فیلم آموزش همگانی
برفک دهان (Oral thrush) چیست؟
برفک دهان یک عفونت قارچی است. این عفونت روی زبان و پوشش داخلی دهان ایجاد میشود. برفک دهان هم در نوزادان تازه متولد شده و هم در بزرگسالان با برخی شرایط سلامتی خاص میتواند رخ دهد.
علائم و درمان برفک دهان
علائم در نوزادان:
- لکههای سفید و کرمیرنگ روی زبان یا داخل دهان
- قرمزی یا خشکی دهان
- مشکل در شیر خوردن به دلیل درد دهان
- کهیر پوشک (Diaper rash) (به ندرت)
- بیقراری و بدخلقی
علائم در مادر شیرده:
- ترک خوردن، قرمزی، خارش، دردناک بودن یا حساسیت نوک سینهها
علائم در بزرگسالان:
- زخمها یا لکهها در دهان که ممکن است هنگام مسواک زدن یا خراشیدن خونریزی کنند.
- درد هنگام بلعیدن غذا یا مایعات
علت ایجاد برفک دهان
برفک دهان توسط قارچی به نام کاندیدا (Candida) ایجاد میشود.
بهطور طبیعی، جرمها و میکروبهای مختلفی در دهان هر فرد وجود دارند، و سیستم ایمنی به کنترل آنها کمک میکند.
زمانی که کاندیدا بیشازحد رشد کند، باعث ایجاد عفونت برفک دهان میشود.
برفک دهان در نوزادان تازه متولد شده شایعتر است، زیرا سیستم ایمنی آنها هنوز در حال رشد و تکامل است.
گاهی نوزادان در هنگام تولد به برفک مبتلا میشوند، در صورتی که مادر در زمان زایمان عفونت قارچی واژینال داشته باشد.
عوامل افزایشدهندهٔ خطر برفک دهان در کودکان و بزرگسالان
احتمال ابتلا به برفک دهان در شرایط زیر بیشتر میشود:
- سلامت ضعیف یا عمومی نامناسب
- سیستم ایمنی ضعیف
- ابتلا به HIV یا AIDS
- درمان با شیمیدرمانی
- پیوند عضو
- دیابت
- مصرف چندین دوره آنتیبیوتیک (زیرا آنتیبیوتیک زیاد، باکتریهای مفید که کاندیدا را کنترل میکنند از بین میبرد)
- مصرف داروهای استروئیدی (برخی اسپریهای آسم و COPD شامل استروئید هستند)
- مصرف سایر داروهایی که دهان را خشک میکنند
- استفاده از دندان مصنوعی نامناسب
- سیگار کشیدن
تشخیص برفک دهان
پزشک میتواند به راحتی برفک دهان را تشخیص دهد.
- ابتدا زبان و دهان را معاینه میکند تا وجود زخمها بررسی شود.
- ممکن است پزشک نمونهای از زخم را برای آزمایش و بررسی دقیق بردارد.
- اگر زخمها در گلو وجود داشته باشند، ممکن است پزشک کشت گلو انجام دهد تا نوع قارچ بررسی شود.
پیشگیری یا اجتناب از برفک دهان
برای پیشگیری از برفک دهان، میتوانید:
- بهداشت دهان و دندان را بهطور منظم رعایت کنید.
- روزانه مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
- اگر از اسپری استنشاقی (Inhaler) استفاده میکنید، پس از هر بار مصرف دهان خود را بشویید.
- افراد مبتلا به دیابت باید قند خون خود را بهطور مرتب کنترل کنند.
- قند خون بالا باعث تجمع قند اضافه در بزاق شده و رشد کاندیدا را تحریک میکند.
- اگر در معرض خطر ابتلا به برفک دهان هستید یا برفک مزمن دارید، با پزشک خود درباره راههای مدیریت این مشکل مشورت کنید.
پیشگیری از برفک دهان در نوزادان:
- شیشه شیر، سر شیشه و تمامی وسایل تغذیه نوزاد را پس از هر بار استفاده تمیز و ضدعفونی کنید.
- پستانک و اسباببازیهایی که در دهان نوزاد قرار میگیرند را بهطور مرتب تمیز و ضدعفونی کنید.
- پوشک نوزاد را مرتب عوض کنید تا از عفونت قارچی و کهیر پوشک جلوگیری شود.
- اگر هنگام شیردهی عفونت قارچی روی نوک سینهها دارید، به پزشک مراجعه کرده و درمان دریافت کنید.
- اگر در دوران بارداری عفونت قارچی واژینال دارید، با پزشک مشورت کرده و درمان مناسب دریافت کنید.
درمان برفک دهان
پزشک ابتدا تعیین میکند که برفک دهان خفیف است یا شدید.
حتی موارد خفیف نیز باید تحت درمان پزشک قرار بگیرند.
درمانهای کمکی پس از درمان اصلی:
- مصرف ماست و قرصهای اسیدوفیلوس (Acidophilus) (بدون نسخه پزشک قابل تهیه هستند) برای متعادل کردن باکتریهای خوب و بد در دهان.
- تعویض مسواک پس از درمان برای جلوگیری از آلودگی مجدد.
- کنترل قند خون در بیماران دیابتی.
درمان موارد شدید:
- داروهای ضدقارچ تجویزی شامل:
- قرص یا شربت خوراکی
- دهانشویه ضدقارچ
- قرصهای مکیدنی (Lozenges)
درمان برفک دهان در نوزادان:
- موارد خفیف ممکن است خودبهخود برطرف شوند، اما پزشک باید تصمیم بگیرد که آیا درمان نیاز است یا خیر.
- بیشتر نوزادان با قطرههای ضدقارچ تجویزی درمان میشوند. این قطرهها به زبان و داخل دهان نوزاد زده میشوند.
- اگر مادر در دوران شیردهی عفونت قارچی نوک سینه دارد، باید همزمان درمان شود تا عفونت بین مادر و نوزاد مدام منتقل نشود.
- پزشک ممکن است کرم ضدقارچ موضعی برای مادر تجویز کند.
زندگی با برفک دهان
در بیشتر افراد، برفک دهان با درمان مناسب برطرف میشود.
اما ممکن است در برخی افراد، بهویژه کسانی که سیستم ایمنی ضعیف یا مشکلات زمینهای خاص دارند، برفک مزمن یا عودکننده ایجاد شود.
- در این صورت، ممکن است نیاز باشد بهطور مداوم داروی ضدقارچ مصرف کنید.
- اگر برفک درمان نشود، قارچ کاندیدا میتواند گسترش یابد و باعث عفونت در بخشهای مختلف بدن شود:
- مری (Esophagitis)
- چشمها (Endophthalmitis)
- مغز (Meningitis)
- قلب (Endocarditis)
- مفاصل (Arthritis)
سوالاتی که باید از پزشک درباره برفک دهان بپرسید
- برفک دهان چقدر خطرناک است؟
- آیا برفک دهان مسری است؟
- چه مدت باید داروی ضدقارچ مصرف کنم؟
- برای کاهش درد خود یا کودکم چه دارویی میتوانم مصرف کنم؟
- آیا نکتهای برای شیردهی نوزادی که برفک دارد وجود دارد؟
منابع برای کسب اطلاعات بیشتر درباره برفک دهان
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC):
Candida infections of the mouth, throat, and esophagus - National Institutes of Health, MedlinePlus:
Thrush — children and adults - National Institutes of Health, MedlinePlus:
Thrush in newborns
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
