ضربانسازِ بدون لید
ضربانسازِ بدون لید (Leadless pacemaker) دستگاهی یکتکه است که یک ارائهدهنده از راهِ یک ورید آن را در قلب شما کارگذاری میکند. برخلاف ضربانسازهای سنتی، نیازی به باتریِ جداگانه زیرِ پوست یا «لید/سیم»هایی که به قلب بروند ندارید. سیگنالهای ضربانسازِ بدون لید، ضربانِ قلب شما را در حالتِ طبیعی نگه میدارند.
ضربانسازِ بدون لید چیست؟
ضربانسازِ بدون لید دستگاهی کوچک و یکتکه است که یک ارائهدهندهٔ خدمات سلامت برای پیشگیری از کندشدنِ ضربانِ قلب در قلبِ شما کار میگذارد. همهٔ اجزای ضربانسازِ بدون لید درونِ یک دستگاه قرار دارند. باتریِ جداگانهای وجود ندارد. همچنین به لید (سیم) نیاز ندارد، چون تمامِ دستگاه در «بطنِ راست (Right ventricle)» قلب جا میگیرد.
ضربانسازهای بدون لید حدود ۱ تا ۱٫۵ اینچ (۳ تا ۴ سانتیمتر) طول دارند. این دستگاه شبیهِ استوانهای فلزیِ کوچک است و از یک باتریِ AAA هم کوچکتر است.
ضربانسازِ بدون لید چگونه کار میکند؟
یک ارائهدهندهٔ خدمات سلامت دستگاه شما را برنامهریزی و سفارشیسازی میکند تا هرگاه لازم بود پالسهای الکتریکیِ کوچکی به عضلهٔ قلبتان بفرستد. ضربانسازِ بدون لید میتواند سیگنالهای الکتریکیِ خودِ قلب شما را حس کند و هرگاه سیگنالهای طبیعی بهقدرِ کافی تکرار نشوند، پالسهای تکمیلی فراهم کند.
چه کسانی برای ضربانسازِ بدون لید مناسباند؟
ضربانسازها به افرادی کمک میکنند که «برادیآریتمیها (Bradyarrhythmias)» یا کندیِ ضربانِ قلب دارند. اینها ریتمهای کندِ قلباند که ممکن است بهعلتِ بیماری در «سیستمِ هدایتیِ قلب (Conduction system)» رخ دهند.
ممکن است یک ارائهدهنده، ضربانسازِ بدون لید را برای افرادی کار بگذارد که:
- گاهی به پِیسینگ/تنظیمِ ضربان نیاز دارند.
- «فیبریلاسیونِ دهلیزی (Atrial fibrillation, Afib)» با ضربانهای آهسته یا وقفه دارند.
- فیبریلاسیونِ دهلیزی یا «ریتمِ سینوسی (Sinus rhythm)» همراه با «بلوکِ دهلیزیبطنی (AV block)» دارند.
- «سندرمِ برادیکاردیا–تاکیکاردیا (Bradycardia-tachycardia syndrome)» (ریتمهای کند و تند) دارند.
- «برادیکاردیا (Bradycardia)» همراه با علائم دارند.
برخی افراد کاندیدِ این دستگاه نیستند. در حال حاضر، این دستگاه فقط برای افرادی با برخی شرایطِ پزشکی و «کندیِ ضربانِ قلب (برادیکاردیا)» که تنها به پِیسینگ در یک حفرهٔ قلب نیاز دارند، در دسترس است.
ارائهدهندهٔ شما پس از مرورِ موارد زیر میتواند بگوید آیا میتوانید ضربانسازِ بدون لید دریافت کنید یا نه:
- سابقهٔ پزشکی.
- ریتمِ قلب.
- نتایجِ آزمونهای غیرتهاجمی مانند «اکوکاردیوگرام (Echocardiogram)» — سونوگرافیِ قلب که «اکو» هم نامیده میشود.
جزئیاتِ درمان
چگونه برای این اقدام آماده شوم؟
پیش از دریافتِ ضربانسازِ بدون لید لازم است:
- برای برگرداندنِ شما به خانه پس از ترخیص، با کسی هماهنگ کنید.
- از ارائهدهنده دستورالعملهایی دربارهٔ زمانِ قطعِ خوردن یا مصرفِ برخی داروها پیش از اقدام دریافت کنید. هیچ دارویی را مگر با دستورِ ارائهدهنده قطع نکنید.
در طولِ این اقدام چه رخ میدهد؟
یک ارائهدهندهٔ خدمات سلامت:
- ناحیهای در کشالهٔ رانِ شما را با یک «بیحسکنندهٔ موضعی (Local anesthetic)» بیحس میکند.
- برشی بسیار کوچک در کشالهٔ ران ایجاد میکند.
- لولهای بلند و نازک به نام «کاتتر (Catheter)» را از راهِ برش واردِ «وریدِ فمورال (Femoral vein)» شما میکند.
- با استفاده از دستگاهِ «اشعهٔ ایکس (X-ray)» کاتتر را بهسوی قلب هدایت میکند.
- ضربانسازِ بدون لید را در جای خود در داخلِ بطنِ راست قرار میدهد و آن را همانجا تثبیت میکند. اتصالِ دستگاه به عضلهٔ قلب با پیچکردن یا بهکمکِ «شاخههای نیکل–تیتانیوم (Nickel titanium tines)» انجام میشود.
- ضربانسازِ بدون لید را آزمایش میکند تا مطمئن شود به دیوارهٔ بطن درست متصل شده و درست برنامهریزی شده است.
- کاتتر را خارج میکند.
- محلِ برش را با واردکردنِ فشار میبندد.
مدتِ زمانِ اقدامِ کارگذاریِ ضربانسازِ بدون لید چقدر است؟
این اقدام حدود ۳۰ دقیقه طول میکشد. با این حال، بسته به دستگاه و ساختارِ آناتومیکِ شما میتواند متفاوت باشد.
پس از این اقدام چه رخ میدهد؟
پس از دریافتِ ضربانسازِ بدون لید لازم است:
- برای پیشگیری از خونریزی از محلِ ورود، بین دو تا شش ساعت صاف دراز بکشید و پایتان را مستقیم نگه دارید. از نشستن یا ایستادن پرهیز کنید.
- یک ارائهدهنده، پانسمانِ استریل روی ناحیهٔ کشالهٔ ران بگذارد تا از عفونت پیشگیری شود.
- شب را در بیمارستان بمانید.
- پس از بررسیِ دستگاه توسط ارائهدهنده و گرفتنِ عکسِ قفسهٔ سینه، به خانه بروید.
خطرات/فواید
مزایا و معایبِ ضربانسازِ بدون لید چیست؟
پیش از اقدام، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت دربارهٔ مزایا و معایبِ ضربانسازِ بدون لید با شما گفتگو میکند و به شما کمک میکند دربارهٔ بهترین دستگاه تصمیم بگیرید.
مزایای ضربانسازِ بدون لید
فوایدِ ضربانسازِ بدون لید شامل موارد زیر است:
- نیازی به لید (سیمهای اتصال)، منبعِ توانِ جداگانه یا ایجادِ جیبِ جراحی روی قفسهٔ سینه برای نگهداشتنِ منبعِ توان نیست. اینها شایعترین عللِ عوارضِ ضربانسازهای سنتیاند (عفونتها یا لیدهای شکسته).
- برآمدگی زیرِ پوستِ قفسهٔ سینه یا لیدهای ثابتشده به عضله — که میتوانند اندکی ناراحتی ایجاد کنند — وجود ندارد.
- برشِ قفسهٔ سینه یا اسکارِ ناشی از جایگذاری و تعویضِ مولد وجود ندارد.
- زمانِ اقدام کوتاهتر از کارگذاریِ ضربانسازِ سنتی است.
- چون سیم یا مولدی وجود ندارد، پس از کارگذاری، محدودیتی برای فعالیتهای اندامِ فوقانی وجود ندارد.
- دستگاه یکتکه است و ۹۰٪ از ضربانسازِ سنتی کوچکتر است.
- استفاده از آن در «تصویربرداریِ تشدیدِ مغناطیسی — امآرآی (Magnetic resonance imaging, MRI)» ایمن است.
- برای برخی افرادی که کاندیدِ ضربانسازِ سنتی نیستند مناسب است.
معایبِ ضربانسازِ بدون لید
محدودیتها/معایبِ ضربانسازِ بدون لید شامل موارد زیر است:
- فقط میتواند یک بطن (یک حفرهٔ قلب) را پِیس/تنظیم کند.
- قابلیتِ «دفیبریلاسیون (Defibrillation)» ندارد.
- تورم و خونریزی در محلِ برش (شایعترین مشکلات پس از کارگذاریِ ضربانسازِ بدون لید). معمولاً تهدیدکنندهٔ حیات نیستند، اما ممکن است به بستریِ طولانیتر یا بهبودِ کندتر بینجامند.
- خطرِ سوراخشدنِ قلب.
- هزینهٔ بالاتر نسبت به ضربانسازهای سنتی.
- عوارضِ جدیتر اما نادر شامل جابهجاییِ دستگاه از جای خود یا خونریزیهای داخلی مانند «افیوژنِ پریکارد (Pericardial effusion)» یا «تامپونادِ قلبی (Cardiac tamponade)» است.
میزانِ موفقیتِ ضربانسازهای بدون لید چقدر است؟
در پژوهشها، میزانِ موفقیتِ کارگذاری ۹۵٪ تا ۹۹٪ و نرخِ عوارض کمتر از ۲٪ گزارش شده است.
عمرِ ضربانسازِ بدون لید چقدر است؟
باتریِ ضربانسازِ بدون لید حدود ۵ تا ۱۵ سال دوام دارد. هنگامی که باتری خیلی کم شود، ارائهدهنده میتواند ضربانسازِ قدیمی را خاموش کند و ضربانسازِ بدون لیدِ جدیدی کار بگذارد. خودِ ضربانساز ممکن است ۱۰ سال دوام بیاورد. در «بطنِ راست» فضای کافی برای بیش از یک ضربانساز وجود دارد، اگر لازم باشد ضربانسازِ قبلی همانجا باقی بماند.
آیا ضربانسازهای بدون لید قابلِ خارجکردناند؟
بله، ارائهدهندگان میتوانند ضربانسازهای بدون لید را خارج کنند.
اگر ضربانسازِ بدون لید داشته باشم میتوانم امآرآی انجام دهم؟
بله، ضربانسازهای بدون لید معمولاً تحتِ شرایطی در امآرآی ایمناند. برای نمونه، ممکن است محدودیتی دربارهٔ شدتِ میدانِ مغناطیسیِ دستگاهِ امآرآی وجود داشته باشد که برای شما مجاز است. یک ارائهدهنده بررسی میکند تا مطمئن شود میتوانید امآرآی انجام دهید.
بهبودی و چشمانداز
زمانِ بهبودی چقدر است؟
میتوانید دو هفته پس از دریافتِ ضربانسازِ بدون لید به فعالیتهای روزمره بازگردید.
چه ویزیتهای پیگیری لازم خواهم داشت؟
یک ارائهدهنده، ضربانسازِ بدون لیدِ شما را:
- ظرفِ ۲۴ ساعت پس از کارگذاری،
- پس از یک ماه،
- هر سه، شش یا ۱۲ ماه
بررسی میکند. آنها میخواهند مطمئن شوند بهخوبی در حالِ بهبود هستید و دستگاهتان بدونِ عارضه کار میکند. همچنین در هر ویزیت، میزانِ شارژِ باتریِ دستگاه بررسی میشود.
چه زمانی با پزشک تماس بگیرم؟
چه وقت باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت تماس بگیرم؟
اگر مواردِ زیر را داشتید با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید:
- عفونت یا خونریزی در اطرافِ محلِ برش.
- تورم در ساقها یا قوزکها.
- احساسی مشابهِ قبل از دریافتِ ضربانساز.
- احساسِ غش یا سرگیجه.
- دشواری در نفسکشیدن.
پرسشهای رایجِ بیشتر
چه مدت به ضربانسازِ بدون لید نیاز خواهم داشت؟
تا زمانی به ضربانسازِ بدون لید نیاز دارید که آن بیماری/وضعیتِ زمینهای که دستگاه برایش بهکار میرود وجود داشته باشد.
شیوع/رایجبودنِ ضربانسازِ بدون لید چقدر است؟
هر سال بیش از ۱ میلیون نفر در جهان ضربانساز دریافت میکنند. تنها حدود نیمی از افرادی که به ضربانساز نیاز دارند کاندیدِ ضربانسازِ بدون لید هستند. در چهار سالِ نخست پس از تأییدِ «سازمانِ غذا و دارویِ ایالات متحده (U.S. Food and Drug Administration)» برای ضربانسازِ بدون لید، بیش از ۵۰٬۰۰۰ نفر یکی از آنها را دریافت کردند.
References/منابع
American College of Cardiology. The Leadless Pacemaker. Accessed 4/26/2023.
Bencardino G, Scacciavillani R, Narducci ML. Leadless pacemaker technology: clinical evidence of new paradigm of pacing. Rev Cardiovasc Med. 2022 Jan 25;23(2):43. Accessed 4/26/2023.
Daubert JP. Cardiac Implantable Electronic Devices. In: Prystowsky EN, Klein GJ, Daubert JP. eds. Cardiac Arrhythmias: Interpretation, Diagnosis, and Treatment. 2nd ed. McGraw Hill; 2020.
Lee JZ, Mulpuru SK, Shen WK. Leadless pacemaker: Performance and complications. Trends Cardiovasc Med. 2018 Feb;28(2):130-141. Accessed 4/26/2023.
Tang JE, Savona SJ, Essandoh MK. Aveir Leadless Pacemaker: Novel Technology With New Anesthetic Implications. J Cardiothorac Vasc Anesth. 2022 Dec;36(12):4501-4504. Accessed 4/26/2023.
Vijayaraman P, Arkles J, Koneru JN, Callans J. Conduction System Disturbances and Bradyarrhythmias. In: Fuster V, Narula J, Vaishnava P, Leon MB, Callans DJ, Rumsfeld J, Poppas A. eds. Fuster and Hurst’s The Heart. 15th ed. McGraw Hill; 2022.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
