جراحی کاهش حجم ریه
جراحی کاهش حجم ریه (Lung volume reduction surgery, LVRS) روشی است که بخشهای آسیبدیدهٔ ریه را برمیدارد تا هوای بهدامافتاده کاهش یابد. هدفِ جراحی کاهش حجم ریه بهبود عملکرد ریه و کاهش علائم در افراد مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) است. این روش میتواند کیفیت زندگی شما را بهتر کند، اما امیدِ به زندگی شما را افزایش نمیدهد.
جراحی کاهش حجم ریه چیست؟
جراحی کاهش حجم ریه یک روش جراحی است که بخشهایی از ریهٔ شما را برمیدارد تا کارایی آنها بهتر شود. این جراحی قسمتهایی از ریه را که آسیب دیدهاند و هوا را به دام میاندازند خارج میکند.
جراحی کاهش حجم ریه اندازهٔ ریههای شما را کوچکتر میکند و اجازه میدهد هوا به بخشهای سالم ریه برسد. این یعنی اکسیژن بیشتری از هوا میتواند وارد خون و بافتهای شما شود.
ارائهدهندگان خدمات سلامت جراحی کاهش حجم ریه را برای تسکین علائم در برخی افراد دچار آمفیزم شدید (Emphysema) ــ نوعی از بیماری انسدادی مزمن ریه (Chronic obstructive pulmonary disease, COPD) که میتواند هوا را در حفرههایی داخل ریهٔ شما به دام بیندازد ــ توصیه میکنند.
ارائهدهندگان فقط زمانی این جراحی را توصیه میکنند که شما سیگار را ترک کرده باشید و داروها و توانبخشیِ ریوی (Pulmonary rehabilitation) علائم شما را برطرف نکنند. این روش درمان قطعیِ بیماری انسدادی مزمن ریه نیست و طول عمر شما را افزایش نمیدهد. هدف این است که حالتان بهتر شود و کیفیت زندگیتان بهبود یابد.
چه کسانی برای جراحی کاهش حجم ریه واجد شرایطاند؟
مطالعات نشان میدهند فقط برخی افراد از این جراحی سود میبرند. ممکن است واجد شرایط باشید اگر:
- کمتر از ۷۵ سال دارید.
- تنگینفس شدید (Dyspnea) دارید، حتی با وجود مصرف داروها و طیکردنِ توانبخشیِ ریوی.
- بخش بالاییِ ریهها (قلهٔ ریه/اپکس) بیشتر درگیر است و سایر نواحیِ ریه آسیب کمتری دارند.
- ریههای شما بیشازحد متسع شدهاند و شواهدی از بهدامافتادنِ شدید هوا وجود دارد.
- در حال حاضر سیگار نمیکشید و حداقل چهار ماه است که سیگار نکشیدهاید.
- قادر هستید شش تا ۱۰ هفته توانبخشیِ ریوی قبل از جراحی و ۱۰ تا ۱۲ جلسه پس از جراحی را کامل کنید.
تفاوت بین جراحیِ باز و کاهش حجم ریه بهروش برونکوسکوپیک چیست؟
برای کاهش حجم ریه، ارائهدهنده میتواند بخشهای آسیبدیدهٔ ریهٔ شما را از طریق برشهایی (Incisions) روی قفسهٔ سینه با استفاده از توراکوسکوپی (Thoracoscopy) یا استرنوتومی (Sternotomy؛ جراحیِ باز) خارج کند. یا میتواند از دریچههای ویژهای استفاده کند که اجازه میدهند هوا خارج شود اما دوباره به دام نیفتد (کاهش حجم ریه بهروش برونکوسکوپیک؛ Bronchoscopic lung volume reduction). جراح شما وضعیت خاص شما را با دقت ارزیابی میکند تا بهترین رویکرد را تعیین کند.
توراکوسکوپی و استرنوتومی
اگر قرار باشد بخشهای آسیبدیدهٔ ریه برداشته شوند، از یکی از دو تکنیک استفاده میشود:
- توراکوسکوپی. جراح سه تا پنج برشِ کوچک در هر دو سوی قفسهٔ سینه، بین دندههای شما ایجاد میکند. توراکوسکوپی معمولاً بهصورت جراحی توراکوسکوپی ویدئو-کمک (Video-assisted thoracic surgery, VATS) انجام میشود. ارائهدهنده یک ویدئواسکوپ (Videoscope) را از یکی از برشها وارد میکند تا بتواند ریههای شما را ببیند. توراکوسکوپی کمتر از استرنوتومی تهاجمی است.
- استرنوتومی. در استرنوتومیِ میانی (Median sternotomy)، جراح برای بازکردنِ قفسهٔ سینه از میان استخوان جناغ برش میدهد. با این رویکرد، جراح میتواند از همان برش به هر دو ریه دسترسی پیدا کند. بهبودی پس از استرنوتومی معمولاً درد کمتری نسبت به بهبودی پس از توراکوسکوپی دارد.
جزئیات فرایند
پیش از جراحیِ کاهش حجم ریه چه آزمایشهایی خواهم داشت؟
ممکن است برای تعیینِ اینکه بر اساس علائم و ویژگیهای بیماری، گزینهٔ مناسبی برای این جراحی هستید به چندین آزمایش نیاز داشته باشید. اینها شامل موارد زیرند:
- تصویربرداری. عکس قفسهٔ سینه و سیتیاسکنهای با وضوح بالا (High-resolution computed tomography, CT) میتوانند به ارائهدهنده کمک کنند تا بداند چه مقدار هوا در ریهٔ شما به دام افتاده و بدترین ناحیهٔ آسیب کجاست.
- آزمایشهای عملکرد ریوی. این جراحی احتمالاً برای افرادی مفیدتر است که «حجم بازدمیِ اجباری در ثانیهٔ اول (Forced expiratory volume in one second, FEV1)» آنها در آزمون اسپیرومتری (Spirometry) کمتر از ۴۵٪ باشد.
- آزمایشهای ورزشی. «تست ورزش متابولیک/قلبیریوی (Cardiopulmonary exercise test)» و «تست پیادهروی ششدقیقهای (Six-minute walk test)» میتوانند به ارائهدهنده نشان دهند شما چه میزان فعالیت ورزشی را میتوانید تحمل کنید.
- آزمون انتشار گاز در ریه. ممکن است ارائهدهنده بخواهد «ظرفیت انتشار مونوکسیدکربن در ریه (Diffusing capacity for carbon monoxide, DLCO)» شما بالاتر از ۲۰٪ مقدارِ پیشبینیشده باشد.
- آزمایشهای قلبی. الکتروکاردیوگرام (Electrocardiogram, EKG)، سونوگرافیِ قلب (Echocardiogram) و تست ورزش (Stress test) میتوانند به ارائهدهنده کمک کنند تا بفهمد قلب شما چقدر خوب کار میکند.
- اسکن تهویه/پرفیوژن (Ventilation/perfusion scan, V/Q scan) و گازهای خون شریانی. این آزمایشها میتوانند اطلاعات بیشتری دربارهٔ عملکرد دستگاه تنفسی شما بدهند.
پیش از جراحی چه اتفاقی میافتد؟
ارائهدهندهٔ شما دستورالعملهایی برای آمادگیِ قبل از جراحی میدهد. پیرویِ دقیق از آنها میتواند خطر عوارض را کاهش دهد. پیش از جراحی ممکن است از شما بخواهند:
- هشت ساعت پیش از روش، چیزی نخورید (ناشتا باشید).
- برخی داروها را مصرف نکنید یا برنامهٔ دارویی خود را تغییر دهید.
- با فردی هماهنگ کنید که پس از چند روز بستری شما را به خانه برساند.
- همهٔ داروهایی را که مصرف میکنید ــ ازجمله داروهای بدون نسخه (Over-the-counter, OTC) و مکملهای گیاهی ــ به اطلاع ارائهدهنده برسانید.
حین جراحی کاهش حجم ریه چه رخ میدهد؟
دقیقاً پیش از آغازِ جراحی، ممکن است وضعیت شما را طوری تنظیم کنند که به پشت یا به پهلو دراز بکشید. به شما داروی بیهوشی (Anesthesia) میدهند تا در طول جراحی خواب باشید.
در حین استرنوتومی یا جراحی ویدئو-کمک قفسهٔ سینه (VATS)، جراح شما:
- برشهایی در میانهٔ قفسهٔ سینه (استرنوتومی) یا بین دندهها (VATS) ایجاد میکند.
- با استفاده از منگنهٔ جراحی، بخشهایی از ریه را برمیدارد. این کار بخشِ آسیبدیده را جدا میکند و یک خطِ بستهشدنِ تقویتشده (Buttressed closure) بر روی بخش سالمِ ریه ایجاد میکند.
- لولههایی برای تخلیهٔ مایع از ریهها قرار میدهد.
- برشها را میبندد و روی آنها پانسمان جراحی میگذارد.
این جراحی چقدر طول میکشد؟
بسته به نوعِ روش، جراحی کاهش حجم ریه میتواند یک تا سه ساعت به طول بینجامد.
پس از جراحی چه اتفاقی میافتد؟
تیمی از ارائهدهندگان خدمات سلامت تا زمان بیدارشدن شما را پایش میکنند. پس از جراحی چند روز در بیمارستان دورهٔ بهبودی را میگذرانید.
خطرات / فواید
مزایای جراحی کاهش حجم ریه چیست؟
فوایدِ این جراحی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- کیفیت زندگی بهتر.
- بهبود عملکرد ریه.
- کاهش تنگینفس.
- بهبود تواناییِ ورزشکردن.
- بهبود مکانیسمهای تنفسی.
- کاهش فشار روی دیافراگم.
خطرات جراحی کاهش حجم ریه چیست؟
اگرچه ارائهدهندگان برای به حداقل رساندن عوارض از دستورالعملها پیروی میکنند، اما هر جراحی با خطراتی همراه است. عوارضِ این جراحی شامل موارد زیر است:
- واکنش به بیهوشی.
- فروریختگی ریه (پنوموتوراکس؛ Pneumothorax).
- نشتِ هوا در امتداد خطِ بخیه/بستن.
- ذاتالریه (پنومونی) یا سایر عفونتها.
- سکتهٔ قلبی (انفارکتوس میوکارد؛ Myocardial infarction).
جراحیِ کاهش حجم ریه تا چه حد جدی است؟
هر جراحی روی ریهها جدی است و با خطر همراه است. میزان مرگومیر ناشی از این جراحی ۳٪ تا ۵٪ است.
بهبودی و چشمانداز
زمانِ بهبودی پس از جراحی کاهش حجم ریه چقدر است؟
باید انتظار داشته باشید سه تا هفت روز پس از جراحی در بیمارستان بمانید. توانبخشیِ ریوی را ظرف چند هفتهٔ نخست پس از جراحی آغاز خواهید کرد.
این جراحی چقدر موفق است؟
این جراحی در حدود نیمی از افراد دریافتکننده باعث تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی میشود. چون درمانِ قطعی آمفیزم نیست، موفقیت با این سنجه سنجیده میشود که آیا پس از جراحی احساس بهتری دارید یا نه. تسکین علائم معمولاً دو تا پنج سال دوام دارد.
امیدِ به زندگی پس از این جراحی چگونه است؟
امیدِ به زندگی (مدتی که انتظار میرود زندگی کنید) پس از جراحی کاهش حجم ریه تغییر نمیکند. اما باید احساس بهتری داشته باشید و ممکن است کیفیت زندگیتان بهبود یابد.
چگونه پس از جراحی از خودم مراقبت کنم؟
راههایی برای مراقبت از خود پس از این جراحی شامل موارد زیر است:
- طبق دستور ارائهدهنده، زمانِ استراحت و زمانِ بازگشت به فعالیت جسمانی را رعایت کنید.
- در همهٔ نوبتهای پیگیریِ خود با ارائهدهنده شرکت کنید.
- در همهٔ جلسات توصیهشدهٔ توانبخشیِ ریوی (فیزیوتراپی) شرکت کنید.
- در صورت هرگونه سؤال با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید.
چه زمانی با پزشک تماس بگیرم
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرم؟
پیش یا پس از جراحی، در صورت هرگونه سؤال یا نگرانی با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید. اگر علائم عفونت، فروریختگی ریه یا سایر عوارض جدی را دارید، فوراً به اورژانس مراجعه کنید؛ از جمله:
- تب.
- درد قفسهٔ سینه.
- مشکل شدید در تنفس.
- آبیشدنِ پوست، لبها یا ناخنها (سیانوز؛ Cyanosis).
References/منابع
DeCamp MM Jr, McKenna RJ Jr, Deschamps CC, Krasna MJ. Lung volume reduction surgery: technique, operative mortality, and morbidity. Proc Am Thorac Soc. 2008 May 1;5(4):442-6. Accessed 4/22/2024.
Nason KS, Ganim RB, Luketich JD. Chest Wall, Lung, Mediastinum, and Pleura. In: Brunicardi F, Andersen DK, Billiar TR, et al, eds. Schwartz’s Principles of Surgery. 11th ed. McGraw Hill; 2019.
Weaver H, Greening NJ, Rathinam S. Lung volume reduction surgery in patients with low diffusion capacity. J Thorac Dis. 2019 Mar;11(Suppl 3):S234-S236. Accessed 4/22/2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
