آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران با پانکراتیت
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
پانکراتیت چیست؟
پانکراتیت واژهای است که التهاب لوزالمعده را توصیف می‌کند. لوزالمعده غده بلند و مسطحی است که در پشت معده در قسمت فوقانی شکم جای دارد. لوزالمعده آنزیمهایی را برای کمک به هضم ترشح کرده و نیز مسئول ترشح هورمونهایی است که به تنظیم میزان قند در بدن (گلوکز) کمک میکنند.
التهاب لوزالمعده میتواند به‌صورت حاد یا مزمن باشد. نوع حاد به‌صورت ناگهانی ایجاد شده و چند روز طول میکشد و نوع مزمن ممکن چندین سال طول بکشد.
حین هضم طبیعی، آنزیم‌های غیرفعال لوزالمعده از طریق مجراهای لوزالمعده داخل لوزالمعده به‌سمت روده کوچک حرکت کرده و در روده فعال شده و به عمل هضم کمک میکنند. در التهاب لوزالمعده آنزیمها در خود لوزالمعده فعال میشوند در نتیجه آنزیمها باعث آزردگی سلولهای لوزالمعده و ایجاد علائم و نشانههای التهاب لوزالمعده میشوند.
آموزش بدو ورود
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار، از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید.
- گرافی‌ها و مدارک قبلی را به همراه داشته باشید.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی:
- در مراحل ابتدایی بیماری به شما توصیه می‌شود که از راه دهان چیزی مصرف نکنید. به توصیه‌های پزشک و پرستار توجه نمایید و بدون اجازه مواد غذایی مصرف نکنید.
- بعد از کنترل درد و تهوع، رژیم مصرف غذاهای زود هضم و کم چرب شروع می‌شود.
- وعده‌های کم حجم و متعدد قابل تحمل‌تر خواهند بود.
فعالیت:
- در پانکراتیت حاد، استراحت در بستر یا استراحت به حالت نشسته بر روی صندلی توصیه می‌شود.
- وضعیت نشسته با تنه خم شده یا در وضعیت خوابیده به پهلو در حالی که زانوها به سمت شکم شده‌اند جهت کاهش درد مناسب است.
- در بستر، انگشتان و مچ پاهای سالم را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود.
- در صورت اجازه پزشک برای خروج از تخت ابتدا نشسته و سپس پاهای خود را از لبه تخت آویزان نمایید و در صورت نداشتن سرگیجه با کمک همراه خود و یا پرستار از تخت خارج شوید.
مراقبت:
- ممکن است لوله‌ای از راه بینی شما در معده قرار داده شود. از کشیدن و خارج کردن این لوله خودداری نمایید.
- در زمان عدم مصرف مواد غذایی و داشتن لوله بینی – معده‌ای بهداشت دهان خود را حفظ کنید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- از دستکاری سرم‌ها و رابط‌های متصل به خود خودداری کنید.
- از مصرف خودسرانه دارو بغیر از داروهای تجویز شده و بدون اجازه پزشک خودداری کنید.
- داروها طبق تجویز پزشک و در فواصل مشخص توسط پرستار برای شما اجرا خواهد شد.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی:
- از غذاهای زود هضم و کم چرب استفاده شود.
- از وعده‌های غذایی کم حجم در دفعات بیشتر استفاده شود.
- رژیم غذایی پر پروتئین، پرکربوهیدرات و پر ویتامین مصرف کنید.
- مصرف الکل قطع شود. از مصرف مواد محرک مانند کافئین خودداری نمایید.
- مایعات فراوان بنوشید.
- مواد و ترکیبات موجود در روغن زیتون تازه و ماهی به بهبود علائم پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده کمک می‌کند.
- از مصرف غذاهای سنگین و پر حجم خصوصاً در زمان شب خودداری نمایید.
فعالیت:
- با برطرف شدن علایم بیماری می‌توانید فعالیت طبیعی خود را به تدریج از سر بگیرید.
- در پانکراتیت مزمن محدودیتی از نظر فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری وجود ندارد.
مراقبت:
- وضعیت نشسته با تنه خم شده یا در وضعیت خوابیده به پهلو در حالی که زانوها به سمت شکم شده‌اند جهت کاهش درد مناسب است.
- روش‌های شل‌کنندگی نظیر تنفس عمیق و روش‌های خیال‌انگیز و پرت‌کننده حواس نظیر موزیک تلویزیون و خیاطی برای کاهش درد کمک‌کننده است.
- در صورتی که پانکراتیت شما باعث بروز علائم افسردگی شده است، با یک مشاور صحبت کنید.
دارو:
- جهت تسکین درد، از داروی مُسکن تجویز شده طبق دستور پزشک استفاده نمائید.
- داروهای تجویز شده توسط پزشک مانند آنتی‌بیوتیک را یک دوره کامل در فواصل معین مصرف کنید.
- ممکن است مکمل غذایی با آنزیم‌های پانکراس برای درمان اسهال چرب ضروری باشد.
آموزش سلامت:
- از مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل بپرهیزید.
- از استعمال دخانیات بپرهیزید.
- از استرس و اضطراب دوری نمایید.
- تغذیه سالم داشته باشید و از اضافه وزن بپرهیزید.
علائم هشدار
اگر علائم زیر را در حین یا پس از درمان داشتید هر چه سریع‌تر به اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید:
- یرقان یا زردی پوست و چشم‌ها
- تب 38 درجه سانتی‌گراد یا بالاتر
- علایم کمبود کلسیم نظیر انقباضات عضلانی یا تشنج
- درد شدید شکمی که بیش از 30 دقیقه طول کشیده است.
- تهوع شدید یا استفراغ
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 24 تیر 1402