پیوند پوست
پیوندزدنِ پوست (Skin grafting) نوعی جراحی است. ارائهدهندگان خدمات سلامت، پوستِ سالم را از بخشی از بدن برمیدارند و آن را پیوند (Transplant) میکنند (جابهجا میکنند). پوستِ سالم، پوستی را که آسیب دیده یا از بین رفته است، میپوشاند یا جایگزین آن میشود. ازدستدادن یا آسیبِ پوست میتواند در اثر سوختگیها، آسیبها، بیماری یا عفونت رخ دهد. ممکن است پس از جراحیِ برداشتِ سرطانِ پوست، ارائهدهندهٔ شما پیوند پوست را توصیه کند.
مرور کلی
پیوند پوست چیست؟
پیوندزدنِ پوست (Skin grafting) نوعی جراحی است. در این فرایند، ارائهدهندگان پوستِ سالم را از بخشی از بدن برمیدارند و آن را برای پوشاندنِ پوستی که آسیب دیده یا از بین رفته است، پیوند (Transplant) میکنند (جابهجا میکنند). ظرف چند روز، پوستِ پیوندی شروع به ایجاد رگهای خونی میکند و به پوستِ اطراف متصل میشود.
ارائهدهندگان از جراحیِ پیوند پوست برای کمک به افرادی استفاده میکنند که پوستشان در اثر سوختگیها، آسیبها، زخمها، بیماری یا عفونت آسیب دیده است. اگر جراحی برای برداشتِ سرطانِ پوست انجام دادهاید، ارائهدهندهٔ شما ممکن است جهت پوشاندنِ پوستِ ازدسترفته، پیوند پوست را توصیه کند.
زمانِ بهبودی پس از این جراحی بسته به سلامت کلی شما، اندازهٔ پیوند و تکنیکی که ارائهدهندهتان بهکار برده است متفاوت است. بیشترِ پیوندهای پوست در همان بارِ نخست موفق هستند. گاهی پوستِ پیوندی بهخوبی بهبود نمییابد یا به پوستِ اطراف «نمیگیرد/نمیچسبد». اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است به پیوندِ پوستِ دیگری نیاز داشته باشید.
ارائهدهندگان پوستِ سالمِ لازم برای پیوند را از کجا تهیه میکنند؟
در اکثر موارد، ارائهدهندگان از پوستِ سالمِ خودِ فرد استفاده میکنند. به این روشِ پیوند پوست، «اتوگرافت (Autograft)» میگویند.
گاهی پوستِ سالمِ کافی بر روی بدنِ فرد برای استفاده در این فرایند وجود ندارد. اگر چنین باشد، ارائهدهنده ممکن است پوست را از یک جسد بردارد که به آن «الوگرافت (Allograft)» میگویند.
ارائهدهندگان همچنین میتوانند از پوستِ حیوان، که معمولاً خوک است، استفاده کنند که «گزنوگرافت (Xenograft)» نام دارد. پیوندهای پوستِ الوگرافت و گزنوگرافت معمولاً موقتی هستند. اینها پوستِ آسیبدیده را میپوشانند تا زمانی که زخم بهبود یابد یا فرد به اندازهٔ کافی پوستِ سالم برای استفاده در یک پیوندِ دائمی رشد دهد.
انواعِ جراحیِ پیوند پوست کداماند؟
انواعِ جراحیِ پیوند پوست عبارتاند از:
پیوند پوستِ با ضخامتِ ناپیوسته/ناقص (Split-thickness skin graft, STSG): در این روش، ارائهدهندهٔ شما لایهٔ بالاییِ پوست (اپیدرم (Epidermis)) و فقط بخشی از لایهٔ دوم (درم (Dermis)) را برمیدارد. ارائهدهندگان معمولاً از STSG برای پوشاندنِ نواحیِ وسیعِ پوستِ آسیبدیده یا ازدسترفته استفاده میکنند. آنها معمولاً پوستِ سالم را از ران، نشیمن، شکم یا پشت برمیدارند. ناحیهای که پوست از آن برداشته شده است (محلِ دهنده/محلِ اهداکننده (Donor site)) معمولاً ظرفِ ۱ تا ۲ هفته خودبهخود بهبود مییابد.
پیوند پوستِ با ضخامتِ کامل (Full-thickness skin graft, FTSG): در FTSG، ارائهدهندهٔ شما لایهٔ بالایی و کلِ لایهٔ دومِ پوست را برمیدارد و پیوند میزند. فرایندهای FTSG نسبت به STSG به زمانِ بهبودیِ بیشتری نیاز دارند چون پوستِ پیوندی ضخیمتر است. ارائهدهندگان ممکن است FTSG را برای ناحیهای از بدن انتخاب کنند که معمولاً آن را با لباس نمیپوشانید، مانند صورت. برای FTSG، ارائهدهندگان اغلب پوستِ سالم را از ناحیهٔ کشالهٔ ران، بازو یا ناحیهٔ استخوانِ ترقوه برمیدارند و سپس زخمِ محلِ دهنده را بلافاصله میبندند.
پیوند مرکب (Composite graft): در این روش، ارائهدهندگان افزون بر پوست، غضروف یا دیگر بافتهای نرم را نیز پیوند میزنند. پیوندهای مرکب میتوانند آسیبهای بینی، نوک انگشتان و گوشها را ترمیم کنند.
پیوند پوست چه مواردی را درمان میکند؟
اگر پوستِ آسیبدیده یا ازدسترفتهای دارید که خودبهخود نمیتواند التیام یابد، ارائهدهندهٔ شما ممکن است پیوند پوست را توصیه کند. پیوندهای پوست به افرادی کمک میکنند که بهدلیلِ مواردِ زیر دچار ازدستدادنِ پوست شدهاند:
- سوختگیها.
- عفونت.
- جراحی برای برداشتِ سرطانِ پوست (مانند جراحیِ موس (Mohs surgery)).
- زخمهای پوستی و زخمِ فشاری/زخمِ بستر (Pressure injury).
- زخمهای دیربهبود یا زخمهای بسیار بزرگ.
جزئیاتِ درمان
پیش از جراحیِ پیوند پوست چه اتفاقی میافتد؟
پیش از جراحیِ پیوند پوست، ارائهدهندهٔ شما ممکن است از شما بخواهد مصرفِ برخی داروها (مانند رقیقکنندههای خون) را متوقف کنید. اگر سیگار میکشید، باید چند هفته پیش از جراحی ترک کنید. افرادی که سیگار میکشند بیشتر در معرضِ عوارضِ ناشی از پیوند پوست هستند. سیگارکشیدن بهبودِ پوستِ شما را پس از جراحی دشوارتر میکند.
پیش از جراحی به دیدارِ ارائهدهندهٔ خود میروید تا فرایند را برنامهریزی کنید و محلِ دهنده را تعیین نمایید. محلِ دهنده، قطعهٔ پوستِ سالمی است که ارائهدهندهٔ شما برمیدارد. آنها پوستِ سالم را به «محلِ پیوند (Graft site)» ــ یعنی پوستِ آسیبدیده یا ازدسترفته ــ پیوند میزنند. هنگامِ انتخابِ پوستِ سالم برای پیوند، ارائهدهندهٔ شما بهدنبالِ پوستی خواهد بود که از نظرِ تُن و بافت با محلِ پیوند همخوانی داشته باشد.
حینِ جراحیِ پیوند پوست چه اتفاقی میافتد؟
جراحیِ پیوند پوست را در بیمارستان انجام خواهید داد. معمولاً جراحی شما با «بیهوشی عمومی (General anesthesia)» (کاملاً در خواب) انجام میشود، هرچند پیوندهای کوچکتر را میتوان با «بیحسیِ موضعی (Local anesthesia)» انجام داد. جراح برشهایی ایجاد میکند و پوستِ سالم را از محلِ دهنده برمیدارد. بسته به تکنیکی که ارائهدهنده بهکار میبرد، ممکن است پوستِ سالم را از یکی از این نواحی بردارد:
- شکم.
- پشت یا قفسهٔ سینه.
- نشیمنگاه یا ناحیهٔ کشالهٔ ران.
- ناحیهٔ ترقوه.
- ساعد.
- رانِ داخلی، رانِ خارجی یا لگن.
پیش از پیوندزدنِ پوستِ سالم، ارائهدهندهٔ شما ممکن است سوراخهای کوچکی در آن ایجاد کند یا چند برشِ ریزِ ضربدری روی آن بدهد. به این تکنیک «مشینگ/مشکردن (Meshing)» میگویند. پوستِ سالم ممکن است شبیه تورِ ماهیگیری به نظر برسد. این تکنیک اجازه میدهد ارائهدهندهٔ شما پوست را بر روی ناحیهٔ بزرگتری بگستراند. همچنین به بهبودِ ناحیه پس از جراحی کمک میکند.
ارائهدهندهٔ شما پوستِ سالم را روی پوستِ آسیبدیده یا ازدسترفته میگذارد. آنها پوست را با بخیه یا منگنه در جای خود ثابت میکنند و روی ناحیه پانسمان میگذارند. محلِ دهنده و محلِ پیوند پس از جراحی بهبود مییابند، اما احتمالاً زمانِ بیشتری لازم است تا محلِ پیوند بهبود یابد.
پس از جراحیِ پیوند پوست چه اتفاقی میافتد؟
پیوند پوست معمولاً شامل دو محلِ جراحی است (محلِ دهنده و محلِ پیوند). ارائهدهندهٔ شما سلامتتان را پایش میکند، بهدنبالِ علائمِ عفونت میگردد و اطمینان حاصل میکند که هر دو محل بهدرستی بهبود مییابند.
پس از جراحی، ممکن است لازم باشد تا دو هفته در بیمارستان بمانید. طولِ بستری به نوعِ جراحیِ پیوند پوست شما بستگی دارد. وقتی از بیمارستان به خانه میروید، دستورالعملهای ارائهدهندهٔ خود را دنبال کنید. ممکن است از شما بخواهند که:
- روی زخمها پوشش یا پانسمان داشته باشید: از ارائهدهندهٔ خود بپرسید چه مدتی باید پانسمان را در جای خود نگه دارید، آیا میتوانید آن را خیس کنید و هر چند وقت یکبار باید آن را تعویض کنید. ارائهدهندهٔ شما ممکن است «کرمِ آلوئهورا (Aloe vera)» یا «کرمِ آنتیبیوتیک» مانند «باسیترسین (Bacitracin)» را توصیه کند. هنگامِ استفاده از این کرمها دستورالعملهای ارائهدهندهٔ خود را دنبال کنید.
- از زخم محافظت کنید: از فعالیتِ بدنیای که ممکن است به محلِ پیوند آسیب برساند در طولِ فرایندِ بهبودی پرهیز کنید. پوست را نکشید و بهمدتِ ۳ تا ۴ هفته ورزشِ سنگین انجام ندهید.
- برای کنترلِ درد دارو مصرف کنید: برای تسکینِ درد پس از جراحی، ارائهدهندهٔ شما ممکن است داروی ضددرد تجویز کند. همچنین ممکن است به داروهای دیگری برای کاهشِ التهاب یا پیشگیری از عفونت نیاز داشته باشید.
- برای ویزیتهای پیگیری نزدِ ارائهدهندهٔ خود بروید: ارائهدهندهٔ شما میخواهد پوستِ شما را ببیند و مطمئن شود که بهدرستی بهبود مییابید. آنها ممکن است «برنامهٔ فیزیوتراپی (Physical therapy, PT)» را برای بهبودِ کشسانیِ پوست و پیشگیری از ایجادِ بافتِ اسکاری در محلِ پیوند توصیه کنند.
خطرات/مزایا
مزایای پیوند پوست کداماند؟
پیوندهای پوست میتوانند پوستِ ازدسترفته را جایگزین کنند، ظاهرِ پوستِ آسیبدیده را بهبود دهند و عملکرد را بازگردانند. این جراحی درمانی مؤثر برای ازدستدادنِ پوست ناشی از شرایطِ گوناگون است.
خطرات یا عوارضِ جراحیِ پیوند پوست کداماند؟
بیشترِ پیوندهای پوست موفق هستند. اما گاهی پوستِ پیوندی به ناحیهٔ جدید نمیگیرد. اگر پوستِ پیوندی نگیرد، ممکن است به پیوندِ پوستِ دیگری نیاز داشته باشید. پیوندِ ناموفق معمولاً ناشی از مواردِ زیر است:
- تجمعِ خون یا چرک در زیرِ پوستِ پیوندی.
- عفونت.
- آسیب یا صدمه به محلِ پیوند (مانند حرکتدادنِ بیشازحدِ پوستِ تازهپیوندشده هنگامِ بهبودی).
- مشکلاتِ گردش خون که باعثِ کندبودنِ بهبودِ زخم میشوند (این حالت در افرادی که سیگار میکشند شایعتر است).
سایر عوارضِ جراحیِ پیوند پوست عبارتاند از:
- خونریزی.
- کانتراکچر/جمعشدگی (Contracture)، زمانی که پوستِ پیوندی کوچک میشود و گوشهها را بهسمتِ داخل میکشد.
- تغییرِ رنگ، لکهلکهشدن یا ناصافیِ پوست.
- ازدستدادنِ حسِ پوست یا افزایشِ حساسیت به درد.
- دردی که پس از بهبودیِ ناحیه نیز ادامه مییابد (دردِ مزمن).
- تجمعِ بافتِ اسکاری در اطرافِ محلِ پیوند.
بهبودی و چشمانداز
چه زمانی پس از پیوند پوست میتوانم به فعالیتهای معمولم برگردم؟
زمانِ بهبودی پس از جراحیِ پیوند پوست به سلامتِ کلی شما، اندازه و نوعِ پیوند و محلِ پیوند بستگی دارد. ارائهدهندهٔ شما ممکن است توصیه کند چند هفته پیش از ورزشکردن، رانندگی یا بلندکردنِ هر جسمِ سنگینی صبر کنید. از ارائهدهندهٔ خود بپرسید چه زمانی میتوانید به فعالیتهایی که از آنها لذت میبرید برگردید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم
چه زمانی باید دربارهٔ جراحیِ پیوند پوست به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت مراجعه کنم؟
اگر مواردِ زیر را دارید، فوراً با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید:
- خونریزی یا چرکی که از محلِ برشها خارج میشود.
- دردِ شدید یا دردی که با داروها بهتر نمیشود.
- علائمِ عفونت، مانند تب.
کودکانی که جراحیِ پیوند پوست انجام میدهند ممکن است با رشدشان به فرایندِ دیگری نیاز پیدا کنند. گاهی پوستِ پیوندی همراه با پوستِ کودک رشد و کشیده نمیشود. اگر فرزندِ شما پیوندِ پوست داشته است، دربارهٔ نیاز به جراحیهای آینده از ارائهدهندهٔ او بپرسید.
References/منابع
Braza ME, Fahrenkopf MP. Split-Thickness Skin Grafts. [Updated 2020 Jul 31]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Accessed 9/3/2021.
Merck Manual (Consumer Version). Transplantation of Other Tissues. Accessed 9/3/2021.
Prohaska J, Cook C. Skin Grafting. [Updated 2020 Sep 11]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Accessed 9/3/2021.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
