بیماری زخم پپتیک (Peptic ulcer disease/PUD) – آموزش حین ترخیص
زخم پپتیک (Peptic ulcer) زخمی باز یا ناحیهای خام در پوشش معده (زخم معده/Gastric ulcer) یا بخش بالایی روده کوچک (زخم دوازدهه/Duodenal ulcer) است. این مطلب توضیح میدهد پس از درمان این وضعیت توسط ارائهدهنده مراقبت سلامت، چگونه از خود مراقبت کنید.
آنچه باید در منزل انتظار داشته باشید
شما به بیماری زخم پپتیک (PUD/Peptic ulcer disease) مبتلا هستید. ممکن است برای تشخیص زخم، آزمایشهایی انجام شده باشد. یکی از این آزمایشها میتواند بررسی وجود باکتریای در معده به نام هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori/H. pylori) باشد. این نوع عفونت یک علت شایع زخمهای پپتیک است.
بیشتر زخمهای پپتیک طی ۴ تا ۶ هفته پس از شروع درمان بهبود مییابند. حتی اگر علائم خیلی زود از بین بروند، مصرف داروهای تجویزشده را قطع نکنید.
رژیم غذایی و سبک زندگی
افراد مبتلا به زخم پپتیک باید یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشند.
- خوردن وعدههای غذایی بیشتر یا افزایش مصرف شیر و لبنیات کمکی نمیکند. این تغییرات حتی میتوانند باعث افزایش اسید معده شوند.
- از مصرف غذاها و نوشیدنیهایی که برایتان ناراحتکننده هستند اجتناب کنید. برای بسیاری از افراد این موارد شامل: الکل، قهوه، نوشابههای کافئیندار، غذاهای چرب، شکلات و غذاهای تند است.
- از خوردن میانوعدههای آخر شب پرهیز کنید.
کارهای دیگری که میتوانید برای کاهش علائم و کمک به بهبود انجام دهید:
- اگر سیگار میکشید یا تنباکو میجوید، سعی کنید ترک کنید. تنباکو روند بهبودی زخم شما را کند میکند و احتمال بازگشت آن را افزایش میدهد. با پزشک خود درباره کمک برای ترک تنباکو مشورت کنید.
- سطح استرس خود را کاهش دهید و روشهای مدیریت بهتر استرس را بیاموزید.
- از مصرف داروهایی مانند آسپرین (Aspirin)، ایبوپروفن (Ibuprofen) یا ناپروکسن (Naproxen) خودداری کنید. برای تسکین درد از استامینوفن (Acetaminophen) استفاده کنید. همه داروها را با مقدار زیادی آب مصرف کنید.
داروها
درمان استاندارد زخم پپتیک همراه با عفونت هلیکوباکتر پیلوری شامل ترکیبی از داروها است که به مدت ۵ تا ۱۴ روز مصرف میشوند.
- بیشتر افراد دو نوع آنتیبیوتیک و یک مهارکننده پمپ پروتون (PPI/Proton pump inhibitor) مصرف میکنند.
- این داروها ممکن است حالت تهوع، اسهال و سایر عوارض جانبی ایجاد کنند. بدون مشورت با پزشک خود مصرف آنها را قطع نکنید.
- اگر زخم بدون عفونت هلیکوباکتر پیلوری باشد، یا ناشی از مصرف آسپرین یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) ایجاد شده باشد، احتمالاً باید به مدت ۸ هفته PPI مصرف کنید.
مصرف آنتیاسیدها در فاصله بین وعدههای غذایی و قبل از خواب نیز میتواند به بهبود کمک کند. درباره مصرف این داروها از پزشک خود سؤال کنید.
اگر زخم شما به علت مصرف آسپرین، ایبوپروفن یا سایر NSAIDها ایجاد شده باشد، با پزشک خود درباره انتخاب داروهای جایگزین مشورت کنید. ممکن است بتوانید داروی ضدالتهابی دیگری مصرف کنید. یا پزشک ممکن است دارویی به نام میزوپروستول (Misoprostol) یا یک PPI برای پیشگیری از زخمهای آینده هنگام مصرف NSAID تجویز کند.
پیگیری
شما ویزیتهای پیگیری خواهید داشت تا روند بهبود زخم بررسی شود، بهویژه اگر زخم در معده باشد.
پزشک ممکن است پس از درمان، آندوسکوپی فوقانی انجام دهد تا مطمئن شود بهبودی کامل صورت گرفته و هیچ نشانهای از سرطان وجود ندارد.
همچنین لازم است آزمایش پیگیری برای بررسی از بین رفتن باکتری هلیکوباکتر پیلوری انجام دهید. باید دستکم ۲ هفته پس از پایان درمان دوباره آزمایش دهید. نتایج قبل از این زمان ممکن است دقیق نباشند.
چه زمانی با پزشک تماس بگیرید
فوراً کمک پزشکی دریافت کنید اگر:
- دچار درد شکمی ناگهانی و شدید شدید.
- شکم سفت و سختی داشتید که به لمس حساس است.
- علائم شوک مانند غش کردن، تعریق بیش از حد یا گیجی داشتید.
- استفراغ خونی داشتید.
- خون در مدفوع خود مشاهده کردید (مدفوع قهوهای متمایل به قرمز، تیره یا قیری).
با پزشک تماس بگیرید اگر:
- احساس سرگیجه یا سبکی سر دارید.
- علائم زخم دارید.
- پس از خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری میکنید.
- کاهش وزن ناخواسته دارید.
- دچار استفراغ میشوید.
- اشتهای خود را از دست دادهاید.
منابع
Chan FKL, Lau JYW. Peptic ulcer disease. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal and Liver Disease. 11th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2021:chap 53.
Cover TL, Blaser MJ. Helicobacter pylori and other gastric Helicobacter species. In: Bennett JE, Dolin R, Blaser MJ, eds. Mandell, Douglas, and Bennett’s Principles and Practice of Infectious Diseases. 9th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020:chap 217.
Kuipers EJ. Acid peptic disease. In: Goldman L, Cooney KA, eds. Goldman-Cecil Medicine. 27th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2024:chap 125.
Vincent K. Gastritis and peptic ulcer disease. In: Kellerman RD, Heidelbaugh JJ, Lee EM, eds. Conn’s Current Therapy 2025. Philadelphia, PA: Elsevier; 2025:232-235.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
