گرههای لنفاوی متورم یا لنفادنوپاتی
داشتن یک بیماری یا عفونت میتواند زندگی را کمی دشوار کند. همچنین ممکن است باعث شود بخشهایی از بدن شما متورم شده و بهصورت برجستگیهایی قابل لمس درآیند. تورم گرههای لنفاوی طبیعی است و نشانهای است از اینکه شما بیمار هستید یا بهتازگی بیمار بودهاید. اگر گرههای لنفاوی متورم دارید اما علت مشخصی برای آن پیدا نمیکنید، با یک ارائهدهنده خدمات سلامت مشورت کنید.
گرههای لنفاوی متورم چیستند؟
وقتی احساس میکنید در حال بیمار شدن هستید، ممکن است متوجه تورمی در دو طرف گردنتان شوید. این برجستگیها معمولاً گرههای لنفاوی متورم هستند. احتمالاً نرماند، هنگام لمس حساس هستند و حتی ممکن است بدون لمس کردن نیز دردناک باشند.
تورم گرههای لنفاوی (Lymphadenopathy) شایع است و درواقع نشانه خوبی است. این بافتهای بهاندازهٔ نخود یا لوبیا زمانی متورم میشوند که بدن شما با یک بیماری مبارزه میکند. این یک واکنش طبیعی سیستم ایمنی است و نشان میدهد سیستم ایمنی شما در حال مقابله با چیزی است که موجب بیماریتان شده، مانند ویروسها یا باکتریهای مهاجم.
مردم اغلب گرههای لنفاوی را «غدد» مینامند، اما در واقع چنین نیستند. این گرهها بخشی از دستگاه لنفاوی (Lymphatic system) هستند. آنها مانند فیلترهایی عمل میکنند که میکروبها و مواد زاید را از مایع لنف پاک میسازند. این مایع شفاف یا مایل به زرد از سلولهای سفید خون، پروتئینها و ترکیبات چربی به نام لیپیدها (Lipids) تشکیل شده است.
گرههای لنفاوی معمولاً بهصورت گروهی یا خوشهای در اطراف محلهای اتصال رگهای خونی اصلی یافت میشوند. درحالیکه برخی از آنها درست زیر پوست قرار دارند، برخی دیگر در عمق بدن هستند و نمیتوان آنها را لمس کرد. بدن شما حدود ۸۰۰ گره لنفاوی دارد که در نواحی زیر یافت میشوند:
- گردن (گردنی یا Cervical)
- زیر بغلها (آگزیلاری یا Axilla)
- قفسه سینه (توراسیک یا Thorax)
- شکم (ابدومن یا Abdomen)
- کشاله ران (اینگوینال یا Inguinal)
چه چیزی بهعنوان تورم گره لنفاوی محسوب میشود؟
وقتی گرههای لنفاوی شما متورم میشوند، ارائهدهنده خدمات سلامت ممکن است ناحیه اطراف آنها را لمس کند تا موارد زیر را بررسی کند:
- تغییر اندازه و شکل: اندازه گرههای لنفاوی تا حدی بستگی به محل آنها دارد. معمولاً بیضیشکل و حدود ۱ تا ۲ سانتیمتر (۰٫۴ تا ۰٫۸ اینچ) هستند.
- درد یا حساسیت: این علامت شایعی از التهاب گرههای لنفاوی است.
- تغییر قوام: ارائهدهنده بررسی میکند که آیا گرهها سفت یا لاستیکی هستند.
- بههمچسبیدگی (Matting): ممکن است خوشههایی از گرهها بهصورت تودهای به هم چسبیده باشند.
- محل: نوع بیماری شما میتواند تعیین کند کدام گرههای لنفاوی متورم شوند.
توزیع تورم گرههای لنفاوی نیز اهمیت دارد. برای مثال:
- تورم موضعی: وقتی تورم فقط یک گروه از گرهها یا گرههای مجاور را درگیر میکند. این معمولاً نشاندهنده عفونت در همان نزدیکی است، مانند تورم گرههای گردن در اثر گلودرد چرکی.
- تورم منتشر (عمومی): یعنی تورم گرهها در دو یا چند ناحیه غیرمجاور، مانند گردن و کشاله ران. این معمولاً نشان میدهد چند دستگاه بدن همزمان درگیر شدهاند؛ مثلاً ویروس اپشتین–بار (Epstein-Barr virus) که باعث منونوکلئوز میشود.
علل احتمالی
شایعترین علل تورم گرههای لنفاوی چیستند؟
گرههای لنفاوی زمانی متورم میشوند که سلولهای ایمنی در آنجا تجمع میکنند تا بدن سلولها را به محل موردنیاز بفرستد. این تجمع باعث فشار و تورم میشود. عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی شایعترین علت تورم گرههای لنفاوی هستند.
همچنین تورم گرههای لنفاوی میتواند با موارد زیر رخ دهد:
- سرماخوردگی یا آنفلوآنزا
- عفونتهای سینوسی یا سینوزیت (Sinusitis)
- عفونتهای خفیف پوستی
- عفونتهای باکتریایی مانند استرپتوکوک یا استافیلوکوک
سایر علل تورم گرههای لنفاوی
کمتر شایع است، اما تورم گرههای لنفاوی ممکن است با بیماریهای جدیتری نیز دیده شود، مانند:
- بیماریهای ویروسی مانند هپاتیت، آبلهمرغان، زونا، سرخک یا سرخجه
- بیماریهای باکتریایی نادر مانند طاعون یا سل
- بیماریهای خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس یا سندرم شوگرن (Sjögren’s syndrome)
- بیماریهای غدد درونریز مانند پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)
- واکنش به داروهایی مانند آلوپورینول (Allopurinol)، کاربامازپین (Carbamazepine)، هیدرالازین (Hydralazine) یا فنیتوئین (Phenytoin)
- سرطانهای خونی یا سرطانهای متاستاتیک
- عفونتهای مقاربتی
مراقبت و درمان
تورم گرههای لنفاوی چگونه درمان میشود؟
درمان تورم گرههای لنفاوی به چند عامل بستگی دارد:
- علت زمینهای: تورم ممکن است با رفع علت اصلی یا درمان آن برطرف شود. گاهی بهتر است اجازه دهید گرهها بهطور طبیعی و با بهبودی بدن به حالت عادی بازگردند.
- محل و شدت تورم: اگر تورم بسیار شدید یا دردناک باشد، ممکن است درمان لازم باشد.
- سوابق پزشکی شما: وضعیت کلی سلامت بر تصمیم درمان تأثیر دارد.
فقط پزشک میتواند تعیین کند چه درمانی برای شما مناسب است. ممکن است آزمایش خون یا آزمایشهای دیگر لازم باشد، مانند کشت گلو برای تشخیص گلودرد چرکی یا کشت زخم برای زخم عفونی. گاهی نیز نمونهبرداری از بافت (بیوپسی) انجام میشود. توصیههای پزشک دقیقترین راهنمای درمان شماست.
چه کارهایی میتوانم در خانه برای درمان گرههای لنفاوی متورم انجام دهم؟
چند اقدام خانگی میتواند باعث احساس بهتری شود، اگرچه لزوماً تورم را از بین نمیبرد:
- گرما: استفاده از پد حرارتی یا کیسه برنج گرمشده در مایکروویو میتواند درد را کاهش دهد.
- داروها: داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن (Acetaminophen) میتوانند در کاهش درد مؤثر باشند. همچنین داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (Ibuprofen) یا ناپروکسن (Naproxen) ممکن است درد و التهاب را کاهش دهند.
چگونه میتوان از تورم گرههای لنفاوی پیشگیری کرد؟
در واقع، نمیخواهید از تورم گرههای لنفاوی پیشگیری کنید، زیرا بخشی از عملکرد طبیعی بدن در دفاع در برابر عفونتها هستند. بااینحال میتوانید احتمال ابتلا به بیماریهایی را که موجب تورم گرهها میشوند کاهش دهید:
- شستوشوی صحیح دستها
- پرهیز از تماس دست با چشم و بینی
- دوری از افراد بیمار
- ضدعفونی کردن سطوح خانه و محیط کار
- خواب کافی، تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم
- دریافت واکسیناسیونهای توصیهشده
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در بیشتر موارد، تورم گرههای لنفاوی جای نگرانی ندارد و با برطرفشدن عفونت، اندازه آنها طبیعی میشود. اما اگر علائم شدید هستند، بهبود نمییابند یا باعث نگرانی شما شدهاند، باید با پزشک مشورت کنید تا علت را بررسی کرده و اقدام لازم را انجام دهد.
همچنین اگر گرههای لنفاوی شما:
- در بیش از یک ناحیه بدن (بهویژه نواحی غیرمجاور) متورم شدهاند
- بدون علت واضح (مانند عفونت اخیر) رخ دادهاند
- بزرگتر از ۲ سانتیمتر (۰٫۸ اینچ) هستند
- بسیار دردناکاند یا بهسرعت بزرگ میشوند
- ثابت و غیرقابل حرکتاند
- همراه با خروج چرک یا مایع هستند
- همراه با کاهش وزن، تعریق شبانه، تب طولانیمدت، تنگی نفس یا خستگیاند
- موجب قرمزی یا التهاب پوست روی محل تورم شدهاند
باید به پزشک مراجعه کنید.
پرسشهای متداول
آیا بعد از واکسیناسیون ممکن است گرههای لنفاوی متورم شوند؟
بله، تورم گرههای لنفاوی یکی از عوارض جانبی احتمالی برخی واکسنهاست. این حالت معمولاً موقت و بیخطر است. اگر پس از واکسیناسیون در مورد تورم گرههای لنفاوی خود نگ
ران هستید، با پزشک مشورت کنید تا مشخص کند آیا نیاز به بررسی یا درمان وجود دارد یا نه.
منابع
American Cancer Society. Lymph Nodes and Cancer. Last revised 8/25/2023. Accessed 9/2/2025.
Bujoreanu I, Gupta V. Anatomy, Lymph Nodes. 2023 Jul 25. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan. Accessed 9/2/2025.
Freeman AM, Matto P. Lymphadenopathy. 2023 Feb 20. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan. Accessed 9/2/2025.
Gaddey HL, Riegel AM. Unexplained Lymphadenopathy: Evaluation and Differential Diagnosis. Am Fam Physician. 2016 Dec 1;94(11):896-903. Accessed 9/2/2025.
Graff ZT, Tower RL. Lymphadenopathy. In: Kliegman RM, St. Geme JW, Blum NJ, et al., eds. Nelson Textbook of Pediatrics. 22nd ed. Elsevier Inc. 2025:3069-3072.
Longo DL. Enlargement of Lymph Nodes and Spleen. In: Loscalzo J, Fauci A, Kasper D, Hauser S, Longo D, Jameson J, eds. Harrison’s Principles of Internal Medicine. 21st ed. McGraw-Hill Education; 2022.
Mehta N, Sales RM, Babagbemi K, et al. Unilateral axillary Adenopathy in the setting of COVID-19 vaccine. Clin Imaging. 2021;75:12-15. Accessed 9/2/2025.
Merck Manual (Professional Version). Lymphadenopathy. Reviewed/revised 4/2024. Accessed 9/2/2025.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
