آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران در پروستاتکتومی
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
پروستاتکتومی چیست؟
غده پروستات غدهای به اندازه فندق است كه در ناحیه لگن و درست زیر خروجی مثانه قرار گرفته است. این غده فقط در مردان وجود دارد و پیشاب‌راه را احاطه کرده است. پیشاب‌راه لولهای است كه ادرار را از مثانه به رأس آلت منتقل می‌کند. غده پروستات نقش مهمی در روند تولید مثل بازی میكند و بیشتر مایعی را كه در همراهی با اسپرم، مایع منی را تشكیل میدهد، تولید می‌کند. با افزایش سن مردان، غده پروستات به یك نگرانی سلامت تبدیل می‌شود.
برای برداشت پروستات (پروستاتکتومی)، جراح برشی را در قسمت پایینی شکم برای دسترسی به پروستات و برداشت آن ایجاد می‌کند. یک پروستاتکتومی باز درصورتی انجام میگیرد که پروستات شما خیلی بزرگ شده باشد یا آسیب مثانه و یا شرایط پیچیده‌ای داشته باشید. این جراحی معمولاً به یک بستری کوتاه‌مدت در بیمارستان نیاز دارد.
آموزش بدو ورود
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار، از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- شب قبل از عمل شام سوپ (غذای سبک) میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- هر گونه آرایش و لاک ناخن را پاک نمایید.
- موهای محل عمل، قبل از رفتن به اتاق عمل تراشیده خواهند شد.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیورآلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید و در صورت داشتن پروتز دائم به پرستار بخش اطلاع دهید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و…) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید.
- قبل از رفتن به اتاق عمل به شما سرم وصل شده و داروها طبق دستور پزشک تزریق می شود.
- گرافی‌ها و مدارک قبل از عمل را به همراه داشته باشید.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی:
- پس از عمل تا زمانی که پزشک اجازه نداده چیزی مصرف نکنید و پس از دستور پزشک و در صورت نداشتن حالت تهوع، رژیم مایعات خنک را شروع كنید.
- در صورتی كه حالت تهوع و استفراغ داشتید از خوردن و آشامیدن خودداری نمایید.
فعالیت:
- در مرحله حاد استراحت كافی داشته باشید.
- در بستر انگشتان و مچ پاها را حركت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود.
- در صورت اجازه پزشک برای خروج از تخت ابتدا نشسته و سپس پاهای خود را از لبه تخت آویزان نمایید و در صورت نداشتن سرگیجه با كمک همراه خود و یا پرستار از تخت خارج شوید.
مراقبت:
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسكین درد شما را انجام دهد.
- در صورت خونریزی از محل عمل جراحی و خیس شدن پانسمان به پرستاران بخش اطلاع دهید.
- از دستكاری سرم‌ها و رابط‌های متصل به خود خودداری كنید.
- بیمار در بخش دارای سوند مثانه می‌باشد. از دستکاری و خارج کردن آن بپرهیزید.
- كیسه سوند ادراری را پایین‌تر از سطح بدن قرار دهید.
- داروها در فواصل منظم توسط پرستار به شما داده می‌شود.
- بدون اجازه پزشک و پرستار از دارو استفاده نكنید.
- در صورتی كه سوند ادراری ندارید، ادرار را طولانی‌مدت نگه ندارید، زمانی كه حس تخلیه دارید حتماً این كار را انجام دهید.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی:
- مصرف غذاهای محرک مثانه مانند ادویه‌جات، غذاهای تند، سیگار، الکل، آبمیوه‌های مصنوعی، سوسیس و کالباس بپرهیزید.
- در صورتی که بیماری زمینه‌ای ندارید محدودیت غذایی خاصی برای شما وجود ندارد.
- برای تسریع بهبود زخم از میوه و سبزیجات فراوان و غذاهای پر پروتئین استفاده نمایید.
- برای جلوگیری از یبوست از مایعات فراوان و رژیم پر فیبر حاوی سبوس استفاده نمایید و از مصرف مواد غذایی نفاخ مانند حبوبات بپرهیزید.
فعالیت:
- در مرحله حاد و روزهای اول استراحت کافی داشته باشید.
- به مدت شش هفته پس از جراحی از انجام فعالیت‌های شدید (دویدن، ورزش، سوارکاری، موتورسیکلت، دوچرخه‌سواری و…) خودداری کنید.
- در حد امکان، از بالا رفتن از پله‌ها خودداری کنید.
- از نشستن بیش از حد طولانی در یک وضعیت (بیش از 45 دقیقه) خودداری کنید.
- بعد از یک هفته می‌توانید رانندگی و بیشتر فعالیت‌های عادی را از سر بگیرید.
- در صورت وجود خون در ادرار، می‌بایستی راه رفتن را محدود نمایید.
- مدت 6-3 هفته از بلند کردن اجسام سنگین (بیشتر از 4 کیلوگرم) و انجام فعالیت‌های بدنی شدید، خودداری کنید.
مراقبت:
- بلافاصله پس از جراحی، شکم شما کمی نفخ خواهد کرد. بهتر است لباس آزاد و گشاد بپوشید.
- تا زمانی که سوند دارید، از غوطه‌ور شدن در آب به هر شکلی (استخر، وان و…) خودداری کنید.
- استحمام (دوش گرفتن) با نظر پزشک معالج و معمولا از روز دوم یا سوم قابل انجام است. پس از حمام نیاز است محل جراحی به آرامی با یک حوله تمیز خشک شود. مقدار کمی قرمزی در لبه‌های محل‌های برش و همچنین خروج مقداری مایع شفاف یا خونی از زخم طبیعی است.
- به مدت 4-3 هفته یا تا زمانی که پزشک توصیه نماید، از فعالیت زناشویی پرهیز کنید.
- براي جلوگیری از بی‌اختیاری ادراری تمرین کگل Kegel (خود را جمع کنید به صورتی که می‌خواهید جلوی ادرار کردن را بگیرید و پس از 10 ثانیه خود را شل کنید) را روزی 3 بار به مدت 4-3 هفته انجام دهید.
- 9-14 روز پس از عمل احتمال خونریزی مختصر و دفع کمی ضایعات بافتی از مجرا وجود دارد که طبیعی است. در این مدت از انجام فعالیت بدنی غیرضروری خودداری کنید.
- گر چه در عمل جراحی تی.یو.آر.پی هیچگونه برشی بر روی پوست ایجاد نمی‌شود، اما اهمیت زیادی دارد که بدانید خود پروستات دارای زخم بوده و مدتی زمان لازم دارد تا بهبود یابد. برای این کار، چند هفته وقت لازم است و در این مدت به نوشیدن مقادیر زیاد آب و مایعات (البته نه الکل)ادامه دهید.
- بلند شدن‌های مکرر در هنگام خواب شبانه برای ادرار کردن، ممکن است بعد از عمل جراحی هم ادامه یابد، زیرا این وضعیت بیشتر به بالا رفتن سن و پیری مربوط است تا به اشکالات پروستات.
- امکان نشت کردن ادرار (قطره قطره آمدن ادرار) در پایان ادرار وجود دارد. در واقع بعضی از آقایان برای اولین بار بعد از عمل جراحی متوجه این نشتی ادرار می‌شوند. ادرار از حفره‌ای که در عمل جراحی در پروستات ایجاد شده، نشت می‌کند. معمولاً با کمی مراقبت می‌توان در هنگام ادرار کردن، این وضعیت را کنترل نمود.
مراقبت از سوند مثانه:
در صورتی که با سوند مثانه مرخص شدید، جهت مراقبت موارد زیر را رعایت کنید:
- از کشیده شدن ناگهانی سوند جلوگیري کنید.
- از باز بودن مسیر سوند و تخلیه ادرار به درون کیسه ادراری اطمینان حاصل کنید.
- با آب و صابون اطراف سوند ادراری را 2 بار در روز بشویید و سپس با حوله‌ای تمیز خشک کنید.
- می‌توانید با وجود سوند مجرا و کیسه ادراری دوش بگیرید (مگر نظر پزشک معالج غیر از این باشد).
- از مالیدن لوسیون‌ها، کرم و پودر به اطراف مجرای ادراری در محل ورود سوند خودداری کنید.
- خارج کردن سوند در تاریخ مشخص شده توسط پزشک، می‌بایستی فقط در مراکز درمانی صورت گیرد.
- کیسه ادراری را همیشه پایین‌تر از سطح مثانه نگه دارید تا ادرار به راحتی تخلیه شود (به ویژه هنگام خواب).
- محل ورود سوند به مجرا را از نظر التهاب یا سایر نشانه‌های عفونت مثل ترشح زرد و چرکی تورم، قرمزی و… کنترل کنید.
موارد حائز اهمیت و قابل توجه پس از جراحی پروستات:
یبوست یا نفخ شکم: پس از جراحی ایجاد یبوست و نفخ طبیعی است و باید کنترل شود.
اسپاسم مثانه: معمولاً با شروع ناگهانی درد در زیر شکم و تمایل شدید به ادرار یا نشت ناگهانی ادرار از اطراف سوند همراه است.
در صورت مواجه شدن با این مشکلات با پزشک خود تماس بگیرید:
تخلیه خونی در اطراف سوند یا در ادرار: هنگام فعالیت بدنی یا حرکات روده، این امر بعد از جراحی غیر معمول نیست. اگر فعالیت را متوقف کنید و مدت کوتاهی استراحت کنید، این شرایط بهبود می‌یابد. در صورت عدم بهبود با پزشک خود تماس بگیرید.
تورم مچ و قسمت پایین پا: پس از جراحی پروستات، تورم در قسمت انتهایی پا غیر طبیعی نیست و جای نگرانی ندارد. تورم باید طی یک یا دو هفته برطرف شود. بلند کردن پاها در حالت نشسته کمک خواهد کرد.
درد بین رکتوم و کیسه بیضه: این درد ممکن است چندین هفته بعد از جراحی ادامه داشته باشد، اما باید به خودی خود برطرف شود.
تورم و کبودی بیضه و آلت تناسلی: بعد از جراحی غیر طبیعی نیست و جای نگرانی ندارد. این وضعیت معمولاً طی یک یا دو هفته به خودی خود برطرف شود.
دارو:
- اکثر بیمارانی که تحت جراحی پروستات قرار گرفته‌اند، برای تسکین درد خود کافی است ایبوپروفن یا استامینوفن مصرف کنند.
- جهت تسکین درد، از داروی مُسکن تجویز شده طبق دستور پزشک استفاده نمائید.
- داروهای تجویز شده توسط پزشک مانند آنتی‌بیوتیک را یک دوره کامل در فواصل معین مصرف کنید.
آموزش سلامت:
- از مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل بپرهیزید.
- از استعمال دخانیات بپرهیزید.
- از استرس و اضطراب دوری نمایید.
- تغذیه سالم داشته باشید و از اضافه وزن بپرهیزید.
زمان مراجعه بعدی:
جهت کشیدن بخیه‌ها و خارج نمودن سوند ادراری در زمان مقرری که به شما توصیه شده به پزشک مراجعه کنید.
علائم هشدار
در صورت داشتن علائمی مثل خونریزی، خروج لخته‌های خون، کاهش جریان یا احتباس ادرار یا علائم عفونت دستگاه ادراری، تورم بیضه‌ها، نشت ادرار از سوند، تب و لرز، گیجی و بیقراری، هر چه سریعتر به اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید.
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 25 تیر 1402