پادکست آموزش همگانی
فیلم آموزش همگانی
خلاصه
استئوتومی: جراحی برش و بازتراز استخوان
این مقاله علمی به توضیحِ جامعِ «استئوتومی» میپردازد که یک روشِ جراحی برای بُرش و بازترازکردنِ استخوانها و مفاصل است. هدف اصلی این جراحی اصلاحِ ناهماهنگیهای استخوانی و مفصلی، کاهشِ درد ناشی از آرتروز (بهویژه در زانو و لگن)، و بهتعویق انداختنِ نیاز به تعویضِ مفصل در افرادِ جوان است. این روش در بخشهای مختلفِ بدن، شاملِ فک، ستون فقرات، لگن، زانو و انگشتانِ پا انجام میشود و انواعِ متعددی از تکنیکهای آن، بسته به محلِ آسیب، وجود دارد. همچنین، متن به تشریحِ آمادگیهای قبل از جراحی (مانند آزمایشها و تصویربرداری)، جزئیاتِ روندِ یک عملِ معمول (از بیهوشی تا تثبیت با پیچ و پلاک)، و خطراتِ احتمالی و دورهٔ نقاهت میپردازد.
استئوتومی (Osteotomy)
استئوتومی یک روش «برشِ استخوان» برای بازترازکردن و بازشکلدادنِ استخوانها و مفاصل شماست. فک، آرنج، ستون فقرات، شانه، لگن، زانوها، ساقها، انگشتان پا و پاها از محلهای جراحی شایعاند. تکنیکهای جراحی بسیاری و تغییرات متعددی از این تکنیکها وجود دارد. جراح شما بهترین گزینه را برای مشکل استخوانیِ خاص شما توضیح میدهد تا با درد و ناراحتی کمتر، دوباره سرِ پا و فعال شوید.
استئوتومی چیست؟
استئوتومی روشی جراحی است که شامل برشِ استخوان (و گاهی افزودنِ بافتِ استخوانی) برای بازشکلدهی یا بازترازکردنِ استخوانهای شماست.
جراح شما میتواند استئوتومی را روی استخوانهای سراسر بدن انجام دهد، از جمله فک، آرنج، ستون فقرات، شانه، لگن، زانوها، ساقها، انگشتان پا و پاها. این یک درمان برای مشکلات در مفاصل — ناحیهای که دو استخوان به هم میرسند — است.
انواع زیادی از روشهای استئوتومی و تغییرات روشها وجود دارد. آنها اغلب به نامِ جراحی که روش را ایجاد کرده یا بر اساسِ چگونگیِ برش و بازشکلدهی یا تنظیمِ استخوان نامگذاری میشوند.
استئوتومی چرا انجام میشود؟
جراح شما استئوتومی را انجام میدهد تا:
- زاویه، قوسبرداشتن یا چرخشِ استخوانهای شما را اصلاح کند.
- همترازیِ یک مفصلِ بدشکل یا جوشنخورده را اصلاح کند.
- استخوانها را کوتاهتر یا بلندتر کند.
- یک مفصلِ آسیبدیده را ترمیم کند.
- وزن را از ناحیهٔ آسیبدیدهٔ یک مفصل به ناحیهای با غضروفِ طبیعیتر یا سالمتر منتقل کند.
- دردِ ناشی از استئوآرتریت (بهویژه در زانو و لگن) را کاهش دهد.
- در افرادِ جوان و فعال، نیاز به جراحیِ تعویضِ مفصل را به تعویق بیندازد.
- سایرِ مشکلاتِ خاصِ استخوانی را ترمیم یا اصلاح کند.
چطور برای استئوتومی آماده شوم؟
ممکن است جراح شما چند آزمایشِ روتین برای بررسیِ سلامتِ عمومیتان درخواست کند. اینها میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- آزمایشهای خون برای بررسیِ سطحِ برخی مؤلفههای خونی و میزانِ عملکردِ اندامهایتان.
- آزمایشهای ادرار برای بررسیِ سلامتِ عمومی و شناساییِ مشکلاتی که در روندِ ترمیمِ استخوان اختلال ایجاد میکنند، مانند عفونت یا دیابت.
- الکتروکاردیوگرام (Electrocardiogram) برای بررسیِ فعالیتِ الکتریکیِ قلب شما.
- عکسِ قفسهٔ سینه با اشعهٔ ایکس برای اطمینان از عملکردِ مناسبِ ریهها پیش از جراحی.
- تصاویرِ اشعهٔ ایکس یا سیتیاسکن (Computed Tomography (CT)) برای مشاهدهٔ استخوانها/مفاصل و تدوینِ طرحِ جراحی. جراح شما باید اندازه، بُعد و زاویهٔ دقیقِ قطعهٔ استخوانی که باید برداشته شود را تعیین کند. گاهی طرحِ جراحی با استفاده از رایانه و ساختِ یک مدلِ سهبعدی تهیه میشود.
در یک عملِ استئوتومیِ معمول چه میگذرد؟
ابتدا، شما بیحسی/بیهوشی دریافت میکنید. ممکن است جراح تصمیم بگیرد:
- فقط ناحیهٔ جراحی را بیحس کند (بیحسیِ ناحیهای (Regional anesthesia)).
- بدنِ شما را از کمر به پایین بیحس کند (بیحسیِ نخاعی (Spinal anesthesia)).
- شما را بخواباند (بیهوشیِ عمومی (General anesthesia)).
- فقط محلِ جراحی را بیحس کند (بیحسیِ موضعی (Local anesthesia)).
سپس تیمِ جراحی شما از محلولِ ضدباکتری برای استریلکردنِ ناحیهٔ اطرافِ محلِ جراحی استفاده میکند. پارچهٔ جراحی روی محل انداخته میشود.
جراح شما یک برش روی پوست ایجاد میکند. آنها از سیمهای راهنما برای مشخصکردنِ ناحیهٔ استخوانی که باید برداشته شود استفاده میکنند (معمولاً بهصورتِ گوهای، اما بسته به نوعِ عمل متفاوت است). یک ارهٔ جراحیِ ویژه، ناحیهٔ مشخصشده از استخوان را برمیدارد.
پس از آنکه جراح بخشِ استخوانِ بیمار یا آسیبدیده را برداشت، شکافِ ایجادشده در استخوان با نزدیککردنِ لبههای استخوان بسته میشود. بسته به نوعِ عملِ استئوتومیِ شما، گاهی پیوندِ استخوان در فضای محلِ برداشتنِ استخوان قرار داده میشود. پینها، پیچها، منگنهها، پلاکها یا میلهها، استخوان را هنگامِ ترمیم در جای خود نگه میدارند یا آن را بازتراز میکنند. این فلزات ممکن است موقتی باشند یا بهصورتِ دائمی باقی بمانند.
انواعِ اصلیِ استئوتومیها چیست؟
استئوتومی میتواند انواعِ مختلفی از مشکلاتِ استخوان و مفصل را اصلاح کند. اینها شامل مواردِ زیر است:
استئوتومیِ فک
استئوتومیِ فک (Jaw osteotomy) استخوانهای فکِ پایینِ شما (ماندیبل (Mandible)) یا فکِ بالای شما (ماگزیلا (Maxilla)) را با بقیهٔ سر و/یا دندانها همتراز میکند. استئوتومیِ فک مشکلاتی مانند اُپنبایت (Open bite)، مشکل در جویدن یا بلع، سایشِ بیشازحدِ دندانها، چانهٔ عقبرفته، اُوربایت (Overbite) یا آندربایت (Underbite) را اصلاح میکند. ممکن است لازم باشد پیش یا پس از جراحی از بِریس استفاده کنید تا دندانها با فکِ شما همراستا شوند.
اصطلاحات یا انواعِ روشهای استئوتومیِ فک شامل مواردِ زیر است:
- استئوتومیِ ماندیبولار (Mandibular osteotomy). این جراحی روی فکِ پایینِ شماست.
- استئوتومیِ ماگزیلاری (Maxillary osteotomy). این جراحی روی فکِ بالای شماست.
- استئوتومیِ لُوفور (Le Fort osteotomy). این تکنیکِ جراحیِ خاص، شکستگیِ بخشِ میانیِ صورتِ شما را که شاملِ فکِ بالاست اصلاح میکند.
- استئوتومیِ برشِ ساژیتال (Sagittal split osteotomy). این نوعی جراحیِ فک برای جابهجا کردنِ فکِ پایین است تا با دندانها بهتر همتراز شود.
استئوتومیِ چانه
استئوتومیِ چانه (Chin osteotomy) چانهٔ شما را بازشکل میدهد. جراح شما معمولاً برای اصلاحِ چانهٔ عمودیِ کوتاه، بلندترکردنِ چانه یا کوتاهکردنِ چانهٔ باریک این عمل را انجام میدهد. این جراحی چانهٔ شما را به جلو یا جهاتِ دیگر میآورد و در برخی موارد رویکردِ جایگزینی برای ایمپلنتِ چانه است.
استئوتومیهای چانه شامل برشِ استخوانِ فک و جابهجاییِ آن است. جراح شما از طریقِ دهان برش ایجاد میکند. ممکن است لبهای شما تا چند ماه بیحس باشند.
استئوتومیِ آرنج
استئوتومیِ آرنج (Elbow osteotomy) مشکلاتِ مفصلِ آرنج را که موجبِ ناهماهنگی در ساعد میشود اصلاح میکند. دستِ شما یا بیشازحد نزدیکِ بدن آویزان میشود (کیوبیتوس وارس (Cubitus varus)) یا بیشازحد از بدن فاصله میگیرد (کیوبیتوس والگوس (Cubitus valgus)). این وضعیتهای غیرطبیعی زاویهٔ حملِ آرنجِ شما را تغییر میدهند. بسته به مشکلِ دقیق، تکنیکهای متعددِ استئوتومی وجود دارد.
استئوتومیِ ستونِ فقرات
استئوتومیِ ستونِ فقرات (Spinal osteotomy) همترازیِ انحناهای ستونِ فقراتِ شما را اصلاح میکند. انحناهای طبیعیِ ستونِ فقرات به همتراز نگهداشتنِ مرکزِ ثقلِ بدنِ شما روی لگن کمک میکند. لگن شما ساختارِ استخوانی در بخشِ تحتانیِ تنه است. اگر یک یا چند بخشِ ستونِ فقرات انحنایِ بیشازحد یا ناکافی داشته باشد، ستونِ فقرات از راستای خود خارج میشود. این میتواند باعثِ درد شود، شما را خسته کند و به اندامهای داخلی فشار وارد آورد. هدفِ استئوتومیِ ستونِ فقرات، دستیابی به تعادل، تسکینِ درد و پیشگیری از عود یا تشدیدِ بدشکلی است.
ممکن است جراح برای اصلاحِ مشکلِ زاویه، مانند خمشدنِ دائم رو به جلو که باعث میشود چانهٔ شما روی سینه قرار بگیرد، استئوتومی را مدنظر قرار دهد. این حالت در اسپوندیلیتِ آنکیلوزان (Ankylosing spondylitis) رخ میدهد. این نوعی آرتریت است که در مواردِ شدید، باعثِ جوشخوردنِ بخشهایی از ستونِ فقرات میشود.
انواعِ اصلیِ روشهای استئوتومیِ ستونِ فقرات عبارتاند از:
- استئوتومیِ ستونِ خلفی (Posterior column osteotomy). این جراحی قوسِ بهسمتداخلِ کمر (لوردوز (Lordosis)) و انحنای رو به جلوی ستونِ پشتیِ فوقانی (کیفوز (Kyphosis)) را اصلاح میکند. استئوتومیِ پونته (Ponte osteotomy) تکنیکِ خاصی برای اصلاحِ کیفوز است.
- استئوتومیِ اسمیت–پیترسن (Smith-Petersen osteotomy). این تکنیکِ خاص لوردوز را اصلاح میکند. با برداشتنِ بخشی از استخوان از پشتِ ستونِ فقرات، ستونِ شما بیشتر به سمتِ پشت متمایل میشود.
- استئوتومیِ پدیکل سابترکشن (Pedicle subtraction osteotomy). این جراحی لوردوزِ شدیدتر در ستونِ کمری را اصلاح میکند.
- استئوتومیِ استخوان–دیسک–استخوان (Bone-disk-bone osteotomy). این جراحی ستونِ شما را بالاتر و پایینتر از یک دیسک اصلاح میکند. در این عمل، دیسک و صفحهٔ انتهایی(های) مجاور برداشته میشود.
- رِزِکسیونِ ستونِ مهرهای (Vertebral column resection). این جراحی شاملِ برداشتِ کاملِ یک یا چند مهره است و بیشترین اصلاح را فراهم میکند. بهدلیلِ حجمِ زیادِ استخوانِ برداشتهشده، جراح این ناحیه از ستونِ فقرات را با پیوند یا قفسِ فلزی فیکس خواهد کرد.
استئوتومیِ لگن
استئوتومیِ لگن (Hip osteotomy) حفرهٔ استابولوم (Acetabulum) و/یا سرِ استخوانِ رانِ شما (سرِ فمور (Femur head)) را بازشکل میدهد. این مفصلِ گویومفصلِ لگنِ شماست. جراح شما با برش، بازشکلدهی یا برداشتِ جزئیِ بافتِ استخوانی، سطوحِ باربرِ مفصل را بازتراز میکند.
انواعِ اصلیِ روشهای استئوتومیِ لگن عبارتاند از:
- استئوتومیِ پریاستابولار (Periacetabular osteotomy). جراح شما این استئوتومی را برای اصلاحِ دیسپلازیِ لگن (Hip dysplasia؛ زمانی که حفرهٔ لگن، بخشِ گویِ استخوانِ ران را بهطورِ کامل نمیپوشاند) انجام میدهد. در جراحی، بخشی از استخوانِ لگن بریده، در موقعیتِ جدید قرار داده و با پیچها تثبیت میشود.
- استئوتومیِ فمورال (Femoral osteotomy). این جراحی شامل برش و همترازکردنِ استخوانِ رانِ فوقانی برای کمک به بازگرداندنِ عملکردِ مفصلِ لگن است.
استئوتومیِ زانو
استئوتومیِ زانو (Knee osteotomy) شاملِ برش و بازشکلدهیِ یکی از استخوانهایی است که زیرِ کشکک به هم میرسند — استخوانِ ساق (تیبیا (Tibia)) یا استخوانِ ران (فمور (Femur)). این عمل معمولاً برای اصلاحِ آسیبِ ناشی از آرتریت انجام میشود. جراحی، مفصلِ زانو را بازتراز میکند و وزن و فشار را از سمتِ آسیبدیدهٔ زانو به سمتِ سالم منتقل میکند. استئوتومیِ زانو معمولاً در مراحلِ اولیهٔ استئوآرتریت، زمانی که آسیب فقط در یک سمتِ مفصلِ زانوست، انجام میشود.
محلِ استئوتومیِ زانو بستگی به محلِ آسیب دارد. برای نمونه، در استئوتومیِ تیبیالِ بالا (High tibial osteotomy)، آسیبِ غضروفی تمایل دارد در داخلِ زانوی شما باشد. جراحی شامل برداشتِ یک گوهٔ استخوان از خارجِ زانو یا بازکردنِ یک گوهٔ استخوان در داخلِ زانوست که باعثِ مستقیمترشدنِ پا و جلوگیری از پیشرفتِ آرتریت میشود.
برخی انواعِ استئوتومیهای زانو شامل مواردِ زیر است:
- استئوتومیِ تیبیال (Tibial osteotomy). این جراحی ناهماهنگیِ پایِ پرانتزی را که فشارِ بیشازحد روی بخشِ داخلیِ زانو وارد میکند، اصلاح میکند.
- استئوتومیِ تیبیالِ بالا (High tibial osteotomy). این جراحی مفصلِ زانو را در افرادِ مبتلا به آرتریتِ زانو بازتراز میکند. این جراحی میتواند از نیاز به تعویضِ جزئی یا کاملِ زانو جلوگیری کند یا آن را به تعویق بیندازد.
- استئوتومیِ فولکِرسون (Fulkerson osteotomy). این تکنیکِ خاص شامل برداشتِ بخشی از تیوبرکلِ تیبیا (Tibial tubercle؛ ناحیهٔ مشخصی روی تیبیا) است. این کار محلِ اتصالِ تاندونِ کشکک به تیبیا را تغییر میدهد، فشار را از رویِ کاسهٔ زانو برمیدارد و از دررفتگی پیشگیری میکند.
استئوتومیهای انگشتِ شست و پا
استئوتومیِ انگشتِ بزرگِ پا (هالوس (Hallux)) برداشتنِ استخوان از انگشتِ شستِ پا برای صافکردنِ آن است. استئوتومیِ پاشنه (Calcaneus osteotomy) روشی برای بازشکلدهیِ پا بهمنظورِ اصلاحِ صافیِ کفِ پا یا قوسِ بیشازحد است.
چند تکنیکِ خاصِ استئوتومی که مشکلاتِ پا را درمان میکنند، شاملِ مواردِ زیر است:
- استئوتومیهای شِورون و اَکین (Chevron and Akin osteotomies). این اقدامات ناهماهنگیهای خفیف تا متوسطِ انگشتِ بزرگ ناشی از بونیونها (هالوس والگوس (Hallux valgus)) را اصلاح میکنند.
- استئوتومیِ دویِر (Dwyer osteotomy). این اقدام پا را بازشکل میدهد تا قوسِ غیرطبیعیِ زیاد را کاهش دهد.
- استئوتومیِ وَیل (Weil osteotomy). این اقدام چنگالیشدنِ انگشت و دردِ زیرِ سینهٔ پا را اصلاح میکند.
- استئوتومیِ کاتن (Cotton osteotomy). این اقدام به ایجادِ قوس در پایِ شما کمک میکند.
خطراتِ انجامِ استئوتومی چیست؟
- مشکلاتِ مربوط به بیحسی/بیهوشی.
- عفونت.
- لختههای خون.
- آسیبِ عصب یا شریان.
- جوشنخوردنِ استخوانها یا همتراز نشدنِ صحیحِ آنها هنگامِ ترمیم.
- التهاب و سفتیِ مفصل.
- دردِ طولانیمدت.
- بافتِ اسکار.
در دورهٔ نقاهت چه انتظاری داشته باشم؟
بهبودی بستگی به نوعِ استئوتومی، تکنیکِ جراحیِ خاص، میزان و شدتِ آسیبِ استخوان و قدرت و انگیزهٔ شما دارد.
ترمیمِ استخوان زمان میبرد. در محلِ جراحی احساسِ درد و کوفتگی خواهید داشت.
برای محدودکردنِ حرکتِ استخوان و مفصل، دور نگهداشتنِ وزن از استخوانِ عملشده و اجازه به ترمیمِ استخوانها در وضعیتِ صحیح، ممکن است به گچ، آتل یا عصا نیاز داشته باشید. معمولاً بهمدتِ چند هفته تا چند ماه از گچ یا آتل استفاده میکنید یا با عصا راه میروید.
فیزیوتراپی بهزودی پس از جراحی آغاز میشود، حتی اگر در گچ یا آتل باشید. فیزیوتراپی قدرت و دامنهٔ حرکتیِ مفصلِ شما را افزایش میدهد.
اگر جراحی رویِ زانو یا لگن انجام شده باشد، ممکن است لازم باشد چند ماه از عصا استفاده کنید. برای بازگرداندنِ قدرت و تعادل، فیزیوتراپی خواهید داشت.
اگر استئوتومیِ فک انجام دادهاید، فکِ شما با سیم بسته میشود و بهمدتِ شش هفته رژیمِ مایعات خواهید داشت. اگر استئوتومی رویِ انگشتِ بزرگِ پا انجام دادهاید، بهمدتِ دو تا شش هفته نمیتوانید کفش بپوشید یا رانندگی کنید.
چگونه به روندِ ترمیم کمک کنم؟
- سیگار نکشید. نیکوتین روندِ ترمیم را کند میکند و ممکن است از جوشخوردنِ صحیحِ استخوانها جلوگیری کند.
- یک رژیمِ غذاییِ سالم و عمدتاً گیاهی، مانندِ رژیمِ مدیترانهای، داشته باشید.
- دستورالعملهای ارائهدهندهٔ خدماتِ سلامتِ خود را دنبال کنید.
- وزنِ سالم را حفظ کنید.
چه نتایجی میتوان انتظار داشت؟
نتیجهٔ شما بستگی به سلامتِ عمومی، شدتِ مشکلِ استخوانی، روشِ جراحیِ خاص و مهارتِ جراحِ شما دارد. جراح شما دربارهٔ جراحیِ خاصِ شما و آنچه باید انتظار داشته باشید، توضیح خواهد داد. در پرسیدنِ پرسش از جراحِ خود یا بیانِ نگرانیهایتان تردید نکنید.
References
American Academy of Orthopaedic Surgeons. OrthoInfo. Osteotomy of the Knee. Accessed 4/5/2022.
American College of Foot and Ankle Surgeons. Foot Health Facts. Bunions. Accessed 4/5/2022.
British Association of Oral & Maxillofacial Surgeons. Mandibular (Lower Jaw) Osteotomy. Accessed 4/5/2022.
Hu WH, Wang Y. Osteotomy Techniques for Spinal Deformity. Chin Med J (Engl). 2016;129(21):2639-2641. Accessed 4/5/2022.
International Hip Dysplasia Institute. Osteotomy. Accessed 4/5/2022.
Kose KC, Bozduman O, Yenigul AE, Igrek S. Spinal osteotomies: indications, limits and pitfalls. EFORT Open Rev. 2017;2(3):73-82. Published 2017 Apr 27. Accessed 4/5/2022.
Menger RP, Davis DD, Bryant JH. Spinal Osteotomy. [Updated 2021 Jun 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Accessed 4/5/2022.
Tennant JN, Carmont M, Phisitkul P. Calcaneus osteotomy. Curr Rev Musculoskelet Med. 2014;7(4):271-276. Accessed 4/5/2022.
Moorhead A, Serra M. Le Fort Osteotomy. [Updated 2021 Oct 21]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-.
Vashisht S, Banerjee S. Cubitus Varus. [Updated 2021 Aug 25]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
