لامپکتومی (Lumpectomy)
جراحی لامپکتومی یکی از روشهای رایج درمان سرطان پستان (Breast cancer) است. برخلاف ماستکتومی (Mastectomy) که کل پستان را برمیدارد، در لامپکتومی تنها سلولهای سرطانی و بخش کوچکی از بافت سالم اطراف آن برداشته میشود. این روش ممکن است به شما کمک کند تا ظاهر و شکل طبیعی پستان خود را پس از درمان سرطان تا حد زیادی حفظ کنید. پس از لامپکتومی ممکن است نیاز به پرتودرمانی (Radiation therapy) یا سایر درمانهای ضد سرطان داشته باشید.
—
مرور کلی
لامپکتومی چیست؟
لامپکتومی که با نامهای ماستکتومی جزئی (Partial mastectomy) یا سگمنتکتومی (Segmentectomy) نیز شناخته میشود، نوعی جراحی سرطان پستان است که طی آن تومور از پستان برداشته میشود در حالیکه باقی پستان حفظ میگردد.
لامپکتومی میتواند تشخیصی (Diagnostic) باشد، یعنی روشی برای بررسی اینکه تومور بدخیم (سرطانی) است یا خوشخیم (غیرسرطانی). بااینحال، در بیشتر موارد، لامپکتومی برای درمان سرطان انجام میشود. هدف از آن حذف تمام سلولهای سرطانی از طریق برداشتن تومور است، نه کل پستان مانند ماستکتومی.
به همین دلیل، لامپکتومی را اغلب جراحی حفظکنندهٔ پستان (Breast-conserving surgery) مینامند.
بیشتر افرادی که برای درمان سرطان تحت لامپکتومی قرار میگیرند، پس از آن پرتودرمانی دریافت میکنند. پرتودرمانی احتمال بازگشت (عود) سرطان را کاهش میدهد.
انواع روشهای لامپکتومی
انواع روشهای لامپکتومی شامل موارد زیر است:
- بیوپسی برداشت (Excisional biopsy): این روش تشخیصی است. جراح تومور را بهعنوان بخشی از بیوپسی برمیدارد. پاتولوژیست (Pathologist) بافت را در آزمایشگاه بررسی میکند تا مشخص شود تومور سرطانی است یا خیر.
- برداشت وسیع موضعی (Wide local excision): در این روش درمانی، تومور همراه با حاشیهای کوچک از بافت سالم اطراف برداشته میشود. پاتولوژیست این حاشیه را بررسی میکند تا اطمینان حاصل شود هیچ سلول سرطانی در آن وجود ندارد. نبود سلول سرطانی در حاشیه به معنای برداشتهشدن کامل سرطان است.
- کوادرانتکتومی (Quadrantectomy): در این روش حدود یکچهارم از پستان شامل تومور، حاشیهٔ بافت سالم و ناحیهٔ مجاری شیردهی برداشته میشود.
- برداشت مجدد حاشیهها (Re-excision of margins): این روش، جراحی پیگیری پس از برداشت وسیع موضعی است. اگر نتیجهٔ آزمایشها نشان دهد هنوز سلولهای سرطانی در حاشیهٔ بافت سالم وجود دارد، جراح دوباره ناحیهٔ جراحی را باز میکند تا بافت بیشتری برداشته شود و همهٔ سلولهای سرطانی حذف شوند.
چه افرادی به لامپکتومی نیاز دارند؟
ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت ممکن است لامپکتومی را زمانی توصیه کند که بتوان با آن سرطان را با حداقل خطر عود درمان کرد و در عین حال ظاهر پستان را حفظ نمود. شما ممکن است گزینهٔ مناسبی برای لامپکتومی باشید اگر:
- سرطان فقط یک ناحیه از پستان شما را درگیر کرده باشد.
- تومور نسبتبه حجم پستان کوچک باشد.
- پس از برداشت تومور، بافت کافی برای بازسازی شکل پستان باقی بماند.
- وضعیت سلامت شما اجازهٔ انجام پرتودرمانی پس از جراحی را بدهد.
چه افرادی نباید لامپکتومی انجام دهند؟
پزشک ممکن است لامپکتومی را در موارد زیر توصیه نکند:
- وجود چند تومور در یک پستان.
- تومور بزرگ نسبتبه اندازهٔ پستان.
- گسترش سرطان به پوست پستان یا دیوارهٔ قفسهٔ سینه.
- سرطان پستان از نوع تهاجمی یا سریعالرشد مانند سرطان پستان التهابی (Inflammatory breast cancer).
- سابقهٔ خانوادگی سرطان پستان یا جهش ژن BRCA که خطر عود سرطان را افزایش میدهد.
- عود مجدد سرطان پستان پس از لامپکتومی و پرتودرمانی قبلی.
لامپکتومی ممکن است در صورت وجود خطرات پرتودرمانی گزینهٔ مناسبی نباشد. شما کاندید مناسبی نیستید اگر:
- قبلاً پرتودرمانی به همان پستان انجام دادهاید و پرتودرمانی بیشتر میتواند خطرناک باشد.
- دچار بیماریهای پوستی خاص مانند اسکلرودرمی (Scleroderma) یا سندرم شوگرن (Sjögren’s syndrome) هستید که خطر عوارض پرتودرمانی را افزایش میدهد.
- باردار هستید (مگر اینکه انجام جراحی در سهماههٔ سوم و پرتودرمانی پس از زایمان امکانپذیر باشد).
جزئیات فرایند
چگونه باید برای لامپکتومی آماده شوم؟
برای برنامهریزی:
- مطمئن شوید گزینههای درمانی خود را میدانید و دلیل توصیهٔ جراحی حفظکنندهٔ پستان را درک کردهاید.
- دستورالعملهای دارویی و ناشتا بودن را بهدقت دنبال کنید. پزشک به شما خواهد گفت کدام داروها، گیاهان، ویتامینها یا مکملها مجاز هستند و کدام را باید قطع کنید.
- از قبل برای بازگشت به منزل برنامهریزی کنید، زیرا پس از جراحی ممکن است بهدلیل بیهوشی عمومی (General anesthesia) احساس گیجی یا خوابآلودگی داشته باشید.
در طول لامپکتومی چه اتفاقی میافتد؟
در روز جراحی:
- رادیولوژیست (Radiologist) با استفاده از سونوگرافی (Ultrasound) یا ماموگرافی (Mammogram) محل دقیق تومور را مشخص میکند و یک تراشه یا سیم کوچک در آن ناحیه قرار میدهد تا به جراح در یافتن محل کمک کند.
- دارویی برای جلوگیری از درد دریافت میکنید. معمولاً بیهوشی عمومی داده میشود یا در برخی موارد از بیحسی موضعی (Local anesthesia) همراه با آرامبخش استفاده میشود.
- جراح با توجه به نشانگرها، تومور و حاشیهای باریک از بافت سالم اطراف آن را برمیدارد.
- داروی کاهش درد تزریق میشود و کلیپهای فلزی (Marker clips) در محل تومور قرار داده میشوند تا در پرتودرمانی بعدی محل تابش مشخص باشد.
- پوست با بخیه دوخته میشود که معمولاً از نوع قابلجذب هستند و نیاز به برداشتن ندارند.
برداشت غدد لنفاوی
در طول لامپکتومی، تیم درمان معمولاً چند غدهٔ لنفاوی (Lymph node) از زیر بغل نزدیک به تومور را نیز برمیدارد تا در آزمایشگاه بررسی شود. این فرایند بیوپسی غدهٔ نگهبان (Sentinel node biopsy – SNB) نام دارد.
اگر سلولهای سرطانی در غدد لنفاوی وجود داشته باشند، به معنای گسترش سرطان فراتر از تومور است و ممکن است نیاز به درمانها و آزمایشهای بیشتری باشد.
جراحی ترمیمی
ممکن است تیم درمان شامل جراح ترمیمی (Reconstructive surgeon) باشد تا بلافاصله پس از لامپکتومی، پستان را ترمیم و شکل دهد. برخی افراد ترجیح میدهند تا زمان بهبودی کامل بافت و تثبیت شکل پستان صبر کنند.
اگر توده کوچک باشد، ممکن است نیازی به جراحی ترمیمی نداشته باشید. اما در صورت نیاز، مهم است بدانید این عمل چگونه بر روند درمان و دورهٔ نقاهت شما تأثیر میگذارد.
مدت زمان جراحی لامپکتومی
لامپکتومی همراه با SNB معمولاً بهصورت سرپایی انجام میشود، یعنی همان روز به خانه بازمیگردید. یافتن و برداشت تومور معمولاً بین ۱ تا ۲ ساعت طول میکشد و اگر جراحی ترمیمی همزمان انجام شود ممکن است بیشتر طول بکشد.
پس از پایدار شدن علائم حیاتی (ضربان نبض، فشار خون و تنفس)، معمولاً در همان روز مرخص میشوید.
پس از لامپکتومی چه میشود؟
پس از جراحی، پاتولوژیست سلولهای تومور و غدد لنفاوی را برای وجود سرطان بررسی میکند. این نتایج تعیینکنندهٔ گامهای بعدی درمان هستند:
- اگر در غدد لنفاوی سلول سرطانی وجود نداشته باشد و حاشیهٔ تومور منفی باشد، یعنی تمام سرطان برداشته شده است.
- اگر سلولهای سرطانی در غدد لنفاوی مشاهده شود، ممکن است به درمانهای اضافی نیاز داشته باشید.
- اگر حاشیهٔ تومور مثبت باشد (یعنی هنوز سلول سرطانی باقی مانده)، ممکن است نیاز به جراحی تکمیلی باشد.
- اگر سلولهای سرطانی دارای گیرندههای هورمونی باشند (مثل استروژن)، ممکن است نیاز به درمان هورمونی (Hormone therapy) برای کنترل رشد سلولها باشد.
پرتودرمانی
اکثر بیماران بین ۳ تا ۶ هفته پرتودرمانی روزانه پس از لامپکتومی دریافت میکنند، اما زمان دقیق بستهبه تشخیص متفاوت است. در برخی موارد مانند کارسینوم مجرایی درجا (Ductal carcinoma in situ) که خطر عود پایین است، ممکن است نیازی به پرتودرمانی نباشد.
فواید و خطرات
فواید لامپکتومی
مهمترین مزیت لامپکتومی این است که میتوانید سرطان را درمان کنید در حالیکه پستان خود را حفظ میکنید. احساس و ظاهر طبیعی پستان نیز تا حد زیادی باقی میماند.
پژوهشها نشان دادهاند که در بسیاری از موارد، لامپکتومی همراه با پرتودرمانی از نظر نرخ بقا و عود سرطان نتایجی مشابه ماستکتومی دارد. انتخاب بهترین روش درمان بستگی به نوع، مرحله و درجهٔ سرطان دارد.
خطرات یا عوارض احتمالی لامپکتومی
لامپکتومی جراحیای ایمن و مؤثر است، اما مانند هر عمل جراحی ممکن است عوارضی داشته باشد، از جمله:
- عفونت در محل برش.
- تجمع مایع شفاف (سروم).
- تجمع خون (هماتوم).
- فیبروز پرتوی (Radiation fibrosis) یا سفتی بافت پس از پرتودرمانی.
- تورم و کبودی در بازو یا دست نزدیک پستان (لنفادم).
- درد تیرکشنده در بازو، زیر بغل یا قفسهٔ سینه که معمولاً ظرف چند هفته برطرف میشود.
ظاهر پستان ممکن است پس از ترمیم بافت تغییر کند. در صورت نارضایتی میتوانید با جراح زیبایی (Cosmetic surgeon) مشورت کنید.
بهبودی و چشمانداز
مدت زمان بهبودی پس از لامپکتومی
بیشتر افراد حدود دو هفته پس از جراحی بهبود کامل مییابند. ممکن است در روزهای اول احساس خستگی، درد، تورم و کبودی داشته باشید. پزشک ممکن است کیسهٔ یخ برای کاهش تورم توصیه کند. علائم معمولاً هر روز بهتر میشوند، اما سرعت بهبودی در هر فرد متفاوت است.
چه کارهایی را باید در دوران نقاهت اجتناب کنم؟
دستورهای پزشک را دربارهٔ کارهایی که باید انجام دهید یا ندهید دنبال کنید. احتمال دارد از شما خواسته شود:
- از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- تا مدتی ورزش نکنید.
- بهجای وان حمام، دوش بگیرید.
زمان تماس با پزشک
در صورت مشاهدهٔ هر نشانهای از عفونت که میتواند خطرناک باشد، فوراً با پزشک تماس بگیرید، از جمله:
- قرمزی و تورم در محل جراحی.
- پوست گرم در لمس.
- ترشحات چرکی یا غلیظ.
- تب، تعریق یا لرز.
- تجمع مایع در یا اطراف پستان.
- درد فزاینده پس از جراحی.
—
منابع
Admoun C, Mayrovitz H. Choosing Mastectomy vs. Lumpectomy-With-Radiation: Experiences of Breast Cancer Survivors. Cureus. 2021;13(10):e18433. Accessed 11/27/2023.
American Cancer Society. Breast-Conserving Surgery (Lumpectomy). Last revised 10/27/2021. Accessed 11/27/2023.
Czajka ML, Pfeifer C. Breast Cancer Surgery. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan. Accessed 11/27/2023.
National Breast Cancer Foundation (U.S.). Lumpectomy. Medically reviewed 6/2023. Accessed 11/27/2023.
National Cancer Institute (U.S.). Shorter Course of Radiation Is Effective, Safe for Some with Early-Stage Breast Cancer. Published 11/30/2022. Accessed 11/27/2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژهٔ خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
