آﻣﻮزش مراقبت از اطفال در فاویسم
مادر / همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
فاویسم چیست؟
كم‌خونی ناشی از كمبود آنزیم گلوكز ـ 6 ـ فسفات دهیدروژناز (G6PD)، از اختلال ارثی در آنزیم گلوكز – 6 – فسفات دهیدروژناز در گلبول‌های قرمز خون ناشی می‌شود. این اختلال موجب شكستن زودرس گلبول‌های قرمز خون می‌شود. این كم‌خونی اكثراً در افرادی با اجداد مدیترانهای یا آفریقایی رخ میدهد.
نشانههای بیماری از خفیف تا شدید متغیر هستند و بستگی به این موضوع دارد كه كدام نوع از ژن معیوب وجود دارد.
ژن آنزیم گلوكز ـ 6 ـ فسفات دهیدروژناز بر روی كروموزوم X حمل می‌شود. همانند اختلال خونی هموفیلی، این بیماری پسران و مردان را درگیر میكند (زیرا تنها یك كروموزوم X دارند) تا اینكه دختران را كه دو كروموزوم X دارند گرفتار سازد.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل آبی رنگ بریزید
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم و کهنه بچه شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- مدارک قبلی خود را به همراه داشته باشید.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی و تغذیه:
- درصورت عدم تحمل مواد خوراکی ابتدا آنها را قطع و مایعات وریدی جایگزین می‌شود.
- رژیم غذایی بیمار شما عادی است جز اینکه مصرف باقلا به هیچ شکل خام یا پخته مجاز نیست.
- اگر به کودک فاویسمی‌خود شیر می‌دهید شما هم باید از مصرف باقلا خودداری کنید و حتی اگر یک دانه هم مصرف نمودید باید تا 3 روز شیر مادر را قطع نمایید.
فعالیت:
كودك را تا 48 ساعت پس از رفع علائم و ادرار به استراحت كنید. پس از آن كودك می‌تواند تدریجاً فعالیت‌های عادی خود را از سر گیرد.
مراقبت:
- دستورات دارویی توسط پزشک تجویز و در فواصل مشخص توسط پرستار اجرا می‌شود.
- از دستکاری سرم و رابط‌ها خودداری کنید.
- در صورت بروز تب، کودک را با آب ولرم بدن شویه کنید.
- برای کودک شما آزمایشات خون و جمع‌آوری سریال ادرار برای بررسی میزان دفع هموگلوبین انجام خواهد شد.
- در صورت افت واضح هموگلوبین و هماتوکریت (کم‌خونی حاد) تزریق خون لازم است.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی:
- رژیم غذایی بیمار شما عادی است، جز اینکه مصرف باقلابه هیچ شکل خام یا پخته مجاز نیست و تا حد امکان از تماس کودک با پوست باقلا نیز خودداری کنید. حتی کودک فاویسمی خود را به مزارع باقلا هم نبرید.
- اگر به کودک فاویسمی خود شیر می‌دهید شما هم باید از مصرف باقلا خودداری کنید و حتی اگر یک دانه هم مصرف نمودید باید تا 3 روز شیر مادر را قطع نمایید.
فعالیت:
انجام فعاليت‌های متناسب با سطح تحمل و سن کودک توصیه می‌شود.
مراقبت:
- وقتی بیمار شما در معرض بعضی از داروها که ذکر خواهد شد قرار گیرد و یا به بعضی عفونت‌ها مبتلا شود و یا باقلای خام یا پخته مصرف نماید 24 تا 48 ساعت و بعضی اوقات 5 تا 24 ساعت پس از تماس، علائم به شکل تب، تهوع، استفراغ، دل درد، اسهال، تیره رنگ شدن ادرار، رنگ پریدگی، سرگیجه، کاهش ادرار و تپش قلب ظاهر می‌شود. در صورت مشاهده علائم فوق کودک خود را به نزدیکترین مرکز درمانی برسانید.
- حنا و داروهای متفرقه دیگر ممکن است در این بیماران باعث شکسته شدن گلبول‌های قرمز شوند. سولفامیدها، داروهای ضد مالاریا، نفتالین، استامینوفن، ویتامین K، داروهای اکسیدان کوتریموکسازول و آسپرین نیز می‌توانند علائم فوق را ایجاد کنند.
- همیشه همه علائم این بیماری واضح نیستند و گاهاً ممکن است کودک کوتریموکسازول و باقلا هم قبلا مصرف کرده ولی علائم واضح نداشته باشد. خانواده‌های محترم بدانید ممکن است این علائم با شدت زیاد فقط یک بار در طول عمر سراغ او بیاید ولی بیماری تا آخر عمر همراه فرد می‌باشد.
- در صورت بروز تب، کودک را با آب ولرم تن‌شویه کنید. از استامینوفن استفاده و به نزدیکترین مرکز درمانی مراجعه نمایید.
- هیچ دارویی را بدون نظر پزشک به بیمارتان ندهید و در صورت مراجعه به پزشک حتماً به وی بگویید کودکتان فاویسمی است و لیست داروهای ممنوع برای این بیماری را به همراه داشته باشید.
- در صورت مشاهده یکی از علائم فاویسم به بیمارتان مایعات شیرین و بی‌رنگ مانند آب بسیار و یا آب انگور بدهید و به درمانگاه یا بیمارستان مراجعه کنید.
- دقت کنید بیمارتان در معرض برخی مواد شیمیایی مانند نفتالین، بنزن و حشره‌کش‌ها قرار نگیرد.
- بیمار شما نمی‌تواند و نباید خون خود را به دیگران اهدا کند.
- رنگ‌های ساختمانی به طور كلی ضرر دارند.
- مادر شيرده از مصرف باقالی بپرهيزد، زيرا از راه شير به فرزند منتقل می‌شود.
علائم هشدار
در صورت مشاهده علائم فاویسم کودک خود را به نزدیکترین مرکز درمانی برسانید.
- تب
- تهوع
- استفراغ
- دل درد
- اسهال
- تیره رنگ شدن ادرار
- رنگ پریدگی
- سرگیجه
- کاهش ادرار
- تپش قلب
فهرست منابع
- Text book of Medical Physiology
- Nelson Text Book of Pediatric
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
- کتاب سلامت کودکان
تاریخ آخرین ویرایش: 17 مرداد 1402