آﻣﻮزش مراقبت از نوزاد نارس
مادر گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
- بسیاری از نوزادان نارس، نمی‌توانند گرما را در بدن خود نگه دارند، به همین دلیل در بخش مراقبت‌های ویژه در داخل اتاقک پلاستیکی قرار می‌گیرند و گرما برایشان فراهم می‌شود و یا توسط نور لامپ گرم کننده‌ای که به سمت تخت نوزاد می‌تابد، گرمای بدنشان تامین می‌شود.
- نوزادان نارس معمولا می‌توانند هم از شیر مادر و هم از شیر خشک تغذیه کنند، شیر مادر به دلیل پروتئین‌های ویژه‌ای که دارد این امکان را به نوزاد می‌دهد تا از این عفونت‌ها محفوظ بماند و سریع‌تر رشد کند.
- در اکثر نوزادان نارس به دلیل مشکلات تنفسی و بلع، لوله‌ای در داخل بینی و یا داخل معده قرار می‌گیرد تا شیر بتواند به راحتی به معده این نوزادان وارد شود.
- اکثر نوزادان پس از تولد، به زردی مبتلا می‌شوند. در صورتی که زردی درمان نشود می‌تواند به مغز نوزاد آسیب برساند.
- به دلیل زایمان زودرس، ریه‌ها و دستگاه تنفسی نوزاد فرصت رشد کافی پیدا نکرده‌اند. این نوزادان در بخش مراقبت‌های ویژه از نظر تنفس هم مورد بررسی و درمان قرار می‌گیرند. ممکن است از دستگاه کمک تنفسی استفاده گردد.
- بسیاری از نوزادان نارس با کم‌خونی و کاهش فشار خون روبرو هستند که در بخش ویژه تزریق خون و مایعات انجام می‌شود.
آموزش حین بستری
مراقبت از نوزاد نارس توسط مادر:
- در ابتدا شروع تغذیه با شیر مادر، شیر در حجم‌های کم و اغلب با لوله معده داده می‌شود از آنجا که شیر مادر برای نوزاد نارس ارجح است، لذا بایستی شیر خود را دوشیده و شیر با ظروف تمیز دردار و با قرار دادن یخ یا کیسه یخ در اطراف ظرف شیر به بیمارستان حمل شود. نام نوزاد و تاریخ تهیه شیر با برچسب روی ظرف شیر درج شود. شیر مازاد بر نیاز، بایستی در فریزر نگهداری شود.
- وقتی حجم شیر افزایش یافت، بنا به دستور پزشک، مکیدن با سینه مادر تمرین می‌شود. در این هنگام سینه خود را در دهان نوزاد بگذارد، تا شیرخوار تدریجاً مکیدن را یاد بگیرد، طوری که تغذیه با لوله معده به تدریج قطع و کل حجم شیر با سینه مادر یا شیشه داده شود.
- هنگام خروج از بیمارستان قطره خوراکی فلج اطفال به شیرخوار داده می‌شود.
- طی مدتی که نوزاد شما در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌باشد، تماس و ارتباط عاطفی خود را با او قطع نکنید. شما باید دائماً با نوزاد خود ارتباط داشته باشید، زیرا نوزاد در تمام طول بارداری با شما بوده و با شما آشناست.
- سعی کنید در زمانی که پرستاران به نوزادتان شیر می‌دهند او را تماشا کنید، زیرا این کار به تولید بیشتر شیر در شما کمک می‌کند تا بعداً بتوانید به روند شیردهی ادامه دهید.
- یک شیوه از مراقبت‌های ویژه نوزادان نارس مراقبت به شیوه کانگرویی است. حفظ دمای بدن نوزاد در این شیوه بخوبی انجام می‌گیرد و وقتی نوزاد را به صورت عمودی در آغوش مادر قرار می‌دهند، مشکلات تنفسی نوزاد کمتر می‌شود.
- در مواردی که باید از نوزاد جدا شوید، او را به آغوش فرد دیگری بسپارد تا دمای بدن نوزاد کاهش پیدا نکند.
آموزش پس از ترخیص
مراقبت‌ها:
- قبل از انجام هر اقدامی برای نوزادتان دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
- پوشاندن کلاه و جوراب در روزهای اول توصیه می‌شود. نوزادان نارس به دلیل چربی زیر پوستی کمی که دارند به پوشش بیشتری نیاز دارند، ولی از پوشاندن خیلی زیاد نوزاد بدلیل احتمال از دست دادن آب بدن خودداری کنید.
- دمای اتاق را باید بین 27-25 درجه سانتی‌گراد نگه دارید.
- از قرار دادن نوزاد در کنار بخاری، رادیاتور شوفاژ، جریان باد کولر و یا پنکه و یا تابش مستقیم آفتاب پرهیز شود.
- یک روز بعد از تولد می‌توانید نوزاد را حمام دهید.
- 2 يا حداكثر 3 بار حمام در هفته برای نوزاد كافی است. روش حمام دادن را پرستار به شما آموزش می‌دهد.
- از مصرف سیگار در حضور نوزاد خودداری کنید.
- هرگز نوزاد خود را بدون مراقبت روی تخت، پیشخوان، مبلمان یا مکان دیگری که ممکن است بیفتد رها نکنید.
- دفعات مدفوع 3 الی 8 بار در روز و دفع ادرار بیش از 6 بار در نوزادان طبیعی بوده و بستگی به دفعات شير خوردن نوزاد دارد.
- مدفوع نوزاد در حالت عادی شل، زرد يا سبز و بدون بو است. برای تمیز کردن با پنيه خيس شده با آب ولرم از جلو به عقب پاك کنید.
- قطره ویتامین آ + د يا مولتی‌ويتامين را با نظر پزشك از روز پنجم تولد به بعد شروع کنید.
- ناف را با آب ساده تمیز و خشک نگه دارید، دستكاری نکنید، پوشک نوزاد را زير ناف ببندید و از زدن الکل به ناف خودداری کنید.
- با صحبت کردن و نوازش نوزاد با او ارتباط برقرار کنید.
- 72 ساعت بعد از ترخیص حتماً جهت تشکیل پرونده بهداشتی به نزدیکترین مرکز بهداشت محل سکونت مراجعه کنید.
- واکسیناسیون را طبق برنامه انجام دهید.
- مراقب آغوشی را در منزل ادامه دهید.
- برای انجام معاینه چشم نوزاد حتماً طبق دستور پزشک اقدام کنید. این نوزادان باید در 4 تا 6 هفتگی توسط فوق تخصص شبکیه چشم و یا چشم پزشکی که تجربه کافی در این زمینه دارند معاینه شوند. مراجعات بعدی توسط چشم پزشک معین می‌گردد.
- تمامی نوزادان نارس در معرض مشکلات شنوائی هستند و بایستی مورد ارزیابی شنوائی قبل یا بلافاصله بعد از ترخیص و نوعی آزمایش در 3 ماهگی قرار گیرند.
- توصیه‌های شنوایی سنجی را پیگیری کنید.
- مراجعه به پزشک را طبق برنامه اعلام شده رعایت کنید. (این خیلی مهم است)
تغذیه:
- نوزاد تا 6 ماه اول به غیر از شیر مادر به آب و غذای دیگری نیاز ندارد. تغذیه نوزاد بر حسب تقاضا می‌باشد. نوزادان بیشتر ساعت‌های روز را میخوابند. اما فاصله‌های شیر خوردن نباید بیش از 2 ساعت باشد. در صورتی که نوزاد از طریق سوند معده تغذیه می‌شود نحوه تغذیه و نگهداری از سوند را پرستار آموزش می‌دهد.
- برای کاهش زردی نوزاد از دادن هر نوع ماده غذايی غير از شير مادر مانند کره، خاکشیر، آب قند، ترنجبين و… خودداری کنید.
- به دلیل ضعف جسمانی که دارند، نیازمند صبر و حوصله بیشتری برای تغذیه می‌باشند و لذا ممکن است مجبور شوید حتی ساعت‌ها برای تغذیه او وقت بگذارید.
- بعد از شیردهی و آروغ زدن نوزاد می‌توانید او را به پهلو یا به پشت بخوابانید. از خواباندن نوزاد به روی شکم خودداری کنید.
- در صورت مشکل در تغذیه نوزادتان می‌توانید به مراکز مشاوره شیردهی مراجعه نمایید.
زمان مراجعه بعدی:
پس از ترخیص در 4 ماهگی برای پیگیری تکامل عصبی به مراکز بهداشتی تعیین شده مراجعه نمایید.
علائم هشدار
از آنجایی که نوزادان نارس در معرض خطر بیشتری قرار دارند لذا در صورت وجود هر گونه علائم زیر باید به پزشک معالج یا اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.
- تب (دمای زیر بغلی بالای 37/5)
- تنفس سخت و مشکل
- افزایش تعداد تنفس، شیر نخوردن
- بی‌حالی و خواب‌آلودگی
- گریه و بیقراری شدید
- قرمزی، تورم و یا ترشحات و حساسیت ناف در لمس
- زردی نوزاد
فهرست منابع
- Text book of Medical Physiology
- Nelson Text Book of Pediatric
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 2 مرداد 1402