جراحی قلبِ باز
جراحی قلبِ باز (Open-heart surgery) میتواند مشکلات قلبی مانند نارسایی قلبی (Heart failure)، آریتمیها (Arrhythmias)، آنوریسمها (Aneurysms) و بیماری عروق کرونر (Coronary artery disease) را درمان کند. روشهای جراحی قلبِ باز ممکن است شامل پیوند عروق کرونرِ قلب (CABG؛ جراحی بایپس)، پیوند قلب (Heart transplant)، تعویض دریچه (Valve replacement) و جراحیهایی برای اصلاح مشکلاتی باشد که از بدو تولد وجود دارند.
جراحی قلبِ باز چیست؟
جراحی قلبِ باز نوعی جراحی قلب است که شامل باز کردن دیوارهٔ قفسهٔ سینهٔ شماست تا جراح بتواند آسانتر به قلبتان دسترسی پیدا کند. این روشی است که جراحان میتوانند مستقیماً به قلب شما برسند و مشکل قلبی شما را درمان کنند.
برای دسترسی به قلب، جراحان از میان جناغ (Sternum؛ استخوان سینه) برش میدهند و دندههای شما را از هم باز میکنند. گاهی به این کار «باز کردن قفسهٔ سینه» میگویند. جراحتان ممکن است یک روش باز را در صورتی توصیه کند که شما به اندازهٔ کافی قوی باشید تا آن را تحمل کنید.
اگر جراحی قلبِ باز برای شما مناسب نباشد، جراح میتواند بسیاری از انواع جراحی قلب را از طریق برشهای کوچکتر و کمتهاجمیتر انجام دهد. این شامل برشهای کوچک میان دندهها در سمت راست قفسهٔ سینهٔ شما نیز میشود.
هر سال حدود ۲ میلیون نفر در سراسر جهان تحت جراحی قلبِ باز قرار میگیرند.
جراحان طی جراحی قلبِ باز چه روشهایی انجام میدهند؟
برای برخی روشها، جراحان به دسترسی مستقیم به قلب شما و رگهای خونی اطراف آن نیاز دارند. گاهی اوقات جراحان میتوانند برای این روشها از تکنیکهای کمتهاجمی استفاده کنند. جراح شما سلامتتان را ارزیابی میکند تا بهترین رویکرد درمانی را انتخاب کند.
این روشها ممکن است در طول جراحی قلبِ باز انجام شوند:
- ترمیم آنوریسم (Aneurysm repair).
- ترمیمِ بیماریهای مادرزادی قلب (Congenital heart disease) مانند نقص دیوارهٔ دهلیزی (Atrial septal defect؛ سوراخ در قلب) یا سندرم قلب چپ هیپوپلاستیک (Hypoplastic left heart syndrome؛ ساختمانهای کمتکاملیافتهٔ قلب).
- پیوند عروق کرونرِ قلب (Coronary artery bypass grafting, CABG؛ جراحی بایپس) برای درمانِ بیماری عروق کرونر.
- پیوند قلب برای نارسایی قلبی.
- تعویض یا ترمیم دریچهٔ قلب برای درمانِ بیماری دریچهٔ قلب.
- کارگذاری دستگاه کمکبطنی چپ (Left ventricular assist device, LVAD) یا قلبِ مصنوعیِ کامل (Total artificial heart) برای درمان نارسایی قلبی.
گاهی جراحان هنگام انجامِ سایر روشها در جراحی قلبِ باز، ضربانسازها (Pacemakers) یا دفیبریلاتورهای قابل کاشت (Implantable cardioverter defibrillators, ICDs) را نیز قرار میدهند. آنها همچنین ممکن است در همان اقدام، روشهای ابلیشن (Ablation؛ سوزاندن هدفمند مسیرهای الکتریکی نابهنجار) را برای درمان آریتمیها انجام دهند.
جزئیاتِ روش
چگونه باید برای جراحی قلبِ باز آماده شوم؟
برای آماده شدن جهت جراحی قلبِ باز، باید توصیههای ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود را دربارهٔ موارد زیر دنبال کنید:
- داروها: یک یا دو هفته پیش از جراحی، ممکن است لازم باشد مصرفِ برخی داروها را که میتوانند خطر خونریزی را افزایش دهند متوقف کنید. اینها ممکن است شامل رقیقکنندههای خون (Blood thinners؛ مانند آسپیرین، وارفارین یا سایر داروهای پیشگیریکننده از لختهٔ خون و سکته) و داروهای ضدالتهابِ غیراستروئیدی (NSAIDs) باشند.
- خوردنی و نوشیدنی: تیم درمانی از شما خواهد خواست پیش از جراحی ناشتا باشید (چیزی نخورید و ننوشید). بیهوشی بر معدهٔ خالی ایمنتر است.
- سیگار و الکل: سیگار را ترک کنید. الکل مصرف نکنید.
- بیماری: در دو هفتهٔ پیش از جراحی از افرادی که بیمار هستند دوری کنید. این کار به شما کمک میکند هنگام فرا رسیدن زمان جراحی، دچار سرماخوردگی یا بیماری دیگری نشوید.
پیش از جراحی قلبِ باز چه اتفاقی میافتد؟
پیش از جراحی قلبِ باز، میتوانید انتظار داشته باشید که ارائهدهنده:
- عکس قفسهٔ سینه، الکتروکاردیوگرام (Electrocardiogram, EKG) یا سایر آزمایشها را برای کمک به برنامهریزی جراح در انجامِ روش شما انجام دهد.
- قفسهٔ سینهٔ شما را اصلاح (Shave) کند.
- ناحیهٔ جراحی را با صابونهای ضدمیکروبی (Antimicrobial؛ باکتریکش) استریل کند.
- یک خط وریدی (Intravenous line, IV) در بازوی شما برای رساندن مایعات و داروها قرار دهد.
انواعِ جراحی قلبِ باز کداماند؟
دو راه برای انجامِ جراحی قلبِ باز وجود دارد:
- روی پمپ (On-pump): یک دستگاه گردش خون و تنفسِ مصنوعی (Heart-lung bypass machine) به قلب شما متصل میشود و بهطور موقت وظیفهٔ قلب و ریههایتان را بر عهده میگیرد. این دستگاه خون را در بدن شما به گردش درمیآورد و همزمان خون را از قلب دور میکند. سپس جراح بر روی قلبی که نمیتپد و خونرسانی ندارد عمل میکند. پس از جراحی، جراح دستگاه را جدا میکند و قلب شما دوباره شروع به کار میکند.
- بدون پمپ (Off-pump): جراحی بایپسِ بدون پمپ بر روی قلبی انجام میشود که همچنان خودبهخود میتپد. این رویکرد فقط برای پیوند عروق کرونرِ قلب (CABG) کاربرد دارد. جراح ممکن است آن را «جراحی قلبِ تپنده» بنامد.
حینِ جراحی قلبِ باز چه اتفاقی میافتد؟
جراحی قلب پیچیده است. مراحل جراحی بسته به وضعیت قلبی شما و روشی که انجام میدهید متفاوت است. بهطور کلی، جراحتان:
- برشی به طول حدود ۶ تا ۸ اینچ در امتدادِ میانهٔ قفسهٔ سینهٔ شما ایجاد میکند.
- استخوان جناغ شما را میبُرد و قفسهٔ دندهها را برای دسترسی به قلب از هم باز میکند.
- اگر جراحیِ روی پمپ انجام میدهید، قلب شما را به دستگاه قلب–ریه متصل میکند. متخصص بیهوشی (Anesthesiologist) دارویی به شما میدهد تا قلبتان از تپیدن بازایستد و حینِ جراحی شما را پایش میکند.
- قلب شما را ترمیم میکند.
- جریان خونِ قلب را برقرار میکند. معمولاً قلب شما خودبهخود شروع به تپیدن میکند. گاهی لازم است برای راهاندازی مجددِ قلب، شوک الکتریکی خفیفی داده شود.
- دستگاه قلب–ریه را جدا میکند.
- جناغ یا سایر برشها را با وایر یا بخیههایی که در بدن شما باقی میمانند میبندد.
- برش پوستی شما را با بخیه میبندد.
جراحی قلبِ باز چه مدت طول میکشد؟
مدتزمانِ جراحی قلبِ باز به روشی که انجام میدهید بستگی دارد. برخی جراحیها ممکن است ۶ ساعت یا بیشتر طول بکشند. شما بیهوشی دریافت میکنید و حینِ انجامِ جراحی در خواب خواهید بود.
پس از جراحی قلبِ باز چه اتفاقی میافتد؟
بسته به روش، ممکن است یک روز یا بیشتر در بخش مراقبتهای ویژهٔ بیمارستان (Intensive care unit, ICU) بستری بمانید. وقتی آماده باشید، به یک بخش عادی بیمارستان منتقل میشوید.
میتوانید انتظار داشته باشید چند روز پس از جراحی قلبِ باز در بیمارستان برای دورهٔ بهبودی بمانید. در این مدت، ارائهدهندگان ممکن است آزمایشهایی مشابهِ قبل از جراحی انجام دهند. آنها میخواهند ببینند قلب شما چقدر خوب کار میکند. همچنین شما را تشویق میکنند در اتاق و راهرو قدم بزنید تا به بهبودتان کمک شود.
تیم مراقبت قلبی شما توضیح میدهد چگونه باید از محلِ برش مراقبت کنید. ممکن است یک بالشِ سفتِ مخصوص داشته باشید تا هنگام سرفه، عطسه یا از جا برخاستن از قفسهٔ سینهٔ شما محافظت کند.
پس از جراحی، ممکن است این موارد را تجربه کنید:
- یبوست (عارضهٔ شایعِ مسکنهای قوی).
- افسردگی یا نوسانات خلق.
- بیخوابی (Insomnia؛ مشکل در خواب).
- کاهش اشتها.
- مشکلات حافظه.
- دردِ عضلانی در ناحیهٔ قفسهٔ سینه.
- درد، کبودی و ورم خفیف در محلِ برش.
- خستگی.
خطرات / فواید
فوایدِ جراحی قلبِ باز چیست؟
جراحی قلبِ باز رویکردی سنتی و قابلاعتماد در جراحی قلب است. برای برخی افراد، این یک عملِ نجاتدهندهٔ زندگی است. برای دیگران، جراحی قلبِ باز علائمشان را بهبود میبخشد و انجام کارهای روزمره را برایشان آسانتر میکند. این میتواند کیفیت زندگی بهتری به آنها بدهد.
خطرات یا عوارضِ جراحی قلبِ باز چیست؟
خطرات جراحی قلبِ باز شامل موارد زیر است:
- واکنش آلرژیک به بیهوشی.
- آریتمیها (ضربان نامنظم قلب).
- خونریزی.
- آسیب به رگهای خونیِ اطراف یا اندامهایی مانند ریهها یا کلیهها.
- عفونتها.
- لختهٔ خون.
- سکتهٔ مغزی.
خطر عوارض در صورتی بیشتر است که جراحی اورژانسی داشته باشید یا مشکلات سلامتیِ زیر را داشته باشید:
- دیابت.
- چاقی.
- بیماری انسدادیِ مزمن ریه (Chronic obstructive pulmonary disease, COPD) یا سایر مشکلات ریوی.
- بیماری کلیه.
- بیماری شریانهای محیطی.
افرادی که سیگار میکشند یا از فرآوردههای تنباکو استفاده میکنند، بیشتر در معرض مشکلات حین و پس از جراحی هستند.
ممکن است بتوانید با بهبود سلامتتان پیش از جراحی، دورهٔ بهبود را آسانتر کنید. این شامل داشتن فعالیت بدنی، کاهش وزن و ترک سیگار است.
عوارضِ بلندمدتِ جراحی قلبِ باز چیست؟
معمولاً افراد پس از جراحی قلبِ باز دچار دردِ بلندمدت نمیشوند. اما اضطراب و افسردگی میتوانند ادامه یابند. اگر افسردگی شما بیش از یک تا دو ماه طول کشید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود صحبت کنید. بهندرت، افراد ممکن است بیحسی، مورمورشدن یا درد در دستها یا بازوها داشته باشند که ناشی از کشیده یا تحت فشار قرار گرفتنِ یک عصب است. این مشکل معمولاً ظرف سه تا شش ماه برطرف میشود.
جراحی قلبِ باز چقدر جدی است؟
جراحی قلبِ باز یک جراحی بزرگ است. این موضوع جدی است زیرا شما همیشه برای به حرکت درآوردنِ خون در بدن خود به قلبتان وابستهاید. به همین دلیل مهم است جراحی را انتخاب کنید که تجربهٔ زیادی در انجامِ جراحی قلبِ باز داشته باشد. دانستنِ اینکه جراحان قلب بهطور منظم این نوع جراحی را انجام میدهند میتواند آرامش خاطر ایجاد کند.
بهبودی و چشمانداز
زمانِ بهبودی چقدر است؟
زمانِ بهبودی پس از جراحی قلبِ باز بسته به نوعِ جراحی، عوارض و سلامت کلی شما پیش از جراحی متفاوت است. بهبودیِ پس از جراحی قلبِ باز میتواند ۶ تا ۱۲ هفته (و گاهی بیشتر) طول بکشد.
بهبودی پس از جراحی قلبِ باز
احتمالاً برای چند روز پس از جراحی به داروهای مسکن نیاز خواهید داشت. برخی افراد باید برای چند ماه پس از جراحی قلب، رقیقکنندههای خون مصرف کنند تا از لختهٔ خون پیشگیری شود. ارائهدهندهٔ خدمات سلامت شما ممکن است نوتوانی قلبی (Cardiac rehab؛ توانبخشی قلب) را نیز توصیه کند. این برنامهٔ پزشکیِ تحتنظر میتواند به شما کمک کند قدرت و استقامت خود را بازیابید و سلامت کلی قلبتان را بهبود دهید.
یکیدو هفته پس از جراحی، یک نوبتِ پیگیری با ارائهدهندهٔ خود خواهید داشت. آنها بررسی میکنند روند بهبود شما چگونه است و قلبتان چقدر خوب کار میکند.
چه زمانی میتوانم به کار برگردم؟
جراح به شما خواهد گفت چه زمانی میتوانید به کار و سایر فعالیتها برگردید. معمولاً نباید در ۶ هفتهٔ اول پس از جراحی رانندگی کنید یا چیزی سنگین بلند کنید.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
اگر این موارد را تجربه کردید باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرید:
- درد قفسهٔ سینه غیر از ناراحتیِ معمولِ محلِ برش.
- تب.
- تهوع و استفراغ.
- تنگی نفس.
- علائم عفونت در محلِ جراحی (مانند ترشح و قرمزی).
- تکلم نامفهوم یا سایر علائمِ سکتهٔ مغزی.
پرسشهای رایجِ دیگر
آیا جایگزینهایی برای جراحی استانداردِ قلبِ باز وجود دارد؟
بله. به لطفِ پیشرفتهای پزشکی، جراحان اکنون میتوانند از جراحی قلبِ کمتهاجمی یا برشهای کوچک برای انجام بسیاری از روشهایی استفاده کنند که پیشتر نیازمندِ باز کردنِ قفسهٔ سینه بودند. گاهی جراح همچنان نیاز دارد بخشی از استخوانِ جناغ را برش دهد.
بسته به شرایط شما، جراح ممکن است بتواند از این روشها استفاده کند:
- مبتنی بر کاتتر (Catheter-based): جراح یک کاتتر (Catheter؛ لولهٔ نازک و توخالی) را تا قلب شما پیش میبرد. سپس ابزارهای جراحی، بالونها یا استنتها را از طریق کاتتر وارد میکند تا یک روش را انجام دهد. روشهای مبتنی بر کاتتر شامل تعویض دریچهٔ آئورت از راه کاتتر (Transcatheter aortic valve replacement, TAVR) و آنژیوپلاستی و کارگذاریِ استنتِ کرونری (Coronary angioplasty and stenting) است.
- جراحی توراکوسکوپیِ ویدئو-کمک (Video-assisted thoracic surgery, VATS): جراح با وارد کردن یک دوربینِ ویدئوییِ بسیار کوچک (Thoracoscope؛ توراکوسکوپ) و ابزارهای جراحی به چند برش کوچکِ قفسهٔ سینه، VATS را انجام میدهد. آنها ممکن است از VATS برای کارگذاریِ ضربانساز، ترمیمِ دریچههای قلب یا درمانِ آریتمی استفاده کنند.
- رباتکمک (Robotically assisted): برخی افراد مبتلا به بیماری دریچهٔ قلب، تومورهای قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial fibrillation) و نقصهای دیوارهای (Septal defects؛ سوراخهای قلب) میتوانند کاندیدِ این رویکردِ کمتهاجمی باشند. یک جراح بازوهای رباتیک را که جراحی را انجام میدهند کنترل میکند.
References/منابع
American Heart Association. Congenital Heart Defects Surgery. Last reviewed 9/19/2023. Accessed 5/15/2024.
American Heart Association. Heart Procedures and Surgeries. Last reviewed 10/6/2023. Accessed 5/15/2024.
American Society of Anesthesiologists. Heart Surgery. Accessed 5/15/2024.
National Heart, Lung and Blood Institute (U.S.) What Is Heart Surgery? Last updated 6/1/2022. Accessed 5/15/2024.
The Society of Thoracic Surgeons. After Heart Surgery. Last reviewed 5/2017. Accessed 5/15/2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
