میومکتومی (Myomectomy)
میومکتومی روشی جراحی است که به جراحان اجازه میدهد فیبرومهای رحم (Uterine fibroids) را بردارند. روشهای مختلفی برای انجام این جراحی وجود دارد، اما در همهٔ آنها رحم در جای خود باقی میماند تا بتوانید در آینده باردار شوید.
میومکتومی چیست؟
میومکتومی (Myomectomy) روشی برای برداشتن فیبرومهای رحم (که به نام لیومیوم یا Leiomyoma نیز شناخته میشوند) از رحم است. فیبرومها تودههایی از بافت همبند و سلولهای عضلانی هستند که میتوانند در داخل یا خارج رحم ظاهر شوند. این تودهها تقریباً همیشه غیرسرطانی (خوشخیم) هستند. ممکن است یک یا چند فیبروم داشته باشید و اندازهٔ آنها متفاوت باشد. در طی میومکتومی، جراح فیبرومها را برمیدارد اما بافت رحم را حفظ میکند تا بتوانید در آینده باردار شوید.
میومکتومی جایگزینی برای هیسترکتومی (Hysterectomy) است که طی آن رحم، دهانهٔ رحم و فیبرومها بهطور کامل برداشته میشوند.
میومکتومی برای درمان چه مواردی انجام میشود؟
پزشک ممکن است میومکتومی را در صورتی توصیه کند که فیبرومهای رحم باعث موارد زیر شوند:
- درد لگن
- خونریزی نامنظم یا خونریزی بین پریودها
- خونریزی شدید قاعدگی
- ناتوانی در تخلیهٔ کامل مثانه
میومکتومی گزینهٔ مناسبی است اگر میخواهید در آینده باردار شوید و مایلید قدرت باروری خود را حفظ کنید.
در صورت داشتن فیبروم چه گزینههای درمانی وجود دارد؟
فیبرومهای رحم بسیار شایعاند و برخی از آنها نیازی به درمان ندارند. نوع درمان به عوامل زیر بستگی دارد:
- علائم شما
- اندازه، محل و تعداد فیبرومها
- ترجیحات شخصی (از جمله تمایل به بارداری یا ادامهٔ قاعدگی)
جراحی تنها گزینهٔ درمان نیست. داروها نیز ممکن است برای درمان فیبروم رحم مؤثر باشند. مصرف دارو میتواند علائم فیبروم را کاهش دهد و اندازهٔ آنها را کوچکتر کند.
گزینههای دیگر درمانی شامل آمبولیزاسیون شریان رحمی (Uterine artery embolization) و ابلیشن با فرکانس رادیویی (Radiofrequency ablation) است.
پزشک بر اساس سابقهٔ پزشکی و ترجیحات شما، بهترین گزینه را پیشنهاد میکند.
تفاوت بین میومکتومی و هیسترکتومی چیست؟
تفاوت اصلی این دو روش این است که در میومکتومی فقط فیبرومها برداشته میشوند و رحم باقی میماند. در نتیجه قاعدگی بازمیگردد و امکان بارداری مجدد وجود دارد.
در مقابل، هیسترکتومی رحم و فیبرومها را با هم برمیدارد؛ بنابراین فرد دیگر قادر به بارداری نخواهد بود و قاعدگی نیز متوقف میشود.
جزئیات درمان
قبل از جراحی میومکتومی چه انتظاری باید داشت؟
پزشک دربارهٔ آمادگیهای لازم قبل از جراحی شما را راهنمایی میکند؛ از جمله:
- زمان قطع خوردن و آشامیدن
- داروهایی که باید موقتاً قطع شوند
همچنین دربارهٔ مراقبتهای پس از عمل، مدت زمان بستری در بیمارستان یا مرکز جراحی، و تغییرات لازم در سبک زندگی در دوران نقاهت توضیح داده میشود.
پیش از جراحی، هر سؤالی دارید از پزشک بپرسید تا بدانید چه انتظاری باید داشته باشید.
در روز جراحی معمولاً اتفاقات زیر رخ میدهد:
- قرار دادن سِرُم (IV) در بازو یا دست برای دریافت مایعات و داروها
- دریافت بیهوشی از طریق سِرُم برای بیدردی در حین عمل
- وصل کردن دستگاههای پایش برای اندازهگیری ضربان قلب و علائم حیاتی
- قرار دادن سوند ادراری (Catheter) برای تخلیهٔ مثانه در طول عمل
انواع میومکتومی
سه نوع اصلی میومکتومی وجود دارد:
- میومکتومی باز (Open/Abdominal Myomectomy)
- میومکتومی لاپاروسکوپیک یا رباتیک (Laparoscopic/Robotic Myomectomy)
- میومکتومی هیستروسکوپیک (Hysteroscopic Myomectomy)
انتخاب نوع جراحی به عوامل زیر بستگی دارد:
- اندازهٔ فیبروم
- تعداد فیبرومها
- محل دقیق فیبرومها در رحم
میومکتومی باز
در میومکتومی باز، جراح برشی (Incision) در شکم ایجاد میکند که ممکن است عمودی (از بالا به پایین) یا افقی (عرضی) باشد.
این روش برای فیبرومهای بسیار بزرگ مناسبتر است، زیرا جراح میتواند همهٔ اندامهای لگنی را مشاهده کند.
دورهٔ نقاهت مشابه سایر جراحیهای بزرگ است و معمولاً شامل موارد زیر است:
- چند روز بستری در بیمارستان
- حدود شش هفته زمان برای بهبودی کامل در منزل
میومکتومی لاپاروسکوپیک یا رباتیک (حداقل تهاجمی)
در این روشها، برشهای کوچکتری ایجاد میشود و معمولاً بهبودی سریعتر و آسیب کمتر به بدن دارد.
میومکتومی لاپاروسکوپیک یا رباتیک:
در این روش، جراح تلسکوپ نوری کوچکی را از طریق ناف وارد شکم میکند و چند برش کوچک دیگر نیز برای ابزارهای جراحی ایجاد میکند تا فیبرومها را بردارد.
فیبرومها از طریق واژن یا همان برشهای کوچک شکمی خارج میشوند.
در برخی موارد، از ربات برای کنترل دقیقتر ابزارها استفاده میشود.
میومکتومی تکمنفذی (Single port):
در این روش فقط یک برش در نزدیکی ناف ایجاد میشود و تمام ابزارها از همان محل وارد میشوند.
میومکتومی هیستروسکوپیک:
در این روش هیچ برشی وجود ندارد. اگر فیبرومها در محل مناسبی درون رحم باشند، جراح با استفاده از دوربین و ابزار مخصوص از طریق واژن و دهانهٔ رحم وارد رحم میشود و فیبرومها را برمیدارد.
این نوع جراحی معمولاً سریعتر از سایر روشها است.
مدت زمان جراحی میومکتومی
بسته به نوع جراحی، محل و تعداد فیبرومها، مدت زمان عمل متفاوت است.
در اغلب موارد، جراحی بین ۲ تا ۳ ساعت طول میکشد.
بااینحال، از پزشک خود بپرسید تا اطلاعات دقیقتری برای روز جراحی دریافت کنید.
آیا میومکتومی دردناک است؟
بله، ممکن است دردناک باشد؛ اما برای کاهش درد حین و پس از عمل داروها و روشهای تسکینی مختلفی وجود دارد.
پزشک دربارهٔ میزان درد و نحوهٔ کنترل آن پس از عمل شما را راهنمایی خواهد کرد.
خطرات و مزایا
عوارض احتمالی درمان فیبرومها
تمام جراحیها ممکن است عوارضی داشته باشند، به همین دلیل پزشک ابتدا ممکن است درمانهای غیرجراحی را پیشنهاد دهد، مانند:
- انتظار و پایش: معاینهٔ مجدد طی ۶ تا ۱۲ ماه، مگر علائم جدید بروز کند.
- داروهای هورمونی برای مهار تخمدانها که باعث کاهش خونریزی و کوچک شدن فیبرومها میشود.
عوارض احتمالی میومکتومی
عوارض نادر اما ممکن عبارتاند از:
- خونریزی
- عفونت
- لخته شدن خون
- آسیب به اندامهای مجاور
- واکنش آلرژیک به داروی بیهوشی
- افزایش احتمال نیاز به زایمان سزارین (C-section) در بارداری آینده
پزشک و تیم درمانی تمام تلاش خود را برای پیشگیری از این عوارض خواهند کرد.
بهبودی و آینده
دورهٔ نقاهت پس از میومکتومی
دورهٔ بهبودی به نوع عمل و وجود یا عدم وجود عوارض بستگی دارد.
در چند روز نخست، مقداری درد طبیعی است و پزشک داروی ضد درد تجویز میکند.
همچنین ممکن است به شما توصیه شود برای جلوگیری از لختهٔ خون، پاهای خود را حرکت دهید یا کمی پیادهروی کنید.
- در میومکتومی باز: بهبودی کامل تا بازگشت به فعالیتهای عادی ممکن است تا شش هفته طول بکشد.
- در میومکتومی لاپاروسکوپیک: معمولاً همان روز مرخص میشوید و بهبودی در منزل حدود ۲ تا ۴ هفته زمان میبرد.
- در میومکتومی هیستروسکوپیک: دورهٔ بهبودی ممکن است فقط چند روز باشد.
نکاتی برای دوران نقاهت
پزشک دربارهٔ زمان بازگشت به فعالیتهای معمول توضیح خواهد داد. پیروی از این توصیهها بسیار مهم است.
مدت استراحت و محدودیتها بسته به نوع جراحی متفاوت است. اگر جراحی باز انجام دادهاید، نیاز به استراحت طولانیتری دارید.
موارد زیر را انتظار داشته باشید:
- خونریزی و ترشح واژینال تا چند هفته
- بلند نکردن اجسام بیش از ۲ تا ۵ کیلوگرم در هفتهٔ اول (یا بیشتر در جراحی باز)
- نداشتن رابطهٔ جنسی تا شش هفته و وارد نکردن هیچ جسمی به واژن در این مدت
- افزایش تدریجی فعالیتها و پرهیز از بازگشت ناگهانی به فعالیتهای روزمره
مدت استراحت پس از جراحی
صرفنظر از نوع جراحی، به چند روز استراحت نیاز دارید.
مدت دقیق بستگی به نوع عمل دارد.
بهتر است کسی برای کمک در خانه طی ۱ تا ۳ روز اول حضور داشته باشد.
پزشک زمان بازگشت به فعالیتهای عادی را مشخص میکند.
آیا فیبرومها پس از میومکتومی برمیگردند؟
بله، فیبرومهای جدید ممکن است دوباره رشد کنند.
افراد زیر ۴۰ سال یا کسانی که تعداد زیادی فیبروم دارند، در معرض خطر بالاتری هستند.
اما افرادی که نزدیک یائسگی هستند یا فیبرومهای کمی دارند، احتمال بازگشت کمتری دارند.
آیا میتوان پس از میومکتومی باردار شد؟
بله، پس از میومکتومی میتوان باردار شد.
اگر قصد بارداری دارید، پیش از عمل با جراح خود مشورت کنید تا از اهداف شما آگاه باشد.
ممکن است در آینده به دلیل شرایط رحم احتمال زایمان سزارین افزایش یابد.
قاعدگی پس از میومکتومی چگونه است؟
بیشتر افراد پس از جراحی قاعدگی سبکتر و منظمتری را تجربه میکنند.
دربارهٔ زمان بازگشت پریود با پزشک خود صحبت کنید.
آیا بدن پس از میومکتومی تغییر میکند؟
تغییر ظاهری قابلتوجهی وجود ندارد، جز رفع علائم آزاردهندهٔ فیبرومها.
از آنجا که رحم همچنان فعال است، وارد یائسگی نمیشوید و قاعدگی معمولاً بهزودی بازمیگردد.
آیا پس از میومکتومی جای زخم باقی میماند؟
بله، در اکثر موارد جای زخم کوچکی باقی میماند.
در جراحی هیستروسکوپیک معمولاً هیچ زخم ظاهری وجود ندارد.
در میومکتومی باز، زخم زیر خط لباس زیر خواهد بود.
در میومکتومی لاپاروسکوپیک، زخمها کوچکتر و نزدیک ناف هستند.
بیشتر زخمها با گذشت زمان کمرنگ میشوند.
اگر زخم دردناک یا حساس است، با پزشک تماس بگیرید.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت بروز هر یک از علائم زیر پس از میومکتومی، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید:
- خونریزی شدید
- تب، لرز یا علائم شبیه آنفلوآنزا
- درد غیرقابل کنترل با دارو
- درد قفسهٔ سینه یا تنگی نفس
- قرمزی، تورم یا گرفتگی در پاها
منابع
De La Cruz MS, Buchanan EM. Uterine Fibroids: Diagnosis and Treatment. Am Fam Physician. 2017 Jan 15;95(2):100-107.
Mas A, Tarazona M, Dasí Carrasco J, Estaca G, Cristóbal I, Monleón J. Updated approaches for management of uterine fibroids. Int J Womens Health. 2017 Sep 5;9:607-617.
Merck Manual Professional Version. Uterine Fibroids.
Singh SS, Belland L. Contemporary management of uterine fibroids: focus on emerging medical treatments. Curr Med Res Opin. 2015 Jan;31(1):1-12.
The American College of Obstetricians and Gynecologists. Uterine Fibroids.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
