لکنت زبان چیست؟
لکنت زبان (Stuttering) وضعیتی است که بر توانایی فرد برای صحبت کردن بهطور روان تأثیر میگذارد. این مشکل میتواند باعث شود فرد کلمات، بخشهایی از جملات یا صداها را تکرار کند. کسی که دچار لکنت است، ممکن است تلفظ یک کلمه یا صدا را طولانی کند. همچنین ممکن است هنگام تلاش برای صحبت کردن، عضلات صورت خود را منقبض کرده و تحت فشار قرار دهد.
بیشتر موارد لکنت زبان زمانی آغاز میشوند که کودکان بین ۲ تا ۶ سال سن دارند، یعنی زمانی که واژگان خود را گسترش میدهند. پسرها بیشتر از دخترها دچار لکنت میشوند. معمولاً لکنت زبان تا زمانی که کودکان به سن مدرسه میرسند، متوقف میشود، اما بزرگسالان نیز ممکن است دچار لکنت شوند. با این حال، کمتر از ۱٪ موارد لکنت در بزرگسالان دیده میشود.
علائم لکنت زبان
بهطور معمول، اولین نشانههای لکنت زبان زمانی ظاهر میشوند که کودک بین ۱۸ تا ۲۴ ماه سن دارد. این همان زمانی است که کودک شروع به ساختن جملات و افزایش قابلتوجه دایره لغات خود میکند. در این مرحله، مقداری لکنت طبیعی است.
کودک شما ممکن است چند هفته یا چند ماه دچار لکنت شود. این لکنت ممکن است گاهی ظاهر شده و گاهی از بین برود. برای بیشتر کودکان، لکنت تا ۵ سالگی برطرف میشود. اما در برخی موارد، لکنت مکرر و شدید است و ممکن است بدتر شود. همچنین میتواند با حرکات صورت یا بدن همراه باشد. برای این کودکان، ممکن است درمان لازم باشد.
لکنت در جریان گفتار فرد آشکار میشود.
به عنوان مثال، هنگام گفتن کلمهی «کجا (where)»، ممکن است چنین شنیده شود:
“و… و… و… کجا.”
کلماتی که با حروف K، G و T آغاز میشوند، ممکن است برای افراد مبتلا به لکنت، شروع دشوارتری داشته باشند.
یکی دیگر از نشانههای لکنت، طولانی کردن تلفظ یک کلمه است.
به عنوان مثال:
“مامانبزرگمممم به من یک شیرینی داد.”
همچنین تکرار یک عبارت یا جمله کامل نشانهی دیگری از لکنت است.
مثلاً ممکن است فرد صحبت را روان شروع کند، اما چند کلمهی آخر را مدام تکرار کند:
“میتونم با تو بازی کنم، ولی باید بپرسم… باید بپرسم… باید بپرسم از پدر و مادرم.”
علائم فیزیکی همراه لکنت
شما ممکن است نشانههای فیزیکی خاصی را مشاهده کنید، از جمله:
- حرکت سر و چرخیدن چشمها به عقب هنگام تلاش برای بیان کلمات.
- پلک زدن سریع چشمها.
- سفت شدن عضلات اطراف دهان.
افزایش لکنت در موقعیتهای اجتماعی
لکنت زبان ممکن است در برخی شرایط اجتماعی شدت پیدا کند.
برای مثال:
- صحبت کردن در جمع
- مکالمه تلفنی
اما برخی فعالیتها میتوانند لکنت را بهبود بخشند، مانند:
- آواز خواندن
- بلندخوانی
- همزمان صحبت کردن با دیگران
علل و درمان لکنت زبان
چه چیزی باعث لکنت زبان میشود؟
پژوهشها همچنان در حال بررسی علل دقیق لکنت هستند.
لکنت ممکن است در اثر فرآیند طبیعی سازماندهی افکار و کلمات رخ دهد.
همچنین، ترکیبی از عوامل میتواند باعث لکنت شود، از جمله:
- سابقه خانوادگی لکنت
- ناتوانیهای ذهنی
- مشکلات کنترل حرکتی گفتار
- آسیبهای مغزی یا سایر بیماریهای شدید
- مشکلات عاطفی و روانی
گفتاردرمانی و سایر روشهای درمانی
اگر کودک شما دچار لکنت است، حتی اگر سن کمی داشته باشد، با پزشک مشورت کنید.
درمان زودهنگام میتواند به پیشگیری از مزمن شدن لکنت کمک کند.
درمان به شدت و میزان تکرار لکنت کودک بستگی دارد.
پزشک ممکن است کودک را به گفتاردرمانگر ارجاع دهد.
احتمالاً چندین جلسه درمانی خواهید داشت.
گفتاردرمانگر به شما تمرینهایی برای گفتار در خانه خواهد داد.
پیروی دقیق از برنامه درمانی گفتاردرمانگر بسیار مهم است.
آموزش والدین برای حمایت از کودک
درمان شامل آموزش والدین برای حمایت بهتر از کودک است.
به والدین توصیه میشود:
- در خانه محیطی آرام و بدون استرس ایجاد کنند.
- به کودک فرصتهای زیادی برای صحبت کردن بدهند.
- آرام و آهسته صحبت کنند تا کودک احساس فشار برای تند صحبت کردن نداشته باشد.
- هنگام صحبت کودک، گوش دهند و حرف او را قطع نکنند.
- جملات کودک را کامل نکنند و منتظر بمانند تا خودش حرفش را تمام کند.
- روی محتوای صحبت کودک تمرکز کنند، نه روی نحوه بیان آن.
- کودک را به دلیل لکنت تنبیه نکنند و با صبوری و مهربانی رفتار کنند.
نداشتن صبر باعث بدتر شدن لکنت و افزایش خجالت کودک میشود.
تشخیص لکنت زبان
والدین، معلمان و اعضای خانواده معمولاً اولین کسانی هستند که متوجه لکنت کودک میشوند.
اگر کودکتان لکنت دارد، حتی در ۲ سالگی، به پزشک اطلاع دهید.
پزشک ممکن است شما را به خدمات مداخله زودهنگام جامعه محلی یا گفتاردرمانگر (Speech-Language Pathologist) ارجاع دهد.
گفتاردرمانگر موارد زیر را بررسی میکند:
- سوابق کودک
- رفتارهای لکنت کودک
- تأثیر لکنت بر زندگی کودک
همچنین سعی میکند تعیین کند که آیا کودک بهطور طبیعی از لکنت عبور خواهد کرد یا خیر.
برای این کار، او موارد زیر را ارزیابی میکند:
- سابقه خانوادگی لکنت
- مدت زمان وجود لکنت
- وجود سایر مشکلات گفتاری یا زبانی
آیا میتوان از لکنت زبان پیشگیری کرد؟
از آنجایی که علت دقیق لکنت ناشناخته است، راهی برای پیشگیری یا اجتناب کامل از آن وجود ندارد.
اما اگر مشکوک شدید یا متوجه شدید که کودک دچار لکنت است، آن را نادیده نگیرید.
مداخله زودهنگام میتواند به بهبود وضعیت کمک کند.
زندگی با لکنت زبان
راههای زیادی برای کمک به کودک وجود دارد:
- با صبوری و آرامش اعتمادبهنفس کودک را تقویت کنید.
- هنگام صحبت کودک، نگاه مثبت و تماس چشمی برقرار کنید.
- فرصتهای مناسب برای تمرین گفتار ایجاد کنید، مانند:
- وعدههای غذایی خانوادگی
- رانندگی در ماشین
- زمانهای خانوادگی
- از موقعیتهایی که میدانید لکنت را بدتر میکند، اجتناب کنید.
- کودک را به گفتوگو در شرایط کماسترس تشویق کنید تا احساس آرامش بیشتری داشته باشد.
سوالاتی که باید از پزشک بپرسید
- اگر لکنت کودک هرگز برطرف نشود، چگونه بر زندگی بزرگسالی او تأثیر میگذارد؟
- آیا کاری هست که بتوانم در خانه برای کمک به کودک انجام دهم؟
- چند وقت یکبار باید به گفتاردرمانگر مراجعه کنیم؟
- آیا درست است که آواز خواندن میتواند به بهبود لکنت کمک کند؟
منابع
- National Institutes of Health, MedlinePlus: Stuttering
- National Institutes of Health, National Institute on Deafness and Other Communication Disorders: Stuttering
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
