فیلم آموزش همگانی
اختلال نافرمانی مقابلهای (Oppositional defiant disorder) چیست؟
اختلال نافرمانی مقابلهای (Oppositional defiant disorder – ODD) یک اختلال رفتاری است که کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار میدهد. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، بسیار بیشتر از همسالان خود عصبانیت، بحث و جدل، و نافرمانی نشان میدهند.
رفتارهای مرتبط با ODD تأثیر منفی بر روابط کودک یا نوجوان و توانایی او برای موفقیت در مدرسه و خانه دارند.
علائم اختلال نافرمانی مقابلهای
هر کودک یا نوجوانی ممکن است عصبانی شود، قشقرق به راه بیندازد یا بحث و جدل کند.
اما تشخیص اینکه آیا این رفتارها صرفاً «شیطنت و بازیگوشی» است یا نشانهای از ODD میباشد، دشوار است.
علائم ODD باعث اختلال جدی در زندگی خانوادگی و خانگی میشوند و تقریباً دائمی بوده و حداقل ۶ ماه ادامه دارند.
علائم ODD ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- قشقرقهای مکرر (حملات عصبانیت)
- بحث و جدل یا نافرمانی مداوم با بزرگسالان
- امتناع از پیروی از قوانین
- آزار دادن دیگران به عمد
- سرزنش دیگران بهخاطر اشتباهات یا رفتارهای بد خود
- زود رنجیدن یا تحریکپذیری در برابر رفتار دیگران
- احساس عصبانیت و کینه نسبت به دیگران
- تمایل به گرفتن انتقام از دیگران
- مشکلات در مدرسه
- مشکل در ایجاد یا حفظ دوستیها
علتهای اختلال نافرمانی مقابلهای
پزشکان علت دقیق ODD را نمیدانند.
این اختلال ممکن است به دلیل ترکیبی از عوامل مختلف ایجاد شود.
ویژگیهای کلی کودک و چگونگی واکنش خانواده به رفتار او میتوانند نقش مهمی داشته باشند.
ODD ممکن است در خانوادهها ارثی باشد.
سایر علل ممکن است مربوط به سیستم عصبی یا اختلال در تعادل مواد شیمیایی مغز باشند.
تشخیص اختلال نافرمانی مقابلهای
پزشک دربارهٔ علائم کودک، سابقهٔ پزشکی، سابقهٔ خانوادگی و مشکلات عاطفی یا رفتاری دیگر از شما سؤال خواهد کرد.
پزشک ممکن است شما را به یک متخصص اختلالات رفتاری برای ارزیابی عمیقتر ارجاع دهد.
پیشگیری یا اجتناب از اختلال نافرمانی مقابلهای
کودکانی که عوامل خطر زیر را دارند، بیشتر در معرض ابتلا به ODD هستند:
- سابقهٔ آزار یا غفلت در دوران کودکی
- والد یا مراقبی که اختلال خلقی دارد یا الکل یا مواد مخدر مصرف میکند
- قرار گرفتن در معرض خشونت
- انضباط ناهماهنگ (گاهی سختگیرانه و گاهی سهلگیرانه)
- نبود نظارت کافی بر کودک
- بیثباتی خانوادگی مانند طلاق، جابهجاییهای مکرر یا تغییر مداوم مدرسه
- مشکلات مالی در خانواده
- والدینی که خودشان ODD، اختلال کمتوجهی–بیشفعالی (ADHD) یا سایر مشکلات رفتاری دارند یا داشتهاند
درمان اختلال نافرمانی مقابلهای
چندین روش درمانی برای ODD وجود دارد.
برخی درمانها فقط بر کودک تمرکز دارند و برخی دیگر شامل خانواده و مدرسهٔ کودک نیز میشوند.
پزشک شما احتمالاً با یک متخصص سلامت روان مانند روانشناس یا مشاور همکاری خواهد کرد.
درمان بر کمک به کودک برای یادگیری روشهای بهتر کنترل عصبانیت و مهارتهای اجتماعی تمرکز دارد تا کودک در برخورد با دیگران کمتر دچار ناامیدی و خشم شود.
همچنین درمان میتواند به خانواده کمک کند تا بهتر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
پزشک به والدین آموزش میدهد چگونه رفتار کودک را مدیریت و از روشهای انضباطی مؤثر استفاده کنند.
در درمان شناختی–رفتاری (Cognitive behavior therapy)، کودک و خانوادهاش مهارتهای حل مسئله و روشهای ایجاد نگرش مثبتتر را یاد میگیرند.
زندگی با اختلال نافرمانی مقابلهای
اگر فرزند شما ODD داشته باشد، ممکن است احساس ناتوانی و ناامیدی کنید.
حتی اگر در جلسات درمانی او شرکت کنید، ممکن است احساس فاصله و گسستگی داشته باشید.
اما راههای زیادی وجود دارد که میتوانید در خانه به فرزندتان کمک کنید.
روشهای زیر میتوانند به تشویق رفتارهای مثبت کمک کنند:
- تشویق و تحسین رفتارهای خوب فرزندتان
- ثبات و قاطعیت در اجرای قوانین
- الگوسازی با نشان دادن رفتارهای مطلوب
- ایجاد یک برنامهٔ روزانه منظم برای فرزندتان
- اختصاص زمان باکیفیت برای وقتگذرانی با او
پرسشهایی که میتوانید از پزشک بپرسید
- آیا فرزند من به ODD مبتلاست؟
- چرا فرزند من ODD دارد؟
- من چه کارهایی میتوانم برای کمک به او انجام دهم؟
- چه درمانی برای فرزندم مفید است؟
- آیا ما به مشاوره خانوادگی نیاز داریم؟
- آیا داروها میتوانند کمککننده باشند؟
- آیا درمانهای دیگری هم وجود دارند؟
- چگونه میتوانم کنترل عصبانیت خودم را حفظ کنم؟
- فرزندم منزوی به نظر میرسد. چگونه میتوانم به او در پیدا کردن دوست کمک کنم؟
- آیا در منطقهٔ ما گروههای حمایتی وجود دارند؟
منابع
American Academy of Child & Adolescent Psychiatry: Oppositional Defiant Disorder
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد با پزشک معالج مشورت شود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
