آﻣﻮزش خودمراقبتی بیماران با دیسک کمر
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
دیسک کمر چیست؟
ساختارهای ارتجاعی موسوم به دیسک، به‌عنوان بالشتک یا ضربه‌گیر مهره‌ها در یک ستون فقرات طبیعی عمل کرده و آن را انعطاف‌پذیر نگه می‌دارند. در نتیجه آرتروز، ممکن است این دیسک‌ها باریک شده و خارهایی در لبه‌های استخوان ایجاد شوند. احتمال بروز درد و سفتی در جاهایی که سطوح استخوانی روی هم کشیده می‌شوند، وجود دارد. در پوکی استخوان، مهره‌ها به‌دلیل ضعف استخوانی تحت فشار قرار گرفته و می‌شکنند.
دیسک‌های بین مهره‌ای، که از جنس غضروف هستند، نقش ضربه‌گیر را برای مهره‌ها بازی می‌کنند و ستون فقرات را انعطاف‌پذیر نگه می‌دارند. وجوه مهره‌ای، مفاصلی در بین مهره‌ها هستند که ستون فقرات را انعطاف‌پذیر می‌سازند.
دیسک بیرون‌زده، با فشار بر یکی از اعصاب نخاعی، باعث درد و گاهی بی‌حسی یا فلج می‌شود.
آموزش بدو ورود
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می‌شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- شب قبل از عمل شام سوپ (غذای سبک) میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- هر گونه آرایش و لاک ناخن را پاک نمایید.
- موهای محل عمل، قبل از رفتن به اتاق عمل تراشیده خواهند شد.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیورآلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید و در صورت داشتن پروتز دائم به پرستار بخش اطلاع دهید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و…) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- گرافی‌ها و مدارک قبل از عمل را به همراه داشته باشید.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی:
- پس از عمل تا زمانی که پزشک اجازه نداده چیزی مصرف نکنید و پس از دستور پزشک و در صورت نداشتن حالت تهوع، رژیم مایعات خنک را شروع كنید.
- در صورتی كه حالت تهوع و استفراغ داشتید از خوردن و آشامیدن خودداری نمایید.
فعالیت:
- در بستر پاها را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود.
- از انجام فعالیت‌هایی که باعث افزایش درد می‌شوند جداً خودداری نمایید و جهت خروج از تخت به پرستار اطلاع دهید.
مراقبت:
- از گرمای مرطوب و ماساژ برای شل کردن عضلات استفاده کنید.
- در اکثر اوقات در وضعیت نیمه نشسته با خم کردن جزئی لگن و زانو (شل شدن عضلات پشت) قرار بگیرید.
- برای خروج از بستر بر روی یک پهلو بخوابید و بعد بنشینید.
- در صورت تغییر وضعیت از خوابیده به ایستاده به آرامی حرکت کنید و ابتدا پای خود را به لبه تخت آویزان کنید.
- از شکم‌بند یا کمربند طبی جهت محدود کردن حرکات کمر استفاده کنید.
- درطی ایستادن طولانی، یک پا را روی چهار پایه قرار دهید.
- در صورت خوابیدن به پهلو، بالش در بین پاها قرار دهید.
- در صورت بی‌حسی اندام‌ها و عدم حرکت و احساس سردی، سوزن سوزن شدن، گزگز و مورمور شدن (پاراستزی) و اسپاسم عضلات و بی‌اختیاری ادرار به پرستار اطلاع دهید.
- جهت حفظ تونوس عضلانی (انقباض یا سفتی طبیعی در ماهیچه اسکلتی)، تنفس عمیق، سرفه موثر و ورزش‌های عضلانی در حالت ثابت و بدون حرکت در تخت انجام دهید.
- از توالت فرنگی استفاده کنید.
- در صورت داشتن درد (شروع، محل انتشار، شدت درد) به پرستار اطلاع بدهید تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام بدهد.
دارو:
- دستورات دارویی پزشک در فواصل و زمان‌های معین توسط پرستار اجرا می‌شود.
- طبق دستور پزشک، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، شل کننده عضلات و کورتیکواستروئیدها جهت درمان شما استفاده می‌شود.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه:
- در صورت داشتن اضافه وزن با کارشناس تغذیه مشورت نمایید.
- از غذاهای حاوی سبزیجات و میوه‌جات تازه، گوشت کم چربی، لبنیات، سرشار از ویتامین ث (آب لیمو) و پروتئین و غذای سبک و رقیق استفاده کنید.
- به منظور جلوگیری از افزایش وزن به دلیل کم تحرکی، از مصرف غذاهای حاوی نشاسته (برنج، سیب‌زمینی، شیرینی‌جات، ماکارونی و چربی زیاد) خودداری کنید.
- از خوراکی‌های دارای ویتامین A-B-E مانند جوانه گندم، سیب، هویج، اسفناج پخته و… استفاده کنید.
فعالیت:
- برای کاهش التهاب به مدت 48 تا 72 ساعت یا حداکثر 7 تا 10 روز همراه با تمرینات کششی استراحت کنید ولی استراحت طولانی‌مدت به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود، چون باعث ضعف عضلات می‌شود.
- از حرکت ناگهانی یا برداشتن اجسام سنگین اجتناب کنید، زیرا باعث آسیب به دیسک بین مهره‌ای می‌شود.
- کشتی نگیرید. تنه به کسی نزنید و تنه نخورید. از جوی نپرید. روی مبل نرم ننشینید. سر پا نایستید. کمرتان را گرم نگه دارید.
- ورزش‌هایی از قبیل پیاده‌روی، نرمش، شنا و سایر حرکات بدنی که باعث تقویت عضلات و کاهش وزن می‌شود موثر می‌باشد.
مراقبت:
- اگر علائم عصبی واضحی ندارید، اختلال‌های انگشتان حرکتی پا، مشکلات اسفنکتری و ادراری هم ندارید و در موقعیت اورژانسی نیز قرار ندارید روند درمان بسیار راحت خواهد بود.
- در وضعیت نیمه نشسته با خم کردن جزئی لگن و زانو (شل شدن عضلات پشت) استراحت کنید.
- برای خروج از بستر بر روی یک پهلو بخوابید و بعد بنشیند.
- هنگام راه رفتن از کفش‌های مناسب با پاشنه متوسط استفاده کنید.
- از صندلی مناسب در محیط کار استفاده کرده و صحیح بنشینید و هنگام بلند کردن اجسام سنگین دقت کنید.
- چند دقیقه پیش از شروع ورزش اصلی خود را گرم کنید (مانند در جا راه رفتن، رژه اما آرام و نرم).
- هر حرکتی که به درد شدید پاها یا کمر منجر می‌شود را انجام ندهید.
- از گرمای مرطوب و ماساژ برای شل کردن عضلات استفاده کنید. با آب سرد استحمام نکنید.
- در صورت احساس درد شدید فوراً در بستری که دارای تشک سفت است به پشت بخوابید و پاهایتان را جمع کنید.
- از توالت فرنگی استفاده کنید.
دارو:
- دستورات دارویی پس از ترخیص را طبق دستور پزشک مصرف نمایید. از مصرف بی‌رویه داروها خصوصاً مُسکن خودداری کنید.
- در صورت تجویز داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، دارو را با غذا مصرف کنید و در صورت بروز تاری دید و وزوز گوش به پزشک اطلاع دهید.
- در صورت تجویز داروهای شل کننده عضلات از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند خودداری کنید.
- برای رفع خشکی دهان، از آدامس بدون قند و مایعات فراوان استفاده کنید و بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید.
- در صورت تجویز متوکاربامول، در صورت تغییر وضعیت از خوابیده به ایستاده به آرامی تغییر وضعیت دهید و ابتدا پای خود را آویزان کنید. از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند خودداری کنید.
- در صورت تجویز کورتیکواستروئیدها، کورتیکواستروئیدها همراه با غذا، شیر و آنتی‌اسید استفاده شود. از قطع خودسرانه آن خودداری کنید.
زمان مراجعه بعدی:
به طور مرتب در زمان‌های تعیین شده به پزشک معالج مراجعه فرمایید.
علائم هشدار
در صورت داشتن درد شدید (مقاوم در برابر مُسکن و استراحت)، اختلال در حرکت اندام‌های انتهایی، کاهش قدرت پا و اختلال در حس پا و عدم توانایی در بالا بردن مچ پا و عدم کنترل ادرار و مدفوع و سوزن سوزن و گزگز و مور مور پا، تنگی نفس و درد یکدفعه ساق پا به پزشک معالج یا اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید.
فهرست منابع
- Sabiston Text book of Surgery/Saunders
- Schwartz Principles of Surgery
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- Aminoff Michael J, et al. Clinical Neurology/ 8th edition/ McgrawHil
مجموعه کامل دروس پرستاری- انتشارات بشری
تاریخ آخرین ویرایش: 31 تیر 1402