رینوپلاستی
رینوپلاستی (Rhinoplasty) که با نام «جراحی زیبایی بینی» نیز شناخته میشود، یکی از محبوبترین انواع جراحیهای زیبایی است. رینوپلاستی شکل بینی شما را بازسازی میکند تا ظاهر شما را بهبود دهد یا مشکلات پزشکیای را که در تنفس اختلال ایجاد میکنند اصلاح کند. این جراحی میتواند «انحراف تیغهٔ بینی (Deviated septum)» یا «شکستگی بینی (Broken nose)» را اصلاح کند.
رینوپلاستی چیست؟
رینوپلاستی نوعی «جراحی پلاستیک (Plastic surgery)» است که شکل و اندازهٔ بینی شما را تغییر میدهد. برخی افراد «رینوپلاستی زیبایی (Cosmetic rhinoplasty)» انجام میدهند تا ظاهر بینی و صورتشان را بهبود دهند. برخی دیگر «رینوپلاستی عملکردی (Functional rhinoplasty)» انجام میدهند که به بهبود تنفس و عملکرد بینی کمک میکند. جراحانی که این روش را انجام میدهند در «جراحی پلاستیک» یا «جراحی پلاستیک صورت (Facial plastic surgery)» آموزش دیدهاند. رینوپلاستی معمولاً «جراحی زیبایی بینی» نامیده میشود.
چه کسانی ممکن است بخواهند رینوپلاستی انجام دهند؟
ممکن است انتخاب کنید رینوپلاستی انجام دهید تا:
- یک «ناهنجاری مادرزادی (Congenital abnormality/ birth defect)» را اصلاح کنید.
- ظاهر کلی خود را بهبود دهید.
- مسیرهای بینیِ مسدود (انحراف تیغهٔ بینی) را باز کنید.
- یک «شکستگی صورت (Facial fracture)» مانند شکستگی بینی را ترمیم کنید.
- عملکرد تنفسی را پس از بیماری، درمانهای سرطان، آسیبهای تروماتیک یا سوختگیها بازگردانید.
چه کسی کاندیدای رینوپلاستی است؟
یک کاندیدای رینوپلاستی باید:
- رشدش کامل شده باشد و از نظر جسمی در سلامت خوب باشد.
- سیگار نکشد.
- محدودیتهای جراحی بینی را درک کند و اهداف واقعبینانهای برای این روش داشته باشد.
- این روش را به دلایل شخصیِ خود بخواهد، نه چون فرد دیگری فکر میکند ظاهرش بهتر میشود.
رینوپلاستی چه کاری انجام میدهد؟
رینوپلاستی بینی شما را بازشکلدهی میکند. این روش میتواند:
- بینیای را که «پیازی/گرد (Bulbous)»، «سرِبالا (Upturned)»، «عقابی (Hooked)» یا «افتاده (Droopy)» بهنظر میرسد اصلاح کند.
- انحراف تیغهٔ بینی را اصلاح کند.
- سوراخهای بینیای را که بیشازحد پهن، خیلی کوچک، خیلی بزرگ یا رو به بالا هستند اصلاح کند.
- فرورفتگیها یا برجستگیهای قابلتوجه روی پل بینی شما را برطرف کند.
- برای ایجاد توازن صورت، بینی را کوچکتر یا بزرگتر کند.
- مسیرهای بینیِ مسدود را باز کند.
رویکردهای جراحیِ مختلف در رینوپلاستی کداماند؟
دو نوع اصلی رینوپلاستی وجود دارد:
- «باز (Open rhinoplasty)»: رینوپلاستی باز روشی برای بازشکلدهی عمدهٔ بینی است. جراح شما برشهایی ایجاد میکند تا پوست بینی را بهطور کامل از استخوان و غضروف جدا کند، که به او اجازه میدهد آناتومی زیرین بینی شما را بهوضوح ببیند.
- «بسته (Closed rhinoplasty)»: رینوپلاستی بسته روشی برای بازشکلدهی خفیفتر بینی است. جراح شما برشهایی در داخل بینی ایجاد میکند تا پوست را از استخوان و غضروف جدا کرده و آن را بازشکلدهی کند.
انواع اضافی رینوپلاستی شامل موارد زیر است:
- «رینوپلاستی زیبایی»: ظاهر بینی و صورت شما را بهبود میدهد.
- «رینوپلاستی غیرجراحی (Nonsurgical rhinoplasty/ filler rhinoplasty)»: نوعی از رینوپلاستی زیبایی است که از «فیلرهای پوستی (Dermal fillers)» برای پُرکردن موقتی فرورفتگیها و ناهمواریهای بینی استفاده میکند. میتواند نوک بینیِ افتاده را بالا ببرد یا یک برآمدگی کوچک را اصلاح کند.
- «رینوپلاستی عملکردی»: شکل و عملکرد بینی را پس از بیماری، درمانهای سرطان یا آسیبهای تروماتیک بازمیگرداند. این نوع «جراحی ترمیمی/بازساختی (Reconstructive surgery)» همچنین میتواند برای اصلاح نقایص مادرزادی و «انحراف تیغهٔ بینی» بهکار رود.
- «رینوپلاستی ثانویه (Secondary rhinoplasty)»: هر مشکلی را که پس از نخستین جراحی رینوپلاستی رخ میدهد بازبینی یا اصلاح میکند. این مشکلات میتوانند جزئی باشند اما اغلب ترمیم آنها برای جراح پیچیدهتر است.
تفاوت رینوپلاستی با سپتوپلاستی چیست؟
رینوپلاستی روشی است که ظاهر و/یا ساختار بینی شما را بهبود میدهد. «سپتوپلاستی (Septoplasty)» روشی مشابه رینوپلاستی است که عوارض ساختاریِ عمقی و داخلیِ داخل بینی ــ «تیغهٔ بینی (Nasal septum)» ــ را ترمیم میکند. عوارض در تیغهٔ بینی میتواند بر نحوهٔ تنفس شما اثر بگذارد. هر دو روش میتوانند همزمان انجام شوند تا هم ظاهر و هم عملکرد بینی شما بهبود یابد.
رینوپلاستی تا چه حد شایع است؟
رینوپلاستی یکی از شایعترین روشهای جراحی زیبایی است. هر سال بیش از ۳۵۰٬۰۰۰ عمل رینوپلاستی در ایالات متحده انجام میشود. در حالی که زنان بیشتر احتمال دارد این عمل را انجام دهند، مردان نیز هر سال نزدیک به ۲۰٪ از تمام جراحیهای رینوپلاستی در ایالات متحده را به خود اختصاص میدهند.
جزئیات درمان
پیش از انجام رینوپلاستی چه اتفاقی میافتد؟
پیش از انجام رینوپلاستی، برای یک ویزیت اولیه با جراح خود ملاقات خواهید کرد. این ملاقات فرصتی برای پرسیدن سؤالات و توضیح نتایجی است که امید دارید به آنها برسید. ارائهدهندهٔ خدمات سلامت، صورت شما را معاینه و اندازهگیری میکند و عکس میگیرد. شما دو نفر میتوانید دربارهٔ گزینههای جراحی، پیامدها و خطرات گفتگو کنید.
باید همراه خود بیاورید:
- فهرست داروها و مکملهای فعلی، شامل دُزهای آنها.
- عکسهایی (اگر دارید) از اینکه دوست دارید بینیتان پس از جراحی چگونه بهنظر برسد.
حین انجام رینوپلاستی چه اتفاقی میافتد؟
رینوپلاستی معمولاً یک «اقدام سرپایی (Outpatient)» است؛ یعنی همان روز پس از انجام روش به خانه میروید. لازم است کسی شما را به خانه برساند و شب اول کنار شما بماند. ممکن است «بیهوشی عمومی (General anesthesia)» دریافت کنید (میخوابید). یا ممکن است «بیحسی موضعی (Local anesthesia)» در بینی و «آرامبخشی وریدی (Intravenous sedation)» دریافت کنید (ریلکس هستید، اما کاملاً خواب نیستید). این روش ممکن است در بیمارستان یا مرکز پزشکی سرپایی انجام شود.
در طی رینوپلاستی، جراح شما:
- برشی داخل سوراخهای بینی ایجاد میکند («رینوپلاستی بسته»). ممکن است برشی نیز در قاعدهٔ بینی («رینوپلاستی باز») داشته باشید.
- پوست پوشانندهٔ استخوانها و غضروفهای بینی را بالا میزند.
- برای ایجاد شکل جدید یا اصلاح «انحراف تیغهٔ بینی»، از استخوان و غضروف زیرین میکاهد، بدان میافزاید یا آن را جابهجا میکند.
- پوستِ پوشانندهٔ استخوانها و غضروفهای بینی را سرِ جای خود قرار میدهد.
- از بخیههای کوچک برای ثابتکردن پوست در جای خود استفاده میکند.
جراحی رینوپلاستی میتواند بین یک تا سه ساعت طول بکشد.
پس از انجام رینوپلاستی چه اتفاقی میافتد؟
پس از جراحی رینوپلاستی ممکن است:
- «اسپلینت پلاستیکی کوچک (Plastic splint)» داشته باشید تا ورم را به حداقل برساند و شکل جدید بینی را حین ترمیم حفظ کند. اسپلینت را بهمدت یک تا دو هفته خواهید داشت.
- «گاز استریل (Packing)» داخل بینی شما گذاشته شود. میتوانید طبق دستور جراح، معمولاً ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از جراحی، پک را خارج کنید.
- ورم و کبودی در اطراف بینی و چشمها رخ دهد که چند هفته طول میکشد تا برطرف شود. ممکن است تا یک سال پس از جراحی ــ بهویژه صبحها ــ تورم خفیف صورت را تجربه کنید.
مراحل ورم پس از رینوپلاستی کداماند؟
بلافاصله پس از جراحی رینوپلاستی دچار ورم خواهید شد. ورم زمانی رخ میدهد که بینی شما بزرگتر از حالت معمول بهنظر میرسد زیرا مایع در داخل و زیر پوست شما تجمع مییابد. مراحل ورم پس از رینوپلاستی شامل موارد زیر است:
- چهار تا شش هفته پس از جراحی: بینی شما از چهار تا شش هفته پس از جراحی متورم خواهد بود. بزرگتر از حد معمول بهنظر میرسد و همینطور احساس میشود. ممکن است حین ترمیم، کبودی یا تغییر رنگ پوست اطراف بینی را تجربه کنید.
- سه ماه پس از جراحی: ورم بهتدریج بین یک تا سه ماه کاهش مییابد. پس از سه ماه، بیشترِ ورم (حدود ۹۰٪) از بین میرود.
- یک سال پس از جراحی: ورم اندک در بینی شما میتواند تا یک سال پس از جراحی وجود داشته باشد. تا زمانی که ورم کاملاً از بین نرود، نتیجهٔ کامل روش را نخواهید دید.
التیام هر فرد پس از رینوپلاستی متفاوت است. میزان ورم و زمانبندیِ مشاهدهٔ نتایج ممکن است فرق کند. پس از جراحی از برنامهٔ درمانیِ ارائهدهندهٔ خود پیروی کنید و با مراجعههای پیگیری، مطمئن شوید بینیتان بهدرستی در حال ترمیم است.
ترمیم نامتقارن پس از رینوپلاستی چیست؟
طبیعی است که بدن شما به جراحی به شیوههای متفاوتی واکنش نشان دهد، مانند «ترمیم نامتقارن (Asymmetrical healing)». ترمیم نامتقارن یعنی ورمی که تنها یک سمت بینی را درگیر میکند و سمت دیگر را نه. این حالت باعث میشود بینی کج بهنظر برسد و میتواند نگرانکننده باشد. این یک خطا نیست. ترمیم نامتقارن یکی از راههای بهبود بدن پس از جراحی است. ممکن است این حالت را در چند هفتهٔ نخست پس از جراحی تجربه کنید.
آیا پس از رینوپلاستی درد خواهم داشت؟
پس از جراحی رینوپلاستی، جراح شما ممکن است در پایان روش، یک «بیحسکنندهٔ طولانیاثر (Long-acting numbing agent)» تزریق کند. باید تنها درد یا ناراحتی خفیف تا متوسط داشته باشید. درد طی چند روز تا یک هفته پس از جراحی کاهش مییابد یا از بین میرود. در این مدت میتوانید طبق دستور ارائهدهندهٔ خدمات سلامت، «مسکنهای بدون نسخه (Over-the-counter pain relievers)» مصرف کنید تا ناراحتیتان کاهش یابد.
خطرات / فواید
مزایای رینوپلاستی چیست؟
مزایای انجام رینوپلاستی شامل:
- تغییر شکل و اندازهٔ بینی.
- بهبود ظاهر صورت.
- اصلاح هرگونه ناهنجاریِ ساختاریِ بینی مانند «انحراف تیغهٔ بینی».
- بهبود نحوهٔ تنفس از راه بینی.
خطرات رینوپلاستی چیست؟
همهٔ روشهای جراحی، از جمله رینوپلاستی، تا حدی خطر دارند. عوارض احتمالی پس از رینوپلاستی شامل:
- ایجاد سوراخ در تیغهٔ بینی («سوراخ شدگی تیغهٔ بینی (Nasal septal perforation)»).
- عفونتها.
- خوندماغ.
- ترمیم ضعیف زخم یا اسکارنامطلوب.
- تغییر رنگ پوست.
- ظاهرِ نامرضیّتبخش.
- تغییر حس بویایی.
- درد.
- ایجاد اسکار.
- نیاز به جراحیِ اضافی.
بهبود و چشمانداز
زمان بهبود رینوپلاستی چقدر است؟
ممکن است تا یک سال پس از جراحی رینوپلاستی طول بکشد تا کاملاً بهبود یابید. حدود چهار تا شش هفته پس از جراحی ورم خواهید داشت که پس از سه ماه بهتدریج کاهش مییابد. بین سه ماه تا یک سال، بینی شما هنوز در حال ترمیم است و ممکن است همچنان ورم وجود داشته باشد. نتایج کامل را پس از آنکه بینیتان کاملاً ترمیم شد خواهید دید، که معمولاً پس از گذشت یک سال است. زمانبندیِ بهبود برای هر فرد متفاوت است.
چگونه میتوانم التیام پس از رینوپلاستی را سرعت دهم؟
برای کمک به ترمیم مناسب بینی در چند هفتهٔ اول پس از رینوپلاستی، باید:
- «کمپرس خنک (Cool compress)» (نه یخ) به گونهها یا زیر چشمها بگذارید (مستقیماً روی بینی نگذارید).
- از هر ضربه به صورت پرهیز کنید.
- هنگام استفاده از عینک طبی یا آفتابی، مراقب باشید فشار زیادی روی پل بینی وارد نکنید.
- سر خود را بالا نگه دارید، بهویژه هنگام خواب.
- مواجهه با آفتاب را به حداقل برسانید.
- بینی خود را فین نکنید.
- چیز سنگین بلند نکنید.
- اگر درد دارید، طبق دستور جراح «داروهای مسکنِ بدون نسخه» مصرف کنید.
چه زمانی میتوانم پس از رینوپلاستی به فعالیتهای معمول برگردم؟
پس از رینوپلاستی، توصیههای ارائهدهندهٔ خدمات سلامت را دربارهٔ زمان بازگشت به کار یا ادامهٔ فعالیتهای معمول دنبال کنید. باید بتوانید ظرف یک تا دو هفته به کار یا مدرسه برگردید. میتوانید طی چهار تا شش هفته ورزشهای سبک انجام دهید. نباید بهمدت چهار تا شش هفته چیز سنگین بلند کنید.
چه زمانی نتایج رینوپلاستی را میبینم؟
حدود یک هفته پس از رینوپلاستی، زمانی که اسپلینت برداشته میشود، باید تفاوتی در ظاهر بینی خود ببینید. ممکن است تا یک سال طول بکشد تا بینی شما کاملاً به شکل جدید خود بنشیند. در این مدت، کمی ورم صورت طبیعی است. بیشتر افرادی که «رینوپلاستی عملکردی» برای اصلاح «انحراف تیغهٔ بینی» انجام میدهند ظرف شش هفته بهبود را مشاهده میکنند. حدود ۱۵٪ افراد به یک جراحی پیگیری (بازبینی) برای ایجاد تغییرات کوچک پس از جراحی اولیه نیاز دارند.
ماندگاری رینوپلاستی چقدر است؟
رینوپلاستی یک روشِ «تغییر دائمیِ بدن (Permanent body modification)» است. نتایج مادامالعمر خواهد بود. ممکن است پس از آنکه کاملاً التیام یافتید، بخواهید یک جراحی رینوپلاستی دوم برای تنظیم برخی تغییرات زیبایی انجام دهید تا با انتظارات شما هماهنگتر شود.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
چه زمانی باید به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت مراجعه کنم؟
اگر پس از رینوپلاستی هر یک از موارد زیر را تجربه کردید، باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرید:
- مشکل در تنفس.
- تهوع یا استفراغ.
- علائم عفونت، مانند تب یا ترشحات زردرنگ.
- درد شدید.
- خوندماغِ مهارنشده.
References/منابع
American Academy of Facial Plastic and Reconstructive Surgery Inc. Rhinoplasty. Accessed 11/3/2022.
American Society of Plastic Surgeons. Cosmetic Surgery Gender Distribution. Accessed 11/3/2022.
National Library of Medicine. Rhinoplasty. Accessed 11/3/2022.
The Rhinoplasty Society. Primary Rhinoplasty. Accessed 11/3/2022.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
