Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors

آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران با ام اس (MS)

العربیة English
استخوان و مفاصل اصلاح شیوه زندگی بیماری‌های تنفسی بیماری‌های روان بیماری‌های قلبی عروقی چشم و بینایی داخلی دهان و دندان دیابت، غدد و متابولیسم زنان و بارداری سرطان‌ها (کانسر) کلیه و مجاری ادراری گوش، حلق و بینی مغز و اعصاب صفحه اصلی کتابچه‌های آموزشی فهرست کتابچه‌ها و نوشته‌های آموزشی

آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران با ام اس (MS)

بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.

ام اس (مولتیپل اسکلروزیس) چیست؟

مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا ام‌اس یک بیماری بالقوه ناتوان‏‌کننده است که در آن سیستم ایمنی بدن لایه محافظ دور عصب‌‏ها را از بین می‌‏برد. این عمل باعث تداخل در ارتباط بین مغز و سایر قسمت‏‌های بدن می‌‏شود و در نهایت منجر به درگیری خود عصب‏‌ها شده که دیگر برگشت‏‌ناپذیر است. علائم بسیار متغیر است و بستگی به میزان ضایعات و محل عصب درگیر دارد. افرادی که دچار MS شدید هستند توانایی راه رفتن یا حرف زدن را از دست می‌‏دهند. تشخیص MS در اوایل سیر بیماری مشکل است زیرا علائم معمولاً گذرا هستند و گاهی تا چند ماه وجود ندارند.

ام‌اس یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن علیه بافت خودش عمل می‏‌کند. در مولتیپل اسکلروزیس این فرایند باعث تخریب میلین (ماده چربی که رشته‌‏های عصبی را در مغز و نخاع پوشانده و محافظت می‏‌کند) می‏‌شود. میلین را می‌‏توان مثل عایق در سیم‏‌های الکتریکی تصور نمود. در صورت آسیب به میلین پیغام‌‏هایی که از طریق رشته‏‌های عصبی منتقل می‏‌شوند، سرعتشان کم یا متوقف می‏‌شوند.

پزشکان و محققان هنوز دقیقاً نمی‌‏دانند که چرا ام‌اس در برخی افراد رخ داده و چرا بعضی افراد مصون هستند. چندین عامل مثل ژنتیک عفونت‌‏های زمان کودکی ممکن است نقش داشته باشد.

این بیماری عموماً به‌صورت دوره‌‏ای (حمله‌‏ای) رخ می‏‌دهد که این دوره‌‏ها چند هفته تا چند ماه طول می‌‏کشد و در بین این روزها علائم و نشانه‏‌های بیماری از بین رفته یا بهبود می‌‏یابند (دوره بهبود). ممکن است ناتوانی ایجاد شود یا شدت علائم و نشانه‌‏ها افزایش یابد.

آموزش بدو ورود

  • تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
  • دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
  • بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
  • زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
  • وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
  • در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
  • نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
  • در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
  • در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
  • مدارک قبلی خود را به همراه داشته باشید تا پزشک بتواند در مورد درمان شما تصمیم درست بگیرد. 

آموزش حین بستری

رژیم غذایی و تغذیه:

  • در وضعیت کاملاً نشسته غذا بخورید.
  • مایعات کافی استفاده کنید و بیشتر مایعات گرم، آب میوه تازه بنوشید.
  • از غذاهای فیبردار مانند سبزیجات و میوه تازه و غذاهای حاوی کلسیم و ویتامین D جهت جلوگیری از یبوست استفاده کنید. 

فعالیت:

  • برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و… با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
  • درصورت لزوم از وسایل کمک حرکتی مثل واکر، عصا، چرخ استفاده کنید.
  • حتی‌الامکان، فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهید. 

مراقبت:

  • اگر عدم تعادل در ایستادن دارید، هنگام قدم زدن پاهایتان را با فاصله بازتری از یکدیگر بگذارید تا پایداری بیشتر داشته باشید.
  • در صورت عدم تعادل بدون اجازه پرستار و بدون کمک از بستر خارج نشوید.
  • برای بهبود عملکرد مثانه زمان مناسبی برای دفع ادرار در نظر بگیرید و هر 2 ساعت مقدار معینی مایعات استفاده کنید و نیم ساعت بعد از آن سعی کنید ادرار کنید.
  • جهت جلوگیری از بی‌اختیاری و احتباس ادرار، 2 ساعت قبل از خواب مصرف مایعات را محدود کنید.
  • در صورت نیاز به لگن یا لوله ادراری آن را در دسترس قرار دهید.
  • در صورت داشتن سوند ادراری از کشیدگی آن و قرار دادن آن روی تخت اجتناب کنید.
  • در صورت سونداژ، کیسه ادرار را بالاتر از سطح بدن قرار ندهید زیرا ادرار آلوده وارد مثانه می‌شود و باعث عفونت مثانه می‌شود.
  • قبل از تخلیه کیسه ادراری، به پرستار جهت ثبت میزان ادرار اطلاع دهید.
  • جهت پیشگیری از عفونت‌های تنفسی تنفس عمیق و سرفه انجام دهید. (فیزیوتراپی قفسه سینه به خروج ترشحات کمک می‌کند)
  • از استرس‌های جسمی و روحی در حد امکان اجتناب نمائید.
  • در صورت داشتن تنگی نفس و یا اشکال در بلع به پزشک خود اطلاع دهید. 

دارو:

دستورات دارویی طبق دستور پزشک در فواصل و زمان معین توسط پرستار اجرا می‌شود.

آموزش پس از ترخیص

رژیم غذایی و تغذیه:

  • از رژیم کم چرب، دارای پروتئین، کربوهیدرات، روغن زیتون، منابع غنی اُمگا 3، تخم مرغ، ماهی و… و انواع ویتامین‌ها مانند ویتامین ب، گروه غلات و حبوبات و ویتامین ث، مرکبات، گوجه‌فرنگی، آناناس، هندوانه و… استفاده کنید.
  • مقدار مایعات دریافتی را در طول روز تقسیم کنید و از 2 ساعت قبل از خواب مصرف مایعات را محدود کنید.
  • غذا را به طور منظم و به موقع در حجم کم و در دفعات بیشتر استفاده کنید.
  • از غذاهای نرم و قابل هضم استفاده شود.
  • غذا را در حالت نشسته میل نمایید.
  • حتماً به کارشناس تغذیه مراجعه کنید. 

فعالیت:

  • در طول روز تمرینات کششی آرام و ملایمی را انجام دهید ولی خود را خسته نکنید.
  • سعی کنید ورزشی را انتخاب کنید که نشاط‌آور باشد و از آن لذت ببرید. ورزش‌هایی مانند یوگا، تای‌چی، شنا و ورزش‌های آبی.
  • هر وقت احساس ناراحتی، اذیت شدن یا ناخوشی داشتید ورزش را متوقف کنید. 

مراقبت:

  • برای خروج ترشحات ریوی سرفه و تنفس عمیق و فیزیوتراپی قفسه سینه انجام دهید و از تماس با افراد مبتلا به بیماری عفونی اجتناب کنید.
  • برای جلوگیری از سفتی عضلات از قرار گرفتن در سرما و گرمای زیاد خودداری کنید.
  • از انجام کارها در محیط گرم و زیر نور آفتاب خودداری کنید.
  • بی‌حرکتی می‌تواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریه‌ها گردد، لذا ورزش‌های تنفسی و چرخش پا و همچنین سرفه و تنفس عمیق داشته باشید.
  • از تماس با اجسام خیلی سرد و داغ به دلیل اختلال حسی خودداری کنید. اجازه دهید تنظیم آب حمام توسط افراد خانواده انجام شود.
  • ممکن است نیاز به استفاده از توالت‌های مخصوص، میله‌های مخصوص گرفتن و ریل‌های محافظ در حمام داشته باشید. این تغییرات را می‌توانید در خانه یا محل کار نیز ایجاد کنید.
  • برای جلوگیری از گرمای بیش از حد در ورزش در ساعات داغ روز ورزش نکنید. سعی کنید صبح یا شب ورزش کنید (علائم با افزایش درجه حرارت بدن بدتر می‌شود).
  • فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی (کاهش اختلال در صبحت کردن و بلع) و مشاوره روانپزشکی مشکلات شما را کاهش می‌دهد.
  • کاردرمانی به شما کمک می‌کند که مشکلات موجود در انجام کارهای روزمره خود را به نحو مناسبی اصلاح نمایید. به عنوان مثال: توصیه می‌شود که از وسایل خاصی مثل وسیله گرفتن مداد، شانه یا برس‌های مخصوص استفاده نمایید.
  • پیگیر مراقبت‌های درمانی خود باشید و همیشه کارت شناسایی همراه داشته باشید.
  • با آب بسیار گرم دوش نگیرید.
  • احساسات خود را از نظر جسمی و عاطفی بررسی کنید. گرسنگی، استرس و خستگی را کنترل کنید. 

دارو:

  • کورتیکواستروئیدها همراه با غذا یا شیر استفاده شود.
  • تب، لرز، خستگی و درد عضلات (علائم شبه آنفولانزا) از عوارض جانبی دارو (اینترفرون) است و با استراحت برطرف می‌شود.

زمان مراجعه بعدی:

به طور منظم جهت معاینه به پزشک معالج مراجعه نمائید.

علائم هشدار

در صورت بروز علائم عفونت ادراری (سوزش، ادرار تیره رنگ و خونی، تب و لرز)، تنگی نفس و یا بدتر شدن علائم و انتشار بیماری به نقاط جدید بدن به پزشک یا اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.

فهرست منابع

  • Sabiston Text book of Surgery/Saunders
  • Schwartz Principles of Surgery
  • کتاب پرستاری برونر – سودارث
  • مجموعه کامل دروس پرستاری- انتشارات بشری

تاریخ آخرین ویرایش: 31 تیر 1402