بستن سوراخ بیضی PFO Closure در بازماندگی سوراخ بیضی (Patent foramen ovale)
بستن سوراخ بیضی با استفاده از یک وسیلهٔ پزشکی، دریچه/بازشدگی میان دو حفرهٔ بالایی قلب شما را میبندد. شما فقط در دوران جنینی به این بازشدگی نیاز دارید. پس از تولد، وقتی ریههای شما کار میکنند، این بازشدگی معمولاً بسته میشود. وقتی باز بماند، معمولاً مشکلی ایجاد نمیکند؛ اما در برخی موارد چنین میشود. بستن سوراخ بیضی گزینهای برای افرادی است که «بازماندگی سوراخ بیضی» در آنها مشکل ایجاد میکند.
بستن سوراخ بیضی چیست؟
بستن «بازماندگی سوراخ بیضی (Patent foramen ovale)» بازشدگی میان دو حفرهٔ بالایی قلب شما را با کارگذاری یک وسیلهٔ دائمی مسدود میکند. یک ارائهدهندهٔ خدمات سلامت میتواند این کار را با استفاده از «کاتتر (Catheter)» ــ لولهای بلند، نازک، انعطافپذیر و توخالی ــ انجام دهد که از طریق یکی از وریدهای بزرگ جای دیگری از بدن به قلب شما رسانده میشود.
ارائهدهندهٔ شما میتواند از «وسیلهٔ بَست/بستن (Closure device)» برای مسدودکردن بازشدگی استفاده کند. این وسایل چارچوبی سیمی از «آلیاژ فلزی نیکل-تیتانیوم (Nickel-titanium)» دارند که مادهٔ سنتتیک اطراف آن را پوشانده است. برخی از آنها شبیه «یویو» هستند، با دو دیسک گرد و یک بخش میانی باریک. هر دیسک گرد یک سمتِ سوراخِ قلب شما را میپوشاند.
ظرف چند روز پس از دریافت وسیلهٔ بستن سوراخ بیضی، بافتهای خودِ بدن شما شروع میکنند به رشد بر روی و اطراف آن. سه تا شش ماه بعد، بافتِ قلب شما کاملاً وسیله را میپوشاند. در آن زمان، وسیله به بخشی از دیوارهٔ قلب شما تبدیل میشود.
اگر سوراخ بیضی شما بزرگتر از ۲۵ میلیمتر باشد، احتمالاً ارائهدهنده بهجای روش کاتتری، «جراحیِ بستن سوراخ بیضی» انجام میدهد. این حالت نادر است.
بستن سوراخ بیضی چه چیزی را درمان میکند؟
بستن سوراخ بیضی، بازشدگیای (سوراخ بیضی) را در قلب شما میبندد که معمولاً هنگام تولد بسته میشود. در دوران جنینی، شما به «بازماندگی سوراخ بیضی (Patent foramen ovale)» نیاز دارید تا خون از «دهلیز راست (Right atrium)» به «دهلیز چپ (Left atrium)» جریان یابد. اما پس از تولد به آن نیاز ندارید، زیرا ریههای شما اکسیژن را تنفس میکنند و دیگر آن را از خونِ مادرِ زاینده دریافت نمیکنید.
وسیلهٔ بستن سوراخ بیضی بهطور دائمی در قلب شما باقی میماند تا از جریان غیرطبیعی خون میان دو حفرهٔ دهلیزی (بالایی) قلب شما جلوگیری کند.
چه زمانی باید سوراخ بیضی را بست؟
یک ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است «فرایند بستن سوراخ بیضی» را در صورتهای زیر توصیه کند:
- بیش از یکبار «حملهٔ ایسکمیک گذرا (Transient ischemic attack/TIA)» داشتهاید.
- بیش از یکبار «سکتهٔ مغزی با علت نامشخص (Cryptogenic stroke)» داشتهاید.
- سطح اکسیژن خون شما پایین است.
- میگرن دارید.
- دچار «بیماریِ ناشی از کاهش فشار (Decompression sickness)» هستید.
- لختهٔ خونی داشتهاید که از طریق سوراخ بیضی عبور کرده و به بدن شما رسیده است.
- ارائهدهنده معتقد است در خطرِ لختهٔ خون یا سکتهٔ نامشخص هستید.
- ارائهدهنده معتقد است نباید بلندمدت داروهای «ضدانعقاد (Anticoagulant)» مصرف کنید.
بستن بازماندگی سوراخ بیضی چقدر شایع است؟
شایع نیست که افراد به بستن سوراخ بیضی نیاز داشته باشند. حدود ۲۵٪ از افراد «بازماندگی سوراخ بیضی» دارند، اما بیشترِ آنها به درمانی برای آن نیاز پیدا نمیکنند.
جزئیات فرایند
چگونه باید برای بستن سوراخ بیضی آماده شوم؟
پیش از فرایند، باید چند آزمایش انجام دهید، مانند:
- «عکس قفسهٔ سینه (Chest X-ray)».
- «اکوکاردیوگرافی (Echocardiogram)».
- «نوار قلب (Electrocardiogram/EKG)».
- آزمایشهای خون.
برای پیشگیری از لختهٔ خون، باید پیش از بستن سوراخ بیضی مصرف داروهایی مانند «آسپرین (Aspirin)» و «کلوپیدوگرل (Clopidogrel)» را آغاز کنید. ارائهدهندهٔ شما زمان شروع این داروها را به شما خواهد گفت. در طول فرایند نیز ارائهدهنده برای پیشگیری از لختهٔ خون «هپارین (Heparin)» به شما میدهد.
در جریان فرایند بستن سوراخ بیضی چه اتفاقی میافتد؟
در بستن سوراخ بیضی، ارائهدهنده:
- از «بیحسی موضعی (Local anesthetic)» برای بیحسکردن ناحیهٔ کشالهٔ ران که کاتتر در آنجا وارد میشود استفاده میکند. بسته به شرایط، ممکن است از «بیهوشی عمومی (General anesthesia)» یا «آرامبخشی وریدی (Intravenous/IV sedation)» نیز استفاده شود.
- یک برش کوچک (برش جراحی)، معمولاً در ران داخلی (کشالهٔ ران)، ایجاد میکند.
- یک کاتتر را از طریق برش به درون یک ورید بزرگ وارد میکند.
- کاتتر را بهآرامی به سمت قلب شما پیش میبرد.
- از «آنژیوگرافی (Angiography)» ــ تزریق نوعی مادهٔ حاجب و سپس فیلمبرداری پرتو ایکس ــ برای دید بهترِ قلب شما استفاده میکند.
- از تصویربرداری «سونوگرافی از درون مری (Transesophageal)» یا «از درون قلب (Intracardiac)» برای دید بهترِ سوراخ بیضی بهره میگیرد. این کار به تعیین اندازهٔ وسیلهٔ بستنِ موردنیاز شما نیز کمک میکند.
- یک «بالونِ ویژه (Balloon)» را روی کاتتر به ناحیهٔ سوراخ میبرد.
- بالون را برای اندازهگیریِ اندازهٔ سوراخ باد میکند.
- وسیلهٔ بستن سوراخ بیضی را از طریق ورید به قلب شما میرساند.
- وسیلهٔ بستن را در بازشدگیِ دیوارهٔ قلب قرار میدهد تا دو سمتِ سوراخ را دربر گیرد.
- با استفاده از «اکوکاردیوگرافیِ از روی قفسهٔ سینه (Transthoracic echocardiogram)» بررسی میکند که وسیله در جای درست قرار گرفته است.
- کاتتر را خارج میکند.
فرایند بستن سوراخ بیضی چقدر طول میکشد؟
«کاتتریزاسیون قلب (Cardiac catheterization)» برای بستن سوراخ بیضی معمولاً یک تا دو ساعت طول میکشد.
پس از بستن بازماندگی سوراخ بیضی چه اتفاقی میافتد؟
تا ۲۴ ساعت پس از فرایند، ارائهدهنده آزمایشهایی انجام میدهد تا مطمئن شود وسیلهٔ بستن سوراخ بیضی در جای درست قرار دارد. این آزمایشها شامل موارد زیر است:
- عکس قفسهٔ سینه.
- نوار قلب.
- اکوکاردیوگرافی.
پیش از ترخیص، ارائهدهنده برای شما داروهایی مینویسد تا در منزل مصرف کنید. برای پیشگیری از تشکیل لختهٔ خون، باید هر روز «آسپرین» یا سایر داروهای رقیقکنندهٔ خون مانند «کلوپیدوگرل» را بهمدت شش ماه یا بیشتر مصرف کنید.
لازم است تا یک ساعت پیش از برخی از اقدامات پزشکی (مانند جرمگیری/تمیزکردن دندان، جراحیهای دندانپزشکی و سایر جراحیها) تا شش ماه پس از دریافت وسیله، «آنتیبیوتیک (Antibiotic)» مصرف کنید. ارائهدهنده به شما خواهد گفت کدام اقدامات به «پیشدرمانی با آنتیبیوتیک» برای پیشگیری از «آندوکاردیت (Endocarditis)» نیاز دارند. ممکن است به شما توصیه شود که یک اقدام دندانپزشکی را شش ماه به تعویق بیندازید.
مانند همهٔ داروها، آنها را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید. هرگز بدون مشورت با ارائهدهندهٔ خود مصرف دارو را قطع نکنید. و اگر نسبت به دارو عوارض ناخوشایند یا نگرانی داشتید، با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید.
خطرات/فواید
فواید بستن سوراخ بیضی چیست؟
فواید بستن سوراخ بیضی شامل موارد زیر است:
- ممکن است از سکتههای بعدی با علت نامشخص پیشگیری کند.
- شما وسیله را احساس نخواهید کرد.
- جای زخم نخواهید داشت.
- موادِ بهکاررفته در محصولاتِ وسیلهٔ بستن سابقهٔ طولانیِ ایمنی دارند.
- بعید است بدن شما نسبت به این وسیله واکنش منفی نشان دهد.
بستن سوراخ بیضی چقدر موفق است؟
یک مطالعه نشان داده است که میزان موفقیتِ کارگذاری وسیلهٔ بستن سوراخ بیضی در صدها نفر، بدون عوارض جدی، حدود ۹۶٪ بوده است.
خطرات یا عوارض بستن سوراخ بیضی چیست؟
خطرات یا عوارض بستن سوراخ بیضی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- «فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial fibrillation/Afib)» یا نوع دیگری از «ریتم غیرطبیعی قلب (Arrhythmia)».
- مشکلات مربوط به رگهای خونیِ درگیر در فرایند.
- لختهٔ خون.
- مرگ.
- «تامپوناد قلبی (Cardiac tamponade)».
- «پنوموتوراکس (Pneumothorax؛ ریهٔ فروریخته)».
- جابهجاشدنِ وسیله از محل.
- درد خفیف در محلِ برشِ کاتتر.
ارائهدهندگان خدمات سلامت، بستن سوراخ بیضی را فرایندی پرخطر تلقی نمیکنند؛ بهویژه وقتی یک ارائهدهندهٔ باتجربه آن را انجام دهد. بااینحال، حدود ۷٪ از افرادِ دارای بستن سوراخ بیضی دچار عوارض میشوند. اگر بالای ۶۰ سال باشید، احتمال آن بیشتر است.
بهبودی و چشمانداز
زمانِ بهبودی چقدر است؟
پس از بستن بازماندگی سوراخ بیضی باید بهمدت شش ساعت در بیمارستان در تخت استراحت کنید. ممکن است عصرِ همان روز یا صبحِ روز بعد به خانه بروید.
پس از بازگشت به خانه:
- میتوانید بلافاصله راه بروید، اما نه با سرعت زیاد.
- دو روز صبر کنید و سپس دوباره رانندگی کنید.
- بهمدت یک هفته پس از فرایند، از بلندکردن هر چیزی سنگینتر از ۱۰ پوند خودداری کنید.
- یک ماه صبر کنید و سپس ورزش سنگین انجام دهید یا ۲۰ پوند بلند کنید.
- معمولاً ظرف یک هفته به فعالیتهای عادی خود برگردید. دربارهٔ وضعیتِ خاصِ خود با ارائهدهنده مشورت کنید.
به چه ویزیتهای پیگیری نیاز خواهم داشت؟
برای پایشِ قلب و جایِ وسیله، در طولِ سالِ آینده به چند ویزیتِ پیگیری نیاز دارید. این ویزیتها یک ماه، شش ماه و یک سال پس از فرایند خواهند بود. هر ویزیت شامل عکس قفسهٔ سینه، نوار قلب و اکوکاردیوگرافی است.
نتایج بستن سوراخ بیضی چگونه است؟
برخی پژوهشگران میگویند بستن سوراخ بیضی، خطرِ سکتهٔ شما را خیلی بیش از دارو کاهش نمیدهد.
اما دیگران دریافتهاند که انجامِ فرایندِ کاتتری برای بستن سوراخ بیضی بههمراه مصرف داروهای رقیقکنندهٔ خون مانند «آسپرین»، نرخ سکته را نسبت به افرادی که فقط «آسپرین» دریافت کردهاند کاهش میدهد. افرادی که بستن سوراخ بیضی داشتهاند، دستکم ۴۵٪ خطر سکتهٔ کمتری نسبت به افرادی داشتهاند که دارو مصرف کرده ولی فرایند را انجام ندادهاند.
چه زمانی با پزشک تماس بگیرم
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرم؟
اگر علائمِ عوارضِ فهرستشده در بالا را دارید، با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید. این میتواند شامل خونریزی یا علائم عفونت در ناحیهای باشد که کاتتر در آن قرار داده شده است.
پرسشهای رایج تکمیلی
آیا بستن سوراخ بیضی ارزش دارد؟
این پرسشی بدون پاسخِ ساده است. وضعیت هر فرد متفاوت است. دربارهٔ موردِ خود با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت مشورت کنید تا تصمیم بگیرید آیا بستن سوراخ بیضی برای شما مناسب است یا نه. میتوانید دربارهٔ فواید و معایبِ بستن سوراخ بیضی گفتوگو کنید.
عوارض/اثرات بلندمدت بستن سوراخ بیضی چیست؟
حسگرهای فرودگاه یا سایر سامانههای امنیتی، لوازم خانگی یا روشهای تصویربرداری پزشکی روی وسیلهٔ بستن سوراخ بیضی شما اثری ندارند. اما چارچوب سیمیِ وسیله ممکن است اندکی از وضوحِ تصاویر «امآرآی (Magnetic resonance imaging/MRI)» یا «سیتیاسکن (Computed tomography/CT)» بکاهد. بنابراین حتماً به تکنسینِ تصویربرداری اطلاع دهید که این وسیله را در قلب خود دارید.
یک «کارتِ شناسایی (Identification card)» دریافت خواهید کرد که باید نزد خود نگه دارید تا در صورت لزوم به کادر درمان نشان دهید.
References/منابع
- Brown KN, ElBebawy B, Shah AH, et al. Catheter Management of Patent Foramen Ovale. 2023 Mar 6. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan. Accessed 1/25/2024.
- Carroll JD, Saver JL, Thaler DE, et al. Closure of patent foramen ovale versus medical therapy after cryptogenic stroke. N Engl J Med. 2013 Mar 21;368(12):1092-1100. Accessed 1/25/2024.
- Kent DM, Dahabreh IJ, Ruthazer R, et al. Device Closure of Patent Foramen Ovale after Stroke: Pooled Analysis of Completed Randomized Trials. J Am Coll Cardiol. 2016 Mar 1;67(8):907-917. Accessed 1/25/2024.
- Lee DP, Perry SB. Percutaneous Closure of Atrial Septal Defect and Patent Foramen Ovale. In: Samady H, Fearon WF, Yeung AC, King III SB, eds. Interventional Cardiology. 2nd ed. McGraw Hill; 2017.
- MacGrory B, Ohman EM, Feng W, et al. Advances in the management of cardioembolic stroke associated with patent foramen ovale. BMJ. 2022 Feb 9;376:e063161. Accessed 1/25/2024.
- Meier B, Kalesan B, Mattle HP, et al. Percutaneous closure of patent foramen ovale in cryptogenic embolism. N Engl J Med. 2013 Mar 21;368(12):1083-1091. Accessed 1/25/2024.
- Society for Cardiovascular Angiography & Interventions. Patent Foramen Ovale Closure. Last reviewed 11/8/2022. Accessed 1/25/2024.
- MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
