آموزش بیمار، یک نسخه برای همه نیست: چگونه برنامهٔ آموزش فردمحور و شخصیسازیشده طراحی کنیم؟
آموزش بیمار، یک نسخه برای همه نیست: چگونه برنامهٔ آموزش فردمحور و شخصیسازیشده طراحی کنیم؟
آموزش غیرحضوری برای پرسنل بیمارستان
🎯 موضوع دوره: طراحی برنامهٔ آموزش فردمحور و شخصیسازی شده برای بیمار
👥 گروه هدف: پرستاران و کمکپرستاران، پزشکان و رزیدنتها، کارشناسان آموزش و پیگیری بیمار، کارکنان پذیرش و ترخیص، داروساز/کارشناس داروخانه بیمارستان، کاردرمان/فیزیوتراپی، تغذیه، مددکاری اجتماعی، و سوپروایزرها/مدیران پرستاری
🏥 محل استفاده: وبسایت بیمارستان، سامانه آموزش پرسنل، بستههای آموزشی دیجیتال
خلاصه
آموزش فردمحور و شخصیسازی شده برای بیمار
این بسته، به طراحی برنامهٔ آموزش فردمحور و شخصیسازیشده برای بیمار در محیط بیمارستان اختصاص دارد و نشان میدهد که «یک نسخه برای همه» در آموزش بیمار، ناکارآمد و خطرناک است. متن شامل سرفصلهای یک دورهٔ آموزشی غیرحضوری برای طیف وسیعی از کارکنان درمانی (از پرستاران و پزشکان تا کارشناسان آموزش و پذیرش) است. اهمیت این رویکرد در کاهش خطاهای درمانی، افزایش ایمنی ترخیص، و بهبود پایبندی بیمار به درمان توضیح داده شده است. همچنین، منبع به صورت مفصل گامهای چهارگانه این فرآیند—شامل نیازسنجی سریع، اولویتبندی پیامهای حیاتی، انتخاب روش آموزش متناسب، و سنجش فهم بیمار با روش بازگویی—را آموزش میدهد و بر مستندسازی برای تداوم مراقبت تاکید میکند. هدف اصلی، تبدیل آموزش بیمار از یک اطلاعرسانی عمومی به یک مداخلهٔ کاربردی و ایمن است.
۱. مشخصات کلی دوره
- موضوع دوره: «طراحی برنامهٔ آموزش فردمحور و شخصیسازی شده برای بیمار»
- چرا مهم است؟
آموزش بیمار وقتی اثربخش است که با نیازهای واقعی همان بیمار هماهنگ باشد؛ نه یک متن ثابت برای همه. در بیمارستان، تفاوت در سواد سلامت، اضطراب، درد، خستگی، محدودیت زمان، و تعدد پیامها باعث میشود اگر آموزش «فردمحور» طراحی نشود، بیمار نکات کلیدی را درست نمیفهمد یا فراموش میکند و پیامدهایی مثل مصرف اشتباه دارو، نادیدهگرفتن علائم هشدار، مراجعهٔ مجدد، طولانیشدن درمان و نارضایتی ایجاد میشود. از طرف دیگر، آموزش فردمحور یک ابزار مستقیم برای ترخیص ایمن، افزایش پایبندی به درمان، کاهش خطاهای قابل پیشگیری، و ارتقای تجربهٔ بیمار است. این رویکرد با اهداف کیفیت و ایمنی، استانداردهای ارتباط مؤثر، حقوق گیرندگان خدمت و همچنین مدیریت ریسک در بیمارستان همراستا است.
گروه هدف: این دوره برای تمام کارکنانی که در آموزش، ترخیص، مراقبت و پیگیری بیمار نقش دارند مفید است، بهویژه: پرستاران و کمکپرستاران، پزشکان و رزیدنتها، کارشناسان آموزش و پیگیری بیمار، کارکنان پذیرش و ترخیص، داروساز/کارشناس داروخانه بیمارستان، کاردرمان/فیزیوتراپی، تغذیه، مددکاری اجتماعی، و سوپروایزرها/مدیران پرستاری.
۲. محتوای چندرسانهای دوره
اینفوگرافیک یکصفحهای دوره «طراحی برنامهٔ آموزش فردمحور و شخصیسازی شده برای بیمار»
فیلم آموزشی کوتاه دوره «طراحی برنامهٔ آموزش فردمحور و شخصیسازی شده برای بیمار»
پادکست صوتی دوره «طراحی برنامهٔ آموزش فردمحور و شخصیسازی شده برای بیمار»
مجموعه اسلاید یا کتابچهٔ دیجیتال دوره «طراحی برنامهٔ آموزش فردمحور و شخصیسازی شده برای بیمار»
۳. مقالهٔ آموزشی برای وبسایت
۳.۱. عنوان مقاله
آموزش بیمار، یک نسخه برای همه نیست: چگونه برنامهٔ آموزش فردمحور و شخصیسازیشده طراحی کنیم؟
۳.۲. مقدمه
آموزش بیمار یکی از پایههای مراقبت ایمن و باکیفیت در بیمارستان است. بیمار و خانواده اگر بدانند «چه اتفاقی افتاده»، «چه کار باید بکنند» و «چه زمانی باید کمک بگیرند»، احتمال خطا و عارضه کمتر میشود و روند درمان بهتر پیش میرود. اما تجربهٔ بالینی نشان میدهد یک متن آموزشی ثابت برای همهٔ بیماران، همیشه جواب نمیدهد؛ چون بیماران شبیه هم نیستند.
آموزش فردمحور یعنی آموزش را از نگاه بیمار طراحی کنیم: بیمار چه میفهمد؟ چه چیزی برایش مهمتر است؟ چه تواناییهایی دارد؟ چه موانعی جلوی اجرای توصیههاست؟ و چه حمایتهایی در خانه یا محل کار در دسترس اوست؟ این نگاه، آموزش را از «اطلاعرسانی عمومی» به «مداخلهٔ کاربردی» تبدیل میکند.
در محیط بیمارستان، محدودیت زمان، ازدحام کار، چندرشتهای بودن تیم درمان و تنوع بیماران باعث میشود اگر آموزش شخصیسازی نشود، پیامهای حساس گم شوند. برنامهٔ فردمحور به شما کمک میکند پیامهای ضروری را اولویتبندی کنید، روش مناسب انتقال را انتخاب کنید، فهم بیمار را بسنجید و یک برنامهٔ پیگیری ساده اما مؤثر بچینید؛ نتیجه، کاهش مراجعهٔ مجدد و افزایش رضایت بیمار و کارکنان است.
۳.۳. گروه هدف
این آموزش برای کارکنانی طراحی شده است که با بیمار و همراه گفتوگو میکنند، آموزش میدهند، آموزشها را ثبت میکنند یا در ترخیص و پیگیری نقش دارند؛ از جمله پرستاران، پزشکان، آموزش و پیگیری بیمار، داروخانه، پذیرش و ترخیص، توانبخشی، تغذیه و مددکاری. همچنین برای سوپروایزرها و سرپرستاران که باید کیفیت آموزش را پایش کنند کاربردی است.
۳.۴. اهداف آموزشی (Learning Objectives)
پس از مطالعهٔ این متن، شرکتکننده بتواند:
- تفاوت آموزش عمومی با آموزش فردمحور و شخصیسازی شده را توضیح دهد.
- نیازهای آموزشی بیمار را بهصورت سریع و ساختارمند در محیط بالینی شناسایی کند.
- پیامهای کلیدی را بر اساس خطر، اولویت و شرایط بیمار انتخاب و سادهسازی کند.
- روش مناسب آموزش (گفتاری، نوشتاری، نمایش عملی، مشارکت خانواده) را متناسب با بیمار تعیین کند.
- با استفاده از روش «بازگویی توسط بیمار» فهم بیمار را ارزیابی و اصلاح کند.
- برای ترخیص و پیگیری، یک برنامهٔ کوتاه و قابل اجرا تنظیم و مستندسازی کند.
۳.۵. محتوای اصلی آموزشی
الف) آموزش فردمحور یعنی چه و چه تفاوتی با آموزش معمول دارد؟
آموزش معمول، اغلب «محتوامحور» است: ما یک بستهٔ آماده داریم و آن را ارائه میکنیم. آموزش فردمحور «بیمارمحور» است: ابتدا شرایط بیمار را میفهمیم، بعد پیامها را انتخاب میکنیم، سپس روش انتقال را متناسب میسازیم و در پایان مطمئن میشویم بیمار واقعاً میتواند آن را اجرا کند.
در آموزش فردمحور، هدف فقط انتقال اطلاعات نیست؛ هدف این است که بیمار بتواند تصمیم بگیرد و رفتار کند. ممکن است دو بیمار با یک تشخیص مشابه، آموزش کاملاً متفاوتی لازم داشته باشند: یکی سواد سلامت بالا دارد ولی اضطراب شدید دارد؛ دیگری سواد سلامت پایین دارد اما حمایت خانواده قوی است. بنابراین «یک نسخه برای همه» هم از نظر اثربخشی ضعیف است و هم از نظر ایمنی خطرناک.
اصول سادهٔ آموزش فردمحور در بیمارستان:
- کمگوییِ هدفمند: پیامهای ضروری را محدود و اولویتبندی کنید.
- زبان ساده: کلمات تخصصی را ترجمه کنید و مثال بزنید.
- ارتباط دوطرفه: فقط صحبت نکنید؛ سؤال بپرسید و بشنوید.
- آموزش قابل اجرا: توصیه باید با امکانات و توان بیمار هماهنگ باشد.
- ارزیابی فهم: با بازگویی توسط بیمار مطمئن شوید برداشت درست است.
ب) گام اول: نیازسنجی سریع و دقیق آموزش بیمار در بخش
نیازسنجی یعنی مشخص کنیم بیمار «چه چیزهایی را باید بداند و بتواند انجام دهد» تا درمانش ایمن پیش برود. در عمل، نیازسنجی میتواند کوتاه اما هدفمند باشد و لازم نیست زمان زیادی بگیرد.
یک چارچوب کاربردی برای نیازسنجی سریع:
- وضعیت بیمار و خطرها: تشخیص، درمانهای انجامشده، داروهای پرخطر، احتمال عارضه، علائم هشدار.
- سواد سلامت و توان یادگیری: سطح سواد، زبان، شنیدن و دیدن، خستگی، درد، هوشیاری، اضطراب.
- توان عملی برای اجرا: آیا میتواند فشار خون یا قند را اندازه بگیرد؟ آیا میتواند تزریق یا پانسمان را انجام دهد؟ آیا توان حرکتی دارد؟
- حمایت خانوادگی و اجتماعی: چه کسی در خانه کمک میکند؟ آیا فردی هست که آموزش را همراه بیمار یاد بگیرد؟
- موانع واقعی: هزینه، دسترسی به دارو، فاصله تا مرکز درمانی، ساعات کار، باورهای غلط رایج.
پرسشهای کوتاه و مؤثر برای شروع نیازسنجی:
- «بیشترین نگرانی شما دربارهٔ ادامهٔ مراقبت در خانه چیه؟»
- «کدوم قسمت از درمان یا داروها براتون مبهمه؟»
- «وقتی به خانه برسید، چه کسی کنار شماست و میتواند کمک کند؟»
- «آیا قبلاً تجربهٔ این بیماری یا دارو را داشتهاید؟»
- «به نظرتون چه چیزی ممکنه باعث بشه توصیهها سخت اجرا بشه؟»
💡 نکتهٔ مهم: نیازسنجی باید بدون قضاوت باشد. اگر بیمار چیزی را نمیداند، این ضعف او نیست؛ یک نشانه برای بهتر طراحیکردن آموزش است.
پ) گام دوم: اولویتبندی پیامها و شخصیسازی محتوا
در بیمارستان نمیتوان همه چیز را یکجا آموزش داد. آموزش فردمحور یعنی انتخاب هوشمندانهٔ پیامها، مطابق خطر و نیاز بیمار. یک روش ساده برای اولویتبندی این است که پیامها را به سه دسته تقسیم کنید:
- ضروری و فوری: اگر بیمار نداند، خطر جدی ایجاد میشود (مثل علائم هشدار، قطع یا مصرف اشتباه دارو، مراقبت از زخم).
- مهم اما قابل پیگیری: بهتر است بداند، اما میتواند در پیگیری بعدی کامل شود (مثل رژیم غذایی جزئیتر، ورزش دقیق).
- آگاهی عمومی: مفید است، اما اولویت پایینتری دارد (مثل اطلاعات کلی بیماری).
برای شخصیسازی محتوا، این نکات را تطبیق دهید:
- سطح زبان: به جای «هایپرتنشن»، بگویید «فشار خون بالا». به جای «عوارض ترومبوآمبولیک»، بگویید «لخته شدن خون».
- تعداد پیامها: برای بیمار خسته یا مضطرب، پیامها را کوتاهتر و تقسیمشده ارائه کنید.
- تکیه بر مهارت عملی: اگر بیمار باید کاری انجام دهد، آموزش باید همراه با نمایش و تمرین باشد.
- هماهنگی با فرهنگ و خانواده: در بسیاری از خانوادهها، یک نفر نقش مراقب اصلی دارد؛ او را در آموزش شریک کنید.
- تمرکز بر رفتارهای قابل سنجش: به جای «مراقب باشید نمک کم بخورید»، بگویید «نمکدان را از سفره بردارید و غذاهای کنسروی را محدود کنید».
📌 نمونهٔ تبدیل پیام عمومی به پیام فردمحور:
- پیام عمومی: «داروها را منظم مصرف کنید.»
- پیام فردمحور: «این دارو را هر روز ساعت ۸ صبح بعد از صبحانه بخورید. اگر یک نوبت را فراموش کردید، دو برابر نکنید و با واحد درمان تماس بگیرید. این دارو ممکن است سرگیجه بدهد؛ هنگام بلند شدن آرام بلند شوید.»
ت) گام سوم: انتخاب روش آموزش و سنجش فهم بیمار
روش آموزش باید با شرایط بیمار هماهنگ باشد. آموزش فقط گفتن نیست؛ ترکیبی از گفتوگو، نمایش عملی، ابزار نوشتاری کوتاه و مشارکت خانواده است.
روشهای رایج و کاربردی در بیمارستان:
- گفتوگوی کوتاه و مرحلهای: پیامها را در چند نوبت کوتاه بگویید.
- نمایش و تمرین عملی: مثل تزریق، پانسمان، استفاده از اسپری تنفسی، تمرین راه رفتن با واکر.
- برگهٔ خلاصهٔ ترخیص: یک صفحهٔ ساده شامل داروها، علائم هشدار، زمان پیگیری، شماره تماس.
- درگیر کردن همراه: اگر بیمار سالمند یا کمانرژی است، همراه آموزش را یاد بگیرد.
- استفاده از تصاویر ساده: مخصوصاً برای مراحل عملی.
کلید طلایی برای ارزیابی فهم: بازگویی توسط بیمار
به جای اینکه بپرسید «فهمیدید؟»، بپرسید:
- «برای اینکه مطمئن بشم درست توضیح دادم، لطفاً به زبان خودتون بگید از امشب داروها را چطور مصرف میکنید؟»
- «اگر در خانه این علامت را دیدید، اولین کارتون چیه؟»
اگر بیمار اشتباه گفت، بهجای سرزنش:
- آرام اصلاح کنید، دوباره سادهتر بگویید، و یک بار دیگر بازگویی بگیرید.
چکلیست کوتاه سنجش فهم قبل از ترخیص:
- بیمار یا همراه میتواند برنامهٔ دارویی را توضیح دهد.
- بیمار میتواند علائم هشدار را نام ببرد.
- بیمار میداند چه زمانی و کجا پیگیری شود.
- بیمار میداند در صورت مشکل با چه شمارهای تماس بگیرد.
- بیمار یک یا دو اقدام عملی کلیدی را تمرین کرده است.
ث) گام چهارم: برنامهٔ پیگیری و مستندسازی برای تداوم آموزش
شخصیسازی فقط برای زمان بستری نیست. اگر پیگیری و تداوم نباشد، بسیاری از بیماران در خانه دچار خطا میشوند. برنامهٔ پیگیری باید ساده، مشخص و قابل اجرا باشد.
اجزای پیشنهادی برنامهٔ پیگیری:
- زمان تماس یا پیگیری: مثلاً ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از ترخیص برای بیماران پرخطر.
- موضوع پیگیری: داروها، علائم هشدار، اجرای مراقبت، مشکلات دسترسی، پرسشهای بیمار.
- مسئول پیگیری: واحد آموزش و پیگیری بیمار، پرستار بخش یا کلینیک.
- مسیریابی مشکل: اگر علائم هشدار یا مشکل جدی بود، مسیر ارجاع مشخص باشد.
مستندسازی یعنی ثبت کنید:
- نیازهای آموزشی شناساییشده
- پیامهای کلیدی ارائهشده
- روش آموزش و اینکه چه کسی آموزش دید
- نتیجهٔ سنجش فهم (بازگویی یا نمایش عملی)
- برنامهٔ پیگیری و شماره تماسها
این ثبت، هم برای تداوم مراقبت ضروری است و هم برای کاهش اختلاف و دوبارهکاری بین تیمها.
۳.۶. نکات کلیدی برای عمل
💡 نکات کلیدی:
- آموزش را با یک سؤال شروع کنید، نه با یک سخنرانی.
- پیامهای حیاتی را محدود و اولویتبندی کنید؛ همه چیز را یکجا نگویید.
- هر پیام را به یک رفتار مشخص و قابل اجرا تبدیل کنید.
- از بیمار بخواهید به زبان خودش توضیح دهد؛ «فهمیدید؟» کافی نیست.
- همراهِ مراقب را شریک آموزش کنید، بهخصوص در سالمندان و بیماران پرخطر.
- آموزش عملی را با تمرین انجام دهید، نه فقط توضیح.
- موانع واقعی بیمار را بپرسید و راهحل ساده پیشنهاد دهید.
- مستندسازی کوتاه اما دقیق، کیفیت آموزش را چند برابر میکند.
۳.۷. پیامهای کوتاه مناسب پوستر و آموزش حضوری
- «آموزش خوب یعنی بیمار بتواند انجام بدهد، نه فقط بشنود.»
- «کمتر بگو، بهتر انتخاب کن، مطمئن شو فهمیده شده.»
- «قبل از ترخیص، بازگویی بیمار = یک قدم بزرگ برای ایمنی.»
- «همراهِ بیمار، شریک مراقبت است؛ آموزش را با او هم هماهنگ کنیم.»
- «یک پیام درست امروز، یعنی یک مراجعهٔ کمتر فردا.»
۴. جمعبندی و خودارزیابی
۴.۱. اصول فردمحوری و نیازسنجی آموزشی بیمار
مرور کوتاه:
- آموزش فردمحور یعنی آموزش را بر اساس شرایط، تواناییها و نگرانیهای همان بیمار طراحی کنیم.
- نیازسنجی سریع با چند سؤال هدفمند، پیامهای اصلی و موانع اجرای توصیهها را روشن میکند.
📌 سناریوی نمونه:
در بخش داخلی، بیماری با نارسایی قلبی آمادهٔ ترخیص است. پرستار طبق روال، یک برگهٔ طولانی آموزش عمومی میدهد. بیمار سرش پایین است و فقط سر تکان میدهد. همراه بیمار میگوید «ما خودمان بلدیم». روز بعد بیمار با تنگی نفس و افزایش وزن برگشته است؛ معلوم میشود بیمار نمیدانسته باید روزانه وزن کند و علائم هشدار را جدی بگیرد و خانواده هم پیامهای کلیدی را درست نگرفتهاند.
پرسشهای تشریحی خودارزیابی این بخش
- در واحد شما، شایعترین مانع فهم آموزش برای بیماران چیست و چگونه میتوانید در همان چند دقیقه اول آن را تشخیص دهید؟
- اگر بیمار به همهٔ سؤالها فقط «بله» بگوید، شما چگونه مطمئن میشوید واقعاً متوجه شده است؟
آزمون تستی کوتاه این بخش (نمونه پرسشها)
- مهمترین تفاوت آموزش فردمحور با آموزش عمومی چیست؟
- الف) طولانیتر بودن آموزش
- ب) تطبیق پیامها با شرایط بیمار
- پ) استفاده از اصطلاحات تخصصی
- ت) ارائهٔ اطلاعات بیشتر
– پاسخ صحیح: ب
- کدام سؤال برای شروع نیازسنجی آموزشی مناسبتر است؟
- الف) «همه چیز را میدانید؟»
- ب) «چرا مریض شدید؟»
- پ) «بیشترین نگرانیتان برای مراقبت در خانه چیست؟»
- ت) «قبلاً این دارو را دیدهاید؟»
– پاسخ صحیح: پ
- کدام مورد، جزء نیازسنجی آموزشی محسوب میشود؟
- الف) رنگ لباس بیمار
- ب) میزان حمایت خانواده و مراقب
- پ) نام پزشک معالج
- ت) زمان تعویض شیفت
– پاسخ صحیح: ب
۴.۲. طراحی پیامهای کلیدی و شخصیسازی آموزش
مرور کوتاه:
- همهٔ محتوا ارزش یکسان ندارد؛ پیامها باید بر اساس خطر و اولویت انتخاب شوند.
- شخصیسازی یعنی سادهسازی زبان، تبدیل توصیه به رفتار مشخص و هماهنگی با توان و امکانات بیمار.
📌 سناریوی نمونه:
بیماری پس از عمل جراحی مرخص میشود. به او گفته میشود «زخم را تمیز نگه دارید». بیمار در خانه زخم را هر روز با مواد نامناسب تمیز میکند و پانسمان را خیلی محکم میبندد. چند روز بعد با التهاب و ترشح مراجعه میکند. اگر آموزش بهجای جملهٔ کلی، شامل مراحل ساده و دقیق و نمایش عملی بود و از بیمار بازگویی گرفته میشد، احتمال خطا کمتر میشد.
پرسشهای تشریحی خودارزیابی این بخش
- در موضوعات پرخطر (مثل داروها یا علائم هشدار)، شما چگونه پیامها را به زبان ساده و بدون ترساندن بیمار منتقل میکنید؟
- یک نمونه از تبدیل «توصیهٔ کلی» به «رفتار دقیق و قابل اجرا» در حوزهٔ کاری خودتان بنویسید.
آزمون تستی کوتاه این بخش (نمونه پرسشها)
- اولویتبندی پیامها در آموزش بیمار بیشتر بر چه پایهای است؟
- الف) علاقهٔ پرسنل به موضوع
- ب) میزان خطر و پیامدهای بیتوجهی
- پ) طول برگهٔ آموزشی
- ت) تعداد تختهای بخش
– پاسخ صحیح: ب
- کدام عبارت، شخصیسازی بهتر را نشان میدهد؟
- الف) «داروها را دقیق بخورید.»
- ب) «رژیم غذایی سالم داشته باشید.»
- پ) «این دارو را هر روز ساعت مشخص بعد از غذا مصرف کنید و اگر فراموش شد، دو برابر نکنید.»
- ت) «مراقب باشید.»
– پاسخ صحیح: پ
- برای بیمار خسته و دردناک، بهترین اقدام چیست؟
- الف) یکباره همهٔ آموزش را کامل ارائه کنیم
- ب) آموزش را به چند بخش کوتاه تقسیم کنیم و پیامهای حیاتی را اول بگوییم
- پ) آموزش را حذف کنیم
- ت) فقط برگه بدهیم
– پاسخ صحیح: ب
- کدام گزینه نمونهٔ «پیام حیاتی» است؟
- الف) تاریخچهٔ کامل بیماری
- ب) علائم هشدار و زمان مراجعه
- پ) توضیح کلی دربارهٔ آناتومی
- ت) اطلاعات عمومی اینترنتی
– پاسخ صحیح: ب
۴.۳. سنجش فهم، تداوم آموزش و برنامهٔ پیگیری
مرور کوتاه:
- سنجش فهم با بازگویی توسط بیمار، خطای پنهان را آشکار میکند.
- برنامهٔ پیگیری و مستندسازی باعث تداوم آموزش و کاهش دوبارهکاری و خطا میشود.
📌 سناریوی نمونه:
بیماری با دیابت مرخص میشود و قرار است تزریق را در خانه انجام دهد. پرستار توضیح میدهد و بیمار میگوید «متوجه شدم». اما بازگویی گرفته نمیشود. در خانه، بیمار زمانبندی تزریق را اشتباه انجام میدهد. اگر در بیمارستان از بیمار خواسته میشد مراحل را به زبان خودش بگوید یا یک بار در حضور پرستار تمرین کند، اشتباه زودتر اصلاح میشد.
پرسشهای تشریحی خودارزیابی این بخش
- شما معمولاً چگونه سنجش فهم را انجام میدهید و چه چیزی باعث میشود از آن صرف نظر کنید؟ راهحل عملی شما چیست؟
- اگر بیمار یا همراه در بازگویی اشتباه کرد، چگونه بدون ایجاد حس شرمندگی آموزش را اصلاح میکنید؟
آزمون تستی کوتاه این بخش (نمونه پرسشها)
- بهترین جایگزین برای سؤال «فهمیدید؟» کدام است؟
- الف) «هر طور خودتان صلاح میدانید عمل کنید.»
- ب) «لطفاً به زبان خودتان بگویید قرار است چه کار کنید.»
- پ) «این برگه را امضا کنید.»
- ت) «وقت نداریم.»
– پاسخ صحیح: ب
- هدف اصلی بازگویی توسط بیمار چیست؟
- الف) طولانی کردن آموزش
- ب) ارزیابی و اصلاح برداشت بیمار
- پ) آزمون گرفتن برای نمره
- ت) کاهش مسئولیت پرسنل
– پاسخ صحیح: ب
- کدام مورد، جزء برنامهٔ پیگیری منطقی بعد از ترخیص است؟
- الف) تماس نامشخص در زمان نامعلوم
- ب) مشخص کردن زمان پیگیری، موضوع پیگیری و مسیر ارجاع مشکل
- پ) گفتن «اگر مشکلی بود بیایید»
- ت) فقط دادن شمارهٔ اتاق
– پاسخ صحیح: ب
۴.۵. آزمون نهایی دوره (نمونه، ۵–۶ سؤال)
- آموزش فردمحور در بیمارستان بیشتر با کدام هدف همراستا است؟
- الف) افزایش حجم کاغذبازی
- ب) ارتقای ایمنی بیمار و ترخیص ایمن
- پ) کاهش گفتوگو با بیمار
- ت) افزایش اصطلاحات تخصصی
– پاسخ صحیح: ب
- در نیازسنجی آموزشی، کدام عامل بیشترین اثر را بر «قابل اجرا بودن» توصیهها دارد؟
- الف) تعداد تختهای بخش
- ب) امکانات و حمایت بیمار در خانه
- پ) رنگ پرونده
- ت) نوع شیفت کاری پرسنل
– پاسخ صحیح: ب
- بهترین روش برای اطمینان از فهم بیمار چیست؟
- الف) پرسیدن «فهمیدید؟»
- ب) دادن برگهٔ آموزشی طولانی
- پ) بازگویی توسط بیمار و اصلاح خطاها
- ت) امضای فرم آموزش
– پاسخ صحیح: پ
- اگر زمان کم باشد، بهترین راهبرد آموزشی کدام است؟
- الف) حذف کامل آموزش
- ب) ارائهٔ همهٔ مطالب بدون اولویت
- پ) تمرکز بر پیامهای حیاتی و تقسیم آموزش به چند بخش کوتاه
- ت) فقط ارجاع به اینترنت
– پاسخ صحیح: پ
- کدام گزینه نمونهٔ «شخصیسازی پیام» است؟
- الف) «مراقب باشید.»
- ب) «رژیم را رعایت کنید.»
- پ) «از امروز نمکدان را از سفره بردارید و غذاهای کنسروی را محدود کنید.»
- ت) «هر چه پزشک گفت انجام دهید.»
– پاسخ صحیح: پ
- مستندسازی آموزش باید شامل کدام مورد باشد؟
- الف) فقط نام پرستار
- ب) نیازهای آموزشی، پیامهای کلیدی، روش آموزش و نتیجهٔ سنجش فهم
- پ) فقط تاریخ ترخیص
- ت) فقط شماره تخت
– پاسخ صحیح: ب
۵. منابع
- World Health Organization. WHO guidelines on patient safety and quality of care: patient engagement and health literacy. World Health Organization. [Internet]. Available from: https://www.who.int/
- Centers for Disease Control and Prevention. Health Literacy: Accurate, Accessible and Actionable Health Information for All. CDC. [Internet]. Available from: https://www.cdc.gov/healthliteracy/
- NHS England. Personalised care and shared decision making in practice. NHS. [Internet]. Available from: https://www.england.nhs.uk/personalisedcare/
- Agency for Healthcare Research and Quality. Health Literacy Universal Precautions Toolkit. AHRQ. [Internet]. Available from: https://www.ahrq.gov/
- Institute for Healthcare Improvement. Teach-back: A tool to improve patient understanding. IHI. [Internet]. Available from: https://www.ihi.org/
- Mayo Clinic Staff. Patient education and self-care guidance resources. Mayo Clinic. [Internet]. Available from: https://www.mayoclinic.org/
- UpToDate. Patient education: Principles of effective patient teaching and communication. UpToDate. [Internet]. Available from: https://www.uptodate.com/
- Nutbeam D. Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies. Health Promot Int. 2000;15(3):259-267.
- Schillinger D, Piette J, Grumbach K, et al. Closing the loop: physician communication with diabetic patients who have low health literacy. Arch Intern Med. 2003;163(1):83-90.
- Horowitz AM, Kleinman DV. Oral health literacy: the new imperative to better oral health. Dent Clin North Am. 2008;52(2):333-344.
این دورهٔ آموزشی با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی و استاد دانشگاه علوم پزشکی، برای توانمندسازی حرفهای کارکنان نظام سلامت و استفاده در وبسایت بیمارستان و سامانههای آموزش الکترونیک تهیه شده است.
مطالب این بسته بر اساس منابع علمی معتبر و اصول آموزش مداوم تدوین شده است؛ با این حال، بهکارگیری آنها در عمل باید همواره با رعایت قوانین و مقررات جاری، پروتکلهای مصوب هر مرکز و نظر مسئولان ذیربط (مدیران، سرپرستان، کمیتههای تخصصی و مسئول فنی) انجام شود.
سلب مسئولیت: این مجموعه صرفاً جنبهٔ آموزشی و توانمندسازی دارد و جایگزین دستورالعملهای رسمی وزارت بهداشت، آییننامهها و سیاستهای داخلی بیمارستان، قراردادهای شغلی یا قضاوت حرفهای تیم درمان و مدیریت سازمان نیست. مسئولیت نهایی تصمیمها و اقدامات حرفهای بر عهدهٔ افراد و واحدهای مسئول است.
بهروزرسانی دورههای آموزشی متناسب با تغییر شواهد علمی و دستورالعملهای جدید ضروری است. مشارکت فعال شما در مطالعه، بحث گروهی، خودارزیابی و انتقال بازخوردها، نقش مهمی در ارتقای سلامت کارکنان و بهبود کیفیت مراقبت از بیماران دارد.
همچنین بخوانید
