بند ناف استفاده نكنيد. بند ناف را بيرون از پوشك نگه داريد تا در معرض هوا زودتر خشك شود. در صورت افتادن بند ناف قبل از روز پنجم و يا بعد از روز چهاردهم با پزشك مشورت كنيد. مراقب خونريزی بند ناف باشيد.
- تغيير رنگ ادرار نوزاد به صورتی يا نارنجی نشانه تغذيه كم با شير مادر است كه بيانگر دفع اوره می‌باشد.
- خروج ترشحات سفيد رنگ يا ترشح خونی از دستگاه تناسلی نوزاد دختر در چند روز اول طبيعی است.
- پستان‌های بعضی نوزادان به طور طبيعی بزرگتر از حد معمول است كه اين مسئله خود به خود بهبود می‌يابد. از تحريك و دستكاری آن خودداری شود.
- برای خشك كردن گوش نوزاد پس از حمام قسمت‌های خارجی گوش را با حوله خشك نماييد.
- از گذاشتن گل و گياه در اتاق نوزاد خودداری نماييد.
- در صورت گرفتگی بينی نوزاد قطره بينی كلريد سديم در بينی چكانده شود و با پوار مخصوص بينی نوزاد را تخليه نماييد. (پوآر را خيلی فشار ندهيد)
- در صورت خشكی پوست بدن نوزاد را با روغن زيتون، بادام شیرین يا لوسيون ماساژ دهيد.
- جهت انجام غربالگری تيروئيدی روز 3 تا 5 تولد به يكی از مراكز بهداشت نزديك محل زندگی خود مراجعه فرماييد.
واكسيناسيون:
- واكسن هپاتيت در بدو تولد به عضله ران تزريق می‌شود. در صورت قرمزی، التهاب، گرمی و سفتی محل واكسن، به بيمارستان مراجعه شود.
- BCG: به بازوی دست راست تلقيح می‌شود.
- قطره فلج اطفال: موقع خروج از بيمارستان 2 قطره در دهان ريخته می‌شود.
- بقيه واكسن‌ها با مراجعه به درمانگاه‌های نزديك محل زندگی و مراكز بهداشت از 2 ماهگی برنامه‌ريزی می‌شود.
مراقبت‌های بعد از تلقيح واكسن ب ث ژ:
24 ساعت بعد از تزريق واكسن می‌توانيد نوزاد را حمام كنيد. ممكن است در بعضی نوزادان طی 3 تا 4 هفته بعد از واكسن در محل تزريق زخم ديده شود كه پس از طی دوره بهبود خواهد يافت. در اين مدت محل زخم درد ندارد. نوزاد تب نمی‌كند و می‌تواند حمام کند. لطفاً محل زخم دستكاری نشود. كمپرس سرد و گرم نشود.
ترخيص و ويزيت:
معاينه اول نوزاد در محل زايمان (زايشگاه و يا اتاق عمل) انجام می‌شود. ويزيت بعدی بلافاصله چند ساعت و ويزيت ترخيص صبح روز بعد انجام می‌شود. ويزيت‌های پيگيری نوزاد جهت كنترل زردی و مشکلات شيردهی 24 تا 48 ساعت بعد از ترخيص در كلينيك اطفال انجام خواهد شد.
غربالگری شنوايی:
گوش نوزاد از زمان جنينی می‌تواند بشنود و بعد از تولد با شنيدن صداهای اطرافيان و اصوات پيرامون خود می‌توانند ارتباط برقرار كنند. بعضی از كودكان ممكن است كم‌شنوا يا ناشنوا متولد شوند، تعدادی هم در كودكی شنوايی خود را از دست می‌دهند. تأخیر در تشخيص كم شنوايی تاثير غير قابل برگشتی بر رشد گفتار و زبان دارد. طبق بيانيه سازمان بهداشت جهانی تمامی نوزادان بايد تحت آزمايش‌های غربالگری شنوايی قرار بگيرند. توصیه می‌شود بعد از ترخیص در اولین فرصت به صورت سرپایی به کلینیک شنوایی سنجی بیمارستان مراجعه نمایید.
زردی:
زردی در نوزادان شايع است كه به علت افزايش ماده بيلی‌روبين در خون و رسوب در پوست موجب تغيير رنگ سفيدی چشم و پوست می‌گردد. محل شروع كنترل زردی ملتحمه چشم (سفيدی چشم) غشاء مخاطی دهان و پوست روی بينی نوزاد است. پيشرفت زردی از سر به طرف انتهای بدن است هر چه سطح زردی به انتهای بدن پيشرفت كند نشانه افزايش خطر ناشی از زردی است.
برای کاهش زردی نوزاد از دادن هر نوع ماده غذايی غير از شير مادر مانند کره، خاکشیر، آب قند، ترنجبين و… خودداری کنید.
ختنه:
وقت ختنه نوزاد با نظر پزشك اطفال تعيين می‌شود. بهترين زمان ختنه (بعد از مشاوره با پزشك اطفال) بعد از ترخيص می‌باشد.
چگونه نوزاد خود را حمام کنم؟
- نوزادان به طور معمول هر دو یا سه روز در هفته نیاز به استحمام دارند. البته در صورتی که پس از هر بار تعویض پوشک به خوبی تمیز شوند.
- در صورت تمایل می‌توانید بدن نوزاد را روزانه و به صورت موضعی شستشو دهید. بدین ترتیب که قسمت‌های داخل پوشک، دست‌ها و یا صورت نوزاد را که در معرض رطوبت، غذا و یا کثیف شدن قرار دارند به تنهایی بشوئید. در این صورت شسـتن گردن کودک و نیز قسمت‌های خم شونده مفاصل بدن مثل گودی آرنج و زانو نیز الزامی است.
- دمای هوای اتاق در هنگامی که می‌خواهید لباس‌های کودکتان را در آورید باید حداقل 24 تا 26 درجه باشد و جریان شدید هوا هم وجود نداشته باشد.
- جهت تست درجه حرارت آب با سطح داخلی مچ دست دما را تست كنيد.
- در هنگام حمام نوزاد دختر دستگاه تناسلی از جلو به عقب شسته شود.
- هنگام حمام کردن نوزاد از سخن گفتن با او غفلت نکنید. شنیدن صدای دلنشین مادر، ترس و دلهره را از کودک دور کرده و آرامش خاصی به او می‌بخشد.
- مدت زمان شستشوی نوزاد هنگام استحمام 4 تا 5 دقيقه می‌باشد.
علائم هشدار
در صورت مشاهده هر يك از علائم ذكر شده زير در نوزاد، سريعاً به اولين مركز درمانی مراجعه فرماييد.
بيقراری، بی‌حالی، شير نخوردن، زردی، كبودی، عدم دفع مدفوع و ادرار، تب، جوش‌های چركی صورت و بدن، نفخ شكم، استفراغ زياد، اسهال، يبوست زياد، ترشح بند ناف، ترشح چشم‌ها، سوختگی نواحی تناسلی، تنگی نفس، برفك و هر نكته غير عادی ديگر.
فهرست منابع
- Text book of Medical Physiology
- Nelson Text Book of Pediatric
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 1 مرداد 1402