آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران مبتلا به سندرم نفروتیک
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
سندرم نفروتیک چیست؟
سندرم نفروتیك یك بیماری نیست بلكه مجموعهای از علائم و نشانههاست كه اغلب در همراهی با بسیاری از بیماریها كه بر عملكرد تراوش گلومرولهای كلیوی اثر میگذارند، دیده می‌شود. سندرم با سطوح بالای پروتئین در ادرار و سطوح پایین پروتئین در خون، كلسترول بالا و تورم پلكها، پاها و شكم مشخص می‌شود.
شایعترین علل سندرم نفروتیك، دیابت، گلومرولو‌اسکلروز فوکال سگمنتال (FSGS)، نفروپاتی غشایی، آمیلوئیدوز، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، گلومرولونفریت و لوپوس اریتماتوز سیستمیك هستند.
در كودكان سن متوسط شروع 3 تا 4 سالگی است. اكثر این كودكان فرمی از سندرم نفروتیك را تحت عنوان بیماری با تغییرات ناچیز دارند (این بیماری نفروز لیپیدی، بیماری نیل و بیماری زائده پایی نیز نامیده می‌شود). بیماری با تغییرات ناچیز به‌وسیله علائم و نشانه‌های سندرم نفروتیك ولی بدون تغییر یا با تغییر كم در ساختار گلومرولها هنگام بررسی با میكروسكوپ استاندارد مشخص می‌شود. حدود 15 تا 20 درصد بزرگسالانی كه به سندرم نفروتیك گرفتار هستند نیز این نوع درگیری را دارند.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی و تغذیه:
- رژیم غذایی شما در بیمارستان توسط متخصص تغذیه تنظیم می‌گردد.
- رژیم غذایی کم پروتئین و کم نمک توصیه می‌گردد.
فعالیت:
- در مراحل اولیه این بیماری برای حفظ انرژی بدن در بستر استراحت نمایید و پس از بهبود علائم، با اجازه پزشک معالج فعالیت‌های طبیعی خود را از سر بگیرید.
- به منظور پیشگیری از لخته شدن خون در سیاهرگ‌های اندام تحتانی، ساق پا را به طور مکرر خم و راست کنید.
- برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و… با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
مراقبت:
- در طول مدتی که ورم شدید دارید باید در بیمارستان بستری شوید چون تورم محدودیت حرکتی ایجاد می‌کند.
- باید مقدار ادراری که می‌کنید با مقدار مایعی که می‌نوشید در تعادل باشد و به طور دقیق ثبت شود.
- از دستکاری سرم و رابط‌ها اجتناب کنید.
- از مصرف خودسرانه داروها بدون اجازه پزشک خودداری نمایید.
- در صورتی که سرگیجه دارید از تخت خود خارج نشوید.
- عملکرد تنفسی بیمار را مورد توجه قرار دهید، تغییر وضعیت مکرر و پهلو به پهلو شدن در زمان استراحت در بستر و انجام سرفه و تنفس عمیق از جمع شدن ریه‌ها و عفونت تنفسی پیشگیری می‌کند.
- در صورت داشتن مشکل تنفسی به پرستار خود اطلاع دهید تا برای شما اکسیژن در صورت نیاز داده شود.
- روزانه وزن شما اندازه‌گیری می‌شود.
- از ملاقات کنندگانی که دارای سرماخوردگی یا هر نوع عفونت می‌باشند، دوری کنید.
- در صورت مشاهده نشانه‌های عفونت مانند تب و لرز، پرستاران یا پزشک را در جریان قرار دهید.
دارو:
داروها طبق دستور پزشک، در زمان و فواصل معین توسط پرستار تجویز می‌شود.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه:
- کودك مبتلا به سندم نفروتیک غالباً بی‌اشتها بوده که به علت ضعف عمومی و تورم سیستم گوارشی است، در نتیجه تشویق کردن کودك به مصرف کالری کافی در پیشگیری از سوء تغذیه موثر است.
- خوردن غذا به مقادیر کم و مکرر باید صورت گیرد.
- غذا باید کم نمک و کم چرب باشد.
- از مواد غذایی شور و دارای سدیم بالا مانند چیپس، پفک، سوسیس و کالباس، زیتون، خیارشور، سُس‌ها، رب‌های آماده، ماهی شور و دودی، چوب شور، آب و سبزیجات گوشت آماده استفاده نکنید.
- افزایش دریافت پروتئین رژیم غذایی تنها زمانی که میزان دفع پروتئین از ادرار زیاد باشد ضرورت دارد.
- از یک رژیم غذایی سالم شامل میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل و غذاهای کم چربی پیروی کنید.
- در صورت مصرف الکل یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار، آن را از رژیم غذایی خود حذف نمائید.
فعالیت:
- فعالیت خود را کاهش دهید. از تحرك بیش از حد اجتناب کرده و خود را زیاد خسته نکنید.
- خواب شبانه را افزایش داده و در طی روز نیز زمان‌هایی را برای استراحت در نظر بگیرید.
- از اطرافیان خود در فعالیت‌های روزانه به منظور حفظ انرژی کمک بگیرید.
- در صورتی که وضعیت کلیه رو به بهبودی است و پزشک اجازه می‌دهد، هر چه سریع‌تر فعالیت خود را شروع کنید.
- فعالیت‌هایی مانند حمام کردن و لباس پوشیدن و قدم زدن به مدت کوتاه را به تدریج شروع کرده و برای جلوگیری از خستگی زیاد در فواصل لازم استراحت کنید.
- طبق نظر پزشک برای خود برنامه ورزشی مناسب تنظیم کنید و آن را به طور منظم انجام دهید.
مراقبت:
- پوست بدن ممکن است خشک بوده و در اثر ورم، مستعد شکنندگی شود، بنابراین مراقبت دقیق از پوست اهمیت دارد. ماساژ برجستگی‌های استخوانی، تغییر وضعیت مکرر و پهلو به پهلو شدن در زمان استراحت در بستر و استحمام با آب سرد، استفاده از کرم‌ها و مرطوب‌کننده‌ها موجب راحتی بیمار را تامین کرده و از شکنندگی پوست جلوگیری می‌کند.
- بهداشت پوست را رعایت فرمایید و از صابون‌های ملایم در هنگام استحمام استفاده نمایید. تهیه پوشاك نسبتاً گشاد از تحریک پوستی پیشگیری می‌نماید.
- به علت رسوب سموم محرك در بافت‌های بدن، خارش پوست ایجاد می‌شود. سعی کنید با ناخن پوست را نخارانید.
- اندازه‌گیری و ثبت دقیق و روزانه وزن توصیه می‌شود.
- مقدار مایعات مصرفی و ادرار دفعی خود را در هر روز اندازه‌گیری کرده و هنگام مراجعه به پزشک با وی در میان گذاشته شود.
- در مورد مسافرت‌های هوایی با پزشک معالج خود مشورت کنید.
- تب و عفونت، باید فوراً درمان شوند.
- اعضای خانواده را از شرایط خود آگاه کنید، آنها به شما در درمان کمک کرده و حمایت روانی شما را تامین می‌کنند.
- داروهای خود را به طور منظم و در ساعت مشخص مصرف نمایید.
- مواد معدنی و ویتامین‌های تکمیلی مثل ویتامین D، کلسیم و آهن بر طبق ضرورت داده می‌شود.
- از حضور در مکان‌های شلوغ و پر جمعیت و تماس با افراد مبتلا به بیماری‌های عفونی خودداری کنید.
- از قرار گرفتن پوست در معرض سرما یا گرما جلوگیری کنید.
- مراقبت در منزل زمانی صورت می‌گیرد که پروتئین ادرار تا حد قابل قبولی کاهش یافته باشد.
- به دلیل عود بیماری و وجود عوارض و سیر بهبودی خاص این بیماری، مراقبت‌های طولانی‌مدت ضروری است.
- حمایت والدین در مرحله حاد بیماری به دلیل بروز افسردگی و گوشه‌گیری در کودك مبتلا لازم و ضروری است.
- مصرف دقیق دارو و آزمایش دوره‌ای ادرار از نظر وجود پروتئین و بررسی علائم اولیه لازم است.
زمان مراجعه بعدی:
در تاریخ‌های تعیین شده توسط پزشک جهت معاینه و آزمایش‌های دوره‌ای مراجعه نمایید.
علائم هشدار
در صورت بروز هر یک از علائم زیر سریعاً به پزشک معالج یا اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.
علائم عود بیماری مانند:
- ورم در اطراف چشم
- بی‌اشتهایی
- خستگی
- تحریک‌پذیری
- تب
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 19 تیر 1402