مثانه بیشفعال (Overactive bladder) چیست؟
مثانه بیشفعال یک وضعیت است که باعث میشود بدون هشدار، کنترل مثانهٔ خود را از دست بدهید. ممکن است نیاز داشته باشید بیشتر و با فوریت بیشتری ادرار کنید. گاهی ممکن است پیش از رسیدن به سرویس بهداشتی مقدار کمی ادرار نشت کند.
علائم و درمان مثانه بیشفعال
علائم شایع
- نیاز به ادرار کردن ۸ بار یا بیشتر در روز یا ۲ بار یا بیشتر در طول شب
- نیاز فوری و ناگهانی به ادرار کردن بدون هشدار قبلی
- نشت ادرار پس از احساس فوری و ناگهانی نیاز به ادرار کردن
اگر ۲ یا بیشتر از این علائم را دارید، ممکن است به مثانه بیشفعال مبتلا باشید.
گزینههای درمانی
مثانه بیشفعال را میتوان با دارو، تمرینات مثانه، تحریک الکتریکی یا جراحی درمان کرد. پزشک تعیین خواهد کرد که کدام روش برای شما مناسبتر است.
دارو
پزشک ممکن است دارویی برای درمان مثانه بیشفعال تجویز کند. شلکنندههای عضلانی به کنترل اسپاسمهایی کمک میکنند که باعث میشوند مثانه در زمان نامناسب منقبض شود.
عوارض جانبی شایع این داروها شامل خشکی دهان، تاری دید، یبوست، ضربان قلب سریع، و احساس گرما و قرمزی است.
این دارو ممکن است به صورت قرص یا برچسب پوستی تجویز شود.
تمرینات مثانه
تمرینات مثانه به تقویت و آموزش مجدد مثانه کمک میکنند تا ادرار را تا زمانی که به سرویس بهداشتی برسید، نگه دارد.
تمرینات کگل (Kegel exercises):
این تمرینات شامل سفت کردن عضلات ادراری (مثل زمانی که میخواهید جلوی جریان ادرار را بگیرید) و سپس رها کردن آنها است.
این کار را چندین بار در طول روز انجام دهید تا عضلات مثانهتان قویتر شوند.
آموزش مجدد (Retraining):
پزشک ممکن است توصیه کند دفترچهای برای کنترل مثانه داشته باشید.
این دفترچه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- میزان مایعاتی که مصرف میکنید
- دفعات احساس نیاز به رفتن به سرویس بهداشتی
- موارد نشت ادرار
این اطلاعات میتواند به شما کمک کند زمانبندی رفتن به سرویس بهداشتی و میزان مصرف مایعات خود را برنامهریزی کنید.
تحریک الکتریکی
این یک روش پزشکی است که در آن پالسهای الکتریکی بیخطر از طریق واژن یا مقعد ارسال میشود.
همچنین این پالسها میتوانند از طریق برچسب پوستی نیز اعمال شوند.
روش دیگر شامل قرار دادن یک سیم نزدیک استخوان دنبالچه است.
پزشک به شما خواهد گفت که چند جلسه درمان لازم است.
جراحی
روش جراحیای به نام افزایش حجم مثانه (Augmentation cystoplasty) وجود دارد.
این روش در موارد شدید یا زمانی که هیچ درمان دیگری مؤثر نباشد استفاده میشود.
در این جراحی، بخشی از روده برای بزرگ کردن مثانه به کار میرود تا فضای بیشتری برای ذخیرهٔ ادرار ایجاد شود.
خطرات این جراحی شامل:
- پارگی مثانه (نشت ادرار به داخل بدن)
- تشکیل سنگ مثانه
- وجود موکوس (ماده لزج) در مثانه
- عفونت
چه چیزی باعث مثانه بیشفعال میشود؟
آسیب به اعصاب و عضلات اطراف مثانه باعث مثانه بیشفعال میشود.
این آسیب باعث میشود مثانه به صورت ناخواسته و در زمان نامناسب منقبض شود.
همین موضوع باعث نشت ادرار و احساس ناگهانی و شدید نیاز به ادرار کردن میشود.
گاهی اوقات داشتن مایعات زیاد در مثانه یا مصرف بیش از حد کافئین نیز میتواند باعث مثانه بیشفعال شود.
دلایل آسیب عصبی
- زایمان طبیعی در زنان
- مشکلات پروستات در مردان
- آسیب یا عفونت در نخاع یا مغز
- دیابت
- سکته مغزی (Stroke)
- مولتیپل اسکلروزیس (Multiple sclerosis)
- قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین
- نقص مادرزادی
سرطان مثانه نیز میتواند منجر به مثانه بیشفعال شود.
در بیشتر موارد، آکادمی پزشکان خانوادهٔ آمریکا (AAFP) غربالگری روتین برای سرطان مثانه را مگر در صورت داشتن علائم مثانه بیشفعال توصیه نمیکند.
چگونه مثانه بیشفعال تشخیص داده میشود؟
پزشک با بررسی علائم و تاریخچه پزشکی شما شروع خواهد کرد.
ممکن است برخی آزمایشها برای کمک به تشخیص انجام شوند، از جمله:
- یورودینامیک (Urodynamics):
در این تست، پزشک مثانه شما را پر میکند و بررسی میکند که چقدر خوب تخلیه میشود. - تصویربرداری (Imaging):
ممکن است پزشک نیاز داشته باشد داخل مثانه را با استفاده از X-ray، سیتیاسکن (CT scan) یا امآرآی (MRI) بررسی کند. - EEG و EMG:
الکتروانسفالوگرافی (EEG) و الکترومیوگرافی (EMG) نحوه عملکرد مثانه را بررسی میکنند.
سیمها و پدهایی روی شکم پایینی قرار داده میشوند تا عملکرد اعصاب داخل مثانه را بررسی کنند.
آیا میتوان از مثانه بیشفعال پیشگیری کرد؟
مثانه بیشفعال را نمیتوان به طور کامل پیشگیری کرد.
اما میتوانید با درمان بیماریها و شرایطی که باعث آن میشوند، خطر ابتلا را کاهش دهید.
به عنوان مثال:
- پیروی از توصیههای پزشک در درمان دیابت، آسیب به اعصاب را کاهش میدهد.
- در دوران بارداری، در مورد احتمال آسیب به مثانه در زایمان طبیعی با پزشک مشورت کنید.
زندگی با مثانه بیشفعال
زندگی با این مشکل بستگی به شدت علائم و تأثیر درمان دارد.
در هر حال، برنامهریزی بهتر میتواند به شما کمک کند:
- زمان مصرف مایعات و نزدیکی به سرویس بهداشتی را مدیریت کنید.
- استفاده از لباسهای زیر یکبار مصرف برای جلوگیری از نشت ادرار و آسیب به لباسها را در نظر بگیرید.
سؤالاتی که باید از پزشک بپرسید
- چگونه نوزادان و کودکانی را که با مثانه بیشفعال متولد شدهاند درمان میکنید؟
- آیا عضلات مثانه به مرور زمان بدتر میشوند؟
- آیا داروهای شلکننده عضلات، تمام عضلات بدن را شل میکنند؟
منابع
- National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases: Bladder Control Problems (Urinary Incontinence)
- National Institutes of Health, MedlinePlus: Overactive Bladder
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
