میاتوتومی / میاتوپلاستی
میاتوپلاستی یا میاتوتومی (Meatoplasty/Meatotomy) یک عمل جراحی است که به باز کردن دهانه در نوک آلت تناسلی کودک شما کمک میکند تا ادرار کردن برای او راحتتر شود. این یک روش رایج و ایمن است. دورهٔ بهبودی معمولاً حدود یک هفته طول میکشد.
مرور کلی
میاتوپلاستی چیست؟
میاتوپلاستی (Meatoplasty) نوعی جراحی است برای بزرگ کردن دهانهٔ مجرای ادرار (Urethral meatus) در انتهای آلت تناسلی. دهانهٔ مجرای ادرار، سوراخی در نوک آلت (گلنس) است که در انتهای مجرای ادرار (Urethra) قرار دارد و ادرار از آن خارج میشود.
تفاوت بین میاتوپلاستی و میاتوتومی چیست؟
میاتوپلاستی (Meatoplasty) و میاتوتومی (Meatotomy) دو عمل بسیار مشابه هستند. در میاتوپلاستی، جراح نوک آلت را برش داده و دهانهٔ مجرا را بازسازی میکند. ممکن است لبهها را نیز بخیه بزند.
در مقابل، میاتوتومی یک روش سادهتر است؛ در آن فقط دهانه باز میشود بدون بازسازی بافت یا استفاده از بخیه. بسیاری از افراد این دو اصطلاح را بهصورت مترادف بهکار میبرند.
میاتوپلاستی چه چیزی را درمان میکند؟
میاتوپلاستی برای درمان تنگی دهانهٔ مجرای ادرار (Meatal stenosis) انجام میشود. این عارضه زمانی است که دهانهٔ مجرا بیش از حد باریک باشد. این وضعیت ممکن است مادرزادی (Congenital) باشد یا بعدها در سنین ۳ تا ۷ سالگی ایجاد شود. این بیماری تقریباً منحصراً در کودکان ختنهشده رخ میدهد.
دهانهٔ باریک مجرا میتواند علائم زیر را ایجاد کند:
- دشواری در هدفگیری جریان ادرار.
- جریان ادرار باریک، سریع یا خارجشده به سمت بالا یا پهلو.
- پاشیدن ادرار در جهات مختلف.
- ادرار کردن بیشتر از حد معمول.
- درد یا سوزش هنگام ادرار.
ارائهدهندگان خدمات سلامت ممکن است در نوزادانی که دچار هیپوسپادیاس (Hypospadias) خفیف هستند نیز میاتوپلاستی انجام دهند. در هیپوسپادیاس، دهانهٔ مجرا در نوک آلت تشکیل نمیشود بلکه ممکن است در بخش میانی یا قسمت دیگری از آلت قرار گیرد.
علت تنگی دهانهٔ مجرای ادرار چیست؟
تنگی دهانهٔ مجرا معمولاً بهدلیل تحریک و ایجاد اسکار (جوشگاه) ایجاد میشود. علل شایع شامل موارد زیر است:
- ختنه (Circumcision) یا جراحی برای برداشتن پوست ختنهگاه.
- اصطکاک آلت با پوشک کودک.
- استفادهٔ طولانیمدت از سوند ادراری (Urinary catheter).
جزئیات درمان
چگونه باید کودک را برای میاتوپلاستی آماده کرد؟
پیش از عمل، کودک را نزد پزشک ببرید تا وضعیت عمومی سلامت و علائم حیاتی او بررسی شود. پزشک معاینهٔ فیزیکی آلت را انجام میدهد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بررسی دهانهٔ مجرا و اندازهگیری پهنای آن.
- پرسش دربارهٔ جهت جریان ادرار یا وجود پاشش.
- مشاهدهٔ کودک هنگام ادرار برای ارزیابی مستقیم بودن جریان.
- اندازهگیری قدرت جریان ادرار (Flow rate).
پزشک در مورد سابقهٔ اختلالات خونریزی سؤال میکند. همچنین باید دربارهٔ داروهای تجویزی یا بدون نسخهای که کودک مصرف میکند اطلاع دهید. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، برخی مکملهای گیاهی و داروهای خاص میتوانند خطر خونریزی را افزایش دهند.
همچنین به پزشک اطلاع دهید اگر کودک شما آلرژی دارد، از جمله:
- آلرژی به داروها.
- آلرژی به لاتکس.
- آلرژی غذایی.
- حساسیت به محلولهای ضدعفونی پوست مانند ید یا الکل (در اینجا: از الکل استفاده نکنید).
پزشک جزئیات عمل را برای شما توضیح میدهد. درک روند عمل و پرسش از پزشک باعث آرامش بیشتر شما میشود که در نتیجه کودک نیز آرامتر خواهد بود.
ممکن است پزشک پیشنهاد کند به لحن صدا و حالات چهرهٔ خود توجه بیشتری داشته باشید. خواندن کتاب یا بازی با اسباببازی مورد علاقهٔ کودک پیش از عمل نیز کمککننده است. کودک شاید مفهوم اتفاقات را درک نکند، اما از زبان بدن شما احساس آرامش یا اضطراب میگیرد. وقتی شما آرام باشید، او نیز راحتتر خواهد بود.
تیم جراحی میاتوپلاستی از چه افرادی تشکیل میشود؟
- اورولوژیست کودکان (Pediatric urologist): جراح متخصص بیماریهای دستگاه ادراری و تناسلی کودکان.
- متخصص بیهوشی کودکان (Pediatric anesthesiologist): پزشک متخصص در تجویز داروهای بیهوشی برای کودکان جهت کاهش درد حین عمل.
- پرستاران جراحی (Surgical nurses): پرستارانی که پیش، حین و پس از عمل از کودک مراقبت میکنند و به جراح کمک مینمایند.
میاتوپلاستی چگونه انجام میشود؟
کمی قبل از عمل، پزشک آلت کودک را با محلول ضدعفونی تمیز کرده و کرم بیحسی موضعی میزند. سپس متخصص بیهوشی داروی بیهوشی را تزریق میکند تا کودک در طول عمل در خواب باشد و دردی احساس نکند.
پس از بیهوشی:
- اورولوژیست یک لولهٔ نرم از دهانهٔ مجرا عبور میدهد تا اندازهگیری کند.
- برشی V-شکل در زیر دهانه برای باز کردن آن ایجاد میکند.
- با چسب جراحی یا در صورت نیاز با بخیه، لبهها را به هم متصل میکند تا ترمیم بهتر انجام شود.
- سایر بخشهای تنگ را بررسی میکند.
- در صورت لزوم، سوند ادراری (Urinary catheter) برای خروج ادرار قرار میدهد.
اگر شرایط مناسب باشد، ممکن است پزشک میاتوتومی را بدون بیهوشی عمومی در مطب انجام دهد. کرم بیحسی به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه روی آلت قرار داده میشود، سپس با گیره بافت را نگه داشته و برش میزنند تا دهانه باز شود. در این روش معمولاً از بخیه استفاده نمیشود.
مدت زمان انجام عمل چقدر است؟
میاتوپلاستی معمولاً کمتر از یک ساعت طول میکشد.
آیا میاتوتومی دردناک است؟
ممکن است کمی ناراحتکننده باشد. احساس سوزش یا گزگز هنگام ادرار طبیعی است و ممکن است تا یک یا دو هفته ادامه یابد. مقدار کمی ترشح خونی نیز طبیعی است.
پس از عمل
بعد از پایان عمل، داروی بیهوشی قطع میشود و پرستاران کودک را به اتاق ریکاوری میبرند تا بیدار شود و وضعیت عمومی او پایش شود. این عمل معمولاً سرپایی است، بنابراین کودک همان روز مرخص میشود. اگر تنگی دهانه شدید باشد، ممکن است چند روز در بیمارستان بماند.
پزشک دستورالعملهای مراقبتی پس از عمل را به شما میدهد، بهویژه در هفتهٔ اول. ممکن است برای کنترل درد، دارویی تجویز شود.
مزایا و خطرات
مزایای میاتوپلاستی
- افزایش اندازهٔ دهانهٔ مجرای ادرار.
- کاهش مشکلات ادراری، از جمله دشواری در هدفگیری یا پاشش ادرار.
میزان موفقیت
میاتوپلاستی یک عمل ایمن و رایج است و میزان موفقیت آن بالا است. بیشتر کودکان پس از عمل نتیجهٔ بسیار خوبی دارند. معمولاً عارضهای پس از ترمیم رخ نمیدهد و به ندرت نیاز به درمان دوباره وجود دارد.
بهترین سن انجام عمل
پزشکان ممکن است از سهماهگی به بعد انجام میاتوپلاستی را توصیه کنند.
خطرات میاتوتومی
اگرچه این عمل ایمن است، اما هر جراحی ممکن است خطراتی داشته باشد از جمله:
- خونریزی.
- تحریک یا التهاب.
- عفونت باکتریایی (Bacterial infection).
- تشکیل اسکار (جوشگاه).
- لختهٔ خونی.
- عوارض بیهوشی مانند خستگی، سردرد، تهوع، استفراغ و دشواری در ادرار.
- پاشش ادرار تا زمان ترمیم کامل.
- سوزش هنگام ادرار.
بهبودی و مراقبت
مدت زمان بهبودی
بدن هر کودک متفاوت است، اما بیشتر کودکان طی حدود یک هفته بهبود مییابند. ممکن است در چند روز اول بیشتر بخوابند که به روند ترمیم کمک میکند.
کودک باید حداقل یک هفته فعالیت فیزیکی را محدود کند. اجازه ندهید با اسباببازیهایی مانند دوچرخه، اسب چوبی، تاب یا الاکلنگ بازی کند. همچنین ورزش یا بازیهای پرتحرک در این مدت توصیه نمیشود.
مراقبت در منزل پس از میاتوتومی
برای کنترل درد:
- استفاده از سوسپانسیون استامینوفن (Acetaminophen).
- سوسپانسیون ایبوپروفن (Ibuprofen).
- استعمال پماد آنتیبیوتیک یا وازلین حداقل سه بار در روز.
از دادن آسپرین (Aspirin) خودداری کنید، زیرا خطر خونریزی را افزایش میدهد.
تمیز نگه داشتن آلت کودک بسیار مهم است. قبل از تعویض پانسمان، دستها را با آب و صابون بشویید.
لباس زیر گشاد بپوشد. اگر هنوز از پوشک استفاده میکند، پوشک را مرتب عوض کنید و در صورت امکان چند ساعت در روز بدون پوشک باشد.
حمام با آب گرم و صابون ملایم مجاز است اما ناحیهٔ آلت باید با احتیاط شسته و خشک شود.
بازگشت به مهد یا مدرسه
کودک باید حداقل یک هفته در خانه بماند و سپس به مهد یا مدرسه برگردد.
زمان مراجعه به پزشک
ویزیتهای پیگیری
قرار ملاقاتهای منظم پیگیری لازم است تا پزشک روند ترمیم آلت را بررسی کند.
مراجعه به اورژانس
در صورت مشاهدهٔ علائم غیرطبیعی پس از میاتوپلاستی فوراً به اورژانس مراجعه کنید. علائم هشداردهنده شامل موارد زیر است:
- تب ۳۸ درجه سانتیگراد (°سانتیگراد) یا بالاتر (۱۰۰ درجه فارنهایت °فارنهایت).
- خونریزی شدید.
- افزایش درد.
- استفراغ سه بار یا بیشتر در روز.
- مشکل در ادرار کردن.
- خشک ماندن مکرر پوشک.
سؤالات متداول
آیا بزرگسالان هم میتوانند میاتوپلاستی انجام دهند؟
بله، هرچند در بزرگسالان نادر است. ممکن است پس از جراحی مجرا یا استفادهٔ طولانیمدت از سوند ادراری، دهانهٔ مجرا تنگ شود و نیاز به میاتوپلاستی باشد.
Resources/منابع
American Urological Association. The Malone Meatoplasty: A Dorsal Approach to Meatal Stenosis in Patients with Lichen Sclerosus.
Joudi M, Fathi M, Hiradfar M. Incidence of Asymptomatic Meatal Stenosis in Children Following Neonatal Circumcision. J Pediatr Urol. 2011;7(5):526-528.
National Library of Medicine. Meatal Stenosis. Updated 1/1/2023.
Varda BK, Logvinenko T, Bauer S, et al. Minor Procedure, Major Impact: Patient-Reported Outcomes Following Urethral Meatotomy. J Pediatr Urol. 2018 Apr;14(2):165.e1-165.e5.
Wang MH. Surgical Management of Meatal Stenosis with Meatoplasty. J Vis Exp. 2010 Nov 30;(45):2213.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
