پادکست
خلاصه
کیست تخمدان: علائم، علل و درمان
این مقاله به بررسی جامع کیستهای تخمدان میپردازد و آنها را بهعنوان کیسههای پر از مایع که روی تخمدانها تشکیل میشوند، تعریف میکند. منبع توضیح میدهد که بسیاری از کیستها، بهویژه کیستهای عملکردی که در طول تخمکگذاری ایجاد میشوند، شایع و خوشخیم هستند و اغلب خودبهخود از بین میروند. متن به علائم احتمالی مانند درد لگنی و اختلالات قاعدگی، علل شایع شامل مشکلات هورمونی و اندومتریوز، و اهمیت تشخیص، اغلب با استفاده از سونوگرافی، اشاره دارد. در نهایت، منبع گزینههای درمانی را مورد بحث قرار میدهد که از انتظار و مراقبت فعال و استفاده از داروهای ضدبارداری هورمونی برای جلوگیری از تشکیل کیستهای جدید تا جراحی (لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی) برای کیستهای بزرگ، مداوم یا مشکوک به سرطان را شامل میشود. همچنین، متن بر ضرورت مراجعه فوری به پزشک در صورت بروز علائم پارگی کیست تأکید میکند.
فیلم آموزش همگانی
کیست تخمدان (Ovarian cyst) چیست؟
کیست تخمدان یک کیسهٔ پر از مایع است که در داخل یا روی تخمدان ایجاد میشود. تخمدانها بخشی از سیستم تولیدمثل زنان هستند. آنها تخمک و هورمونها را تولید میکنند.
کیستهای تخمدان بسیار شایع هستند. آنها اغلب در هنگام تخمکگذاری ایجاد میشوند. تخمکگذاری زمانی است که تخمدان هر ماه یک تخمک آزاد میکند. این نوع کیستها کیستهای عملکردی (Functional cysts) نامیده میشوند.
بیشتر این کیستها غیرسرطانی هستند و در بسیاری از موارد، بهطور خودبهخود و بدون نیاز به درمان از بین میروند.
ایجاد کیست تخمدان در افرادی که قاعدگی منظم دارند، شایع است.
پس از یائسگی، ایجاد این کیستها کمتر شایع است. افرادی که وارد دوران یائسگی شدهاند و کیست تخمدان دارند، در خطر بیشتری برای سرطان تخمدان قرار دارند.
علائم کیست تخمدان
اغلب کیستهای عملکردی هیچ علامتی ایجاد نمیکنند. ممکن است یک کیست داشته باشید و از وجود آن آگاه نباشید.
در موارد دیگر، ممکن است علائمی بروز کنند، از جمله:
- درد تیز یا مبهم در پایین شکم (معمولاً در یک سمت)
- نفخ
- اختلالات قاعدگی
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس پری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
- یبوست
اگر در دوران یائسگی هستید و قاعدگی ندارید، نباید کیستهای عملکردی تشکیل شوند.
با این حال، امکان ایجاد انواع دیگر کیست تخمدان وجود دارد.
اگر هر یک از علائم بالا را تجربه کردید، با پزشک خود تماس بگیرید.
علت ایجاد کیست تخمدان
شایعترین علل ایجاد کیست تخمدان عبارتاند از:
- مشکلات هورمونی: همچنین داروهای هورمونی که به تخمکگذاری کمک میکنند میتوانند باعث ایجاد کیست شوند.
- اوایل بارداری: تشکیل یک کیست در اوایل بارداری طبیعی است و به حمایت از بارداری تا زمان تشکیل جفت کمک میکند.
- اندومتریوز (Endometriosis): افرادی که به این بیماری مبتلا هستند ممکن است دچار نوعی کیست به نام اندومتریوما (Endometrioma) شوند. این حالت زمانی رخ میدهد که بافت اندومتریوز به تخمدان متصل شده و باعث رشد یک توده میشود.
- عفونتهای لگنی: عفونتهای شدید میتوانند به تخمدانها گسترش پیدا کرده و باعث تشکیل کیست شوند.
- سندرم تخمدان پلیکیستیک (Polycystic ovary syndrome): در این بیماری، تخمدانها تعداد زیادی کیست کوچک تولید میکنند که میتواند باعث مشکلات تخمدانی و ناباروری شود.
تشخیص کیست تخمدان
اغلب، پزشک میتواند کیست را در معاینهٔ لگنی احساس کند.
اگر کیستی تشخیص داده شود، پزشک ممکن است دو کار انجام دهد:
- انتظار و پیگیری برای مشاهدهٔ تغییرات کیست یا شروع علائم.
- درخواست آزمایشها برای کمک به برنامهریزی درمان.
انتخاب روش به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله سن شما و وجود یا عدم وجود علائم.
اگر پزشک آزمایش درخواست دهد، معمولاً سونوگرافی (Ultrasound) را توصیه میکند تا کیست بررسی شود.
در این روش، امواج صوتی تصاویری از اندامهای داخلی ایجاد میکنند.
با سونوگرافی میتوان اندازه، شکل، محل و نوع (جامد یا مایع) کیست را مشاهده کرد.
پزشک ممکن است آزمایشهای دیگری نیز تجویز کند، از جمله:
- تست بارداری برای رد احتمال بارداری بهعنوان علت کیست.
- آزمایش سطح هورمونها برای بررسی مشکلات هورمونی.
- آزمایش خون CA-125 برای اندازهگیری مقدار آنتیژن سرطانی ۱۲۵ در خون.
این آزمایش بهویژه برای افرادی که یائسه هستند توصیه میشود تا مشخص شود که آیا کیست ممکن است سرطانی باشد یا خیر.
پیشگیری یا اجتناب از ایجاد کیست تخمدان
اگر بهطور طبیعی تخمکگذاری میکنید، راهی برای جلوگیری از تشکیل کیست عملکردی وجود ندارد.
اما اگر بهطور مکرر دچار کیست میشوید، پزشک ممکن است داروهای ضدبارداری هورمونی تجویز کند.
این داروها تخمکگذاری را متوقف کرده و احتمال ایجاد کیست جدید را کاهش میدهند.
درمان کیست تخمدان
روش درمان به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله:
- سن شما
- وضعیت قاعدگی (آیا قاعدگی دارید یا خیر)
- اندازهٔ کیست
- ظاهر کیست در سونوگرافی
- علائم شما
کیستهای عملکردی معمولاً بهتدریج و در طی ۱ تا ۳ ماه کوچک میشوند.
اگر کیست عملکردی دارید، پزشک ممکن است بخواهد پس از ۱ تا ۳ ماه دوباره شما را معاینه کند تا وضعیت کیست بررسی شود.
اگر بهطور مکرر دچار کیست عملکردی میشوید، پزشک ممکن است داروهای ضدبارداری هورمونی برای شما تجویز کند تا تخمکگذاری متوقف شود و دیگر کیستهای عملکردی تشکیل نشوند.
جراحی
در برخی افراد، جراحی لازم است. شرایطی که ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد شامل موارد زیر است:
- کیست پس از چند دورهٔ قاعدگی از بین نرود
- کیست بزرگتر شود
- ظاهر غیرطبیعی در سونوگرافی داشته باشد
- باعث ایجاد درد شود
همچنین، اگر پس از یائسگی دچار کیست تخمدان شوید، پزشک احتمالاً جراحی را توصیه میکند.
اگرچه سرطان تخمدان نادر است، اما افراد ۵۰ تا ۷۰ ساله در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
تشخیص زودهنگام سرطان تخمدان به بهبود نتایج درمانی کمک زیادی میکند.
دو روش اصلی جراحی برای برداشتن کیست تخمدان وجود دارد:
- لاپاراسکوپی (Laparoscopy):
اگر کیست کوچک (به اندازهٔ یک آلو یا کوچکتر) باشد و در سونوگرافی خوشخیم به نظر برسد، پزشک ممکن است از این روش استفاده کند.
این روش با یک ابزار نوری به نام لاپاراسکوپ (Laparoscope) انجام میشود که شبیه یک تلسکوپ باریک است.
این وسیله از طریق برشی کوچک در نزدیکی ناف وارد شکم میشود.
اغلب، کیست را میتوان از طریق برشهای کوچک در خط رویش موی ناحیهٔ عانه برداشت. - لاپاراتومی (Laparotomy):
اگر کیست بزرگ باشد یا در سونوگرافی مشکوک به نظر برسد، این روش بهکار میرود.
در این جراحی، برش بزرگتری برای برداشتن کیست ایجاد میشود.
سپس، کیست از نظر سرطانی بودن آزمایش میشود.
اگر سرطانی باشد، ممکن است تخمدان و بافتهای دیگر نیز برداشته شوند، از جمله لولههای فالوپ، تخمدان دیگر یا رحم.
مهم است که قبل از جراحی با پزشک در مورد تمام جزئیات صحبت کنید.
پزشک دربارهٔ خطرات هر نوع جراحی، مدت زمان بستری در بیمارستان و زمان بازگشت به فعالیتهای عادی با شما صحبت خواهد کرد.
زندگی با کیست تخمدان
در بسیاری از موارد، میتوانید منتظر بمانید تا کیست بهطور طبیعی و طی چند ماه از بین برود.
اما گاهی اوقات، کیست ممکن است پاره شود که به آن پارگی (Rupture) میگویند.
پارگی کیست میتواند باعث درد شدید و خونریزی شدید شود.
اگر میدانید که کیست تخمدان دارید و هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- درد ناگهانی و شدید شکمی
- درد شکم همراه با تب و استفراغ
- غش، سرگیجه یا ضعف
- تنفس سریع
سؤالاتی که باید از پزشک بپرسید
- آیا نیاز به سونوگرافی دارم؟
- چه نوع کیستی دارم؟
- اگر کیست عملکردی است، آیا نیاز به درمان دارم؟
- چگونه متوجه شوم که کیست عملکردی من بدتر شده است؟
- اگر نوع دیگری از کیست دارم، گزینههای درمانی من چیست؟ آیا نیاز به جراحی دارم؟
- آیا در معرض خطر ابتلا به کیست تخمدان دیگری در آینده هستم؟
- آیا داشتن کیست تخمدان میتواند بارداری را دشوارتر کند؟
منابع
- National Library of Medicine, MedlinePlus: Ovarian Cysts
- U.S. Department of Health & Human Services, Office on Women’s Health, Ovarian cysts
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
