لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی (Laparoscopy) یک اقدام کمتهاجمی است که داخل شکم یا لگن شما را بررسی میکند. ارائهدهندگان خدمات سلامت از لاپاراسکوپی برای تشخیص بیماریها یا انجام جراحی استفاده میکنند. جراحی با استفاده از لاپاراسکوپ «جراحی لاپاراسکوپیک (Laparoscopic surgery)» نام دارد. این روش بهطور کلی از جراحی سنتی ایمنتر است، زیرا تهاجم کمتری دارد.
لاپاراسکوپی چیست؟
لاپاراسکوپی یک اقدام کمتهاجمی است که جراح شما برای یافتن مشکلات در ناحیهٔ شکم یا لگن انجام میدهد. آنها از ابزاری به نام «لاپاراسکوپ (Laparoscope)» استفاده میکنند که میلهای نازک و تلسکوپی با یک دوربین ویدئویی در انتهای آن است. جراح لاپاراسکوپ را از طریق یک برش کوچک (Incision) در شکم (Abdomen) شما به طول حداکثر نیم اینچ وارد میکند. جراحان ممکن است تا سه برش دیگر نیز ایجاد کنند تا سایر ابزارهای جراحی را وارد کنند و بتوانند همهٔ اندامهای شکم شما را ببینند و هر مشکلی را پیدا کنند.
دوربین لاپاراسکوپ تصویر داخل شکم یا لگن شما را بهصورت لحظهای روی یک مانیتور نمایش میدهد. با استفاده از این تصاویر، جراحان میتوانند حین انجام کار حرکات دست خود را ببینند.
ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است زمانی لاپاراسکوپی را توصیه کند که سایر آزمونهای تشخیصی نتوانند علت وضعیت شما را مشخص کنند. ارائهدهندگان همچنین از لاپاراسکوپی برای جمعآوری نمونهٔ بافت (بیوپسی، Biopsy) جهت آزمایش استفاده میکنند.
لاپاراسکوپی برای چه کاری انجام میشود؟
جراحیهای سنتی که بیشترین تناسب را برای انجام به روش لاپاراسکوپیک دارند شامل موارد زیر است:
- برداشت کیست، فیبروم (Fibroid)، سنگ (Stone) و پولیپ (Polyp).
- برداشت تومورهای کوچک.
- بیوپسیها (Biopsies).
- بستن و بازکردن لولههای رحمی (Tubal ligation and reversal).
- برداشت حاملگی خارجرحمی (Ectopic pregnancy).
- جراحی اندومتریوز (Endometriosis surgery).
- جراحی بازسازی مجرا (میزراه، Urethra) و واژن (Vagina).
- ارکیوپکسی (Orchiopexy؛ جراحی تثبیت و اصلاح بیضه).
- رکټوپکسی (Rectopexy؛ ترمیم پرولاپس راستروده).
- جراحی ترمیم فتق (Hernia repair).
- جراحی ضدرفلاکسِ مری (Fundoplication).
- جراحی بایپس معده (Gastric bypass).
- کولهسیستکتومی (Cholecystectomy؛ برداشت کیسهٔ صفرا) برای سنگهای صفراوی.
- آپاندکتومی (Appendectomy؛ برداشت آپاندیس).
آیا لاپاراسکوپی یک جراحی بزرگ محسوب میشود؟
لاپاراسکوپی اقدامی کمتهاجمی است، اما این همیشه بهمعنای «جراحی کوچک» نیست. بسیاری از اعمال شکمی را میتوان به روش لاپاراسکوپیک انجام داد، ولی همچنان «جراحی بزرگ» بهشمار میآیند. جراح شما بهترین فردی است که میتواند به شما بگوید آیا اقدام شما جراحی بزرگی است، چگونه برای آن آماده شوید و در دوران بهبودی چه انتظاراتی داشته باشید.
تفاوت لاپاراسکوپی و جراحی لاپاراسکوپیک چیست؟
جراحی لاپاراسکوپیک مشابه لاپاراسکوپی است؛ اما بهجای صرفاً جستوجوی مشکلات پزشکی، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت از لاپاراسکوپ و ابزارهای جراحی برای انجام عمل روی اندامهای داخلی شما استفاده میکند. مردم اغلب این دو اصطلاح را بهجای هم به کار میبرند.
ارائهدهندگان برای بسیاری از جراحیهای شایع از لاپاراسکوپی استفاده میکنند. وضعیتهای پیچیدهتر ممکن است به جراحی سنتیِ «باز (Open surgery)» از طریق برشی بزرگتر نیاز داشته باشد. اما ارائهدهندگان برای فهرست روبهرشدی از اعمال روزمره، جراحی لاپاراسکوپیک را ترجیح میدهند، زیرا هزینهٔ کمتری دارد و پیامدهای جراحی را بهبود میبخشد.
جزئیات روند انجام
چگونه باید برای لاپاراسکوپی یا جراحی لاپاراسکوپیک آماده شوم؟
این دستورالعملها را پیش از اقدام یا جراحی دنبال کنید:
- از نیمهشبِ قبل از اقدام یا جراحی، چیزی نخورید و ننوشید (از جمله آب) و سیگار نکشید.
- لباسهای گشاد بپوشید. مقداری حساسیت و گرفتگی شکمی خواهید داشت.
- در روز جراحی کفش پاشنهکوتاه بپوشید. ممکن است بهعلت بیهوشی دچار خوابآلودگی و ناپایداری در راهرفتن باشید.
- هیچ زیوری نپوشید. (حلقهٔ ازدواج را میتوانید نگه دارید.)
- هرگونه لاک ناخن را پیش از اقدام پاک کنید.
- برای رساندن شما به منزل پس از جراحی هماهنگ کنید.
حین لاپاراسکوپی یا جراحی لاپاراسکوپیک چه رخ میدهد؟
روی تخت جراحی در وضعیتی میخوابید که سرتان کمی پایینتر از پاها قرار میگیرد. متخصص بیهوشی به شما «بیهوشی عمومی (General anesthesia)» میدهد تا عضلاتتان شل شود و حین جراحی دردی احساس نکنید.
سپس جراح یک برش کوچک نزدیک ناف شما یا زیر قفسهٔ سینه ایجاد میکند. آنها یک لولهٔ گاز را از این برش وارد میکنند تا شکم شما را با گاز پر کنند. پُفکردن ناحیه با گاز باعث میشود دید اندامها روی مانیتور آسانتر شود.
پس از خارجکردن لولهٔ گاز، جراح لاپاراسکوپ را وارد میکند. ممکن است برای گرفتن نمونهٔ بافت یا انجام اعمال جراحی، ابزارهای جراحی از برشهای نزدیک نیز وارد شوند.
پس از پایان کار، جراح گاز را از بدن شما خارج میکند و برشها را میبندد.
لاپاراسکوپیِ تشخیصی معمولاً ۳۰ دقیقه تا یک ساعت طول میکشد. جراحی لاپاراسکوپیک بسته به میزان پیچیدگی وضعیت شما میتواند یک تا سه ساعت زمان ببرد. اگر جراح نتواند عمل را با ایمنیِ کافی بهصورت لاپاراسکوپیک کامل کند، ممکن است لازم باشد به روش باز سنتی با برشی بزرگتر تغییر روش دهد.
بلافاصله پس از اقدام چه رخ میدهد؟
پس از جراحی معمولاً حدود یک ساعت در اتاق ریکاوری میمانید، در حالیکه تیم درمان علائم حیاتی شما را پایش میکند تا بیدار شوید.
آیا هنگام بیدارشدن درد خواهم داشت؟
ممکن است پس از جراحی بهدلیل مقادیر اندک گاز باقیمانده در بدن و نیز درد داخلی ناشی از جراحی یا اطراف برشها دچار درد باشید. درد شانه نیز شایع است. ارائهدهندهٔ شما برای راحتی بیشتر، مسکن تجویز میکند.
پیش از ترک بیمارستان، وقتِ ویزیت پیگیری خود را تنظیم کنید تا ارائهدهندهٔ خدمات سلامت روند بهبود شما را بررسی کند.
خطرات / مزایا
مزایای جراحی لاپاراسکوپیک چیست؟
مزایای انجام جراحی لاپاراسکوپیک شامل موارد زیر است:
- آسیبِ کمتر به اندرون شکم شما.
- خونریزی کمتر و کاهش خطر خونریزی شدید (هموراژی، Hemorrhage).
- اسکارهای کوچکتر.
- خطر کمتر عفونت.
- مدت بستریِ کوتاهتر؛ یعنی میتوانید در خانه راحتتر بهبود یابید. زمانِ کمتر در بیمارستان همچنین ارزانتر است.
- بهبودی سریعتر و بازگشت زودتر به فعالیتهای معمول.
- درد کمتر حین التیام، بنابراین به مسکن کمتری نیاز خواهید داشت.
خطرات یا عوارض احتمالی جراحی لاپاراسکوپیک چیست؟
لاپاراسکوپی رویهای بسیار ایمن است. اما ارائهدهندگان همچنان آن را جراحی بزرگ در نظر میگیرند. عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:
- خونریزی از محلِ برش.
- آسیب به اندامها و رگهای خونیِ مجاور.
- مشکلات مرتبط با بیهوشی.
- عفونت.
- تورم شکم.
- لختههای خون ممکن است وارد جریان خون شوند و موجب لختهشدن در پاها، لگن یا ریهها گردند. این لختهها میتوانند به قلب یا مغز بروند و سبب سکتهٔ قلبی یا مغزی شوند — هرچند این حالت بسیار نادر است.
بهبود و چشمانداز
پس از بازگشت به منزل چه کارهایی انجام دهم؟
پس از بازگشت به خانه پس از جراحی لاپاراسکوپیک، بهتر است دستکم یکیدو روز آرام بگیرید. این گامها را دنبال کنید:
- الکل مصرف نکنید.
- برشها را تمیز و خشک نگه دارید.
- دستورالعملهای مربوط به استحمام را که ارائهدهندهٔ شما میدهد دنبال کنید.
- میتوانید صبحِ فردای جراحی پانسمان را بردارید. نوارهای استریل (Steri-Strips™) — که شبیه نوارچسب بهنظر میرسند — را میتوان دو تا سه روز پس از جراحی برداشت.
- اگر روی برشها چسب دارید، اجازه دهید چسب بماند تا خودبهخود جدا شود. پس از دوش، با ملایمت خشک کنید.
- اگر ادرار (Pee) شما سبزرنگ است نگران نشوید. ممکن است جراح از رنگ آبی استفاده کرده باشد تا بازبودن لولههای فالوپ (Fallopian tubes) را بررسی کند.
- ممکن است چند روز طول بکشد تا اجابت مزاج شما به حالت معمول برگردد.
چه زمانی میتوانم به کار بازگردم؟
معمولاً میتوانید سه روز پس از جراحی به کار برگردید، اما برای اطمینان با ارائهدهندهٔ خود چک کنید. اگر نیاز به نامهٔ پزشک برای معافیت از کار دارید، لطفاً آن را در ویزیت قبل از عمل درخواست کنید.
چه زمانی میتوانم دوباره ورزش را شروع کنم؟
معمولاً حدود یک هفته پس از لاپاراسکوپی میتوانید ورزش را از سر بگیرید. اما نوع جراحیای که انجام دادهاید هم مهم است. برای اطمینان با ارائهدهندهٔ خود چک کنید.
چه زمانی میتوانم دوباره رابطهٔ جنسی داشته باشم؟
زمانِ شروع رابطهٔ جنسی پس از لاپاراسکوپی به نوع اقدام لاپاراسکوپیک شما بستگی دارد. همیشه بهتر است ابتدا با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود مشورت کنید.
چه زمانی با پزشک تماس بگیرم
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرم؟
اگر هر یک از این علائم را دارید فوراً با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید:
- تب یا لرز.
- قرمزی یا تورم اطراف برشها.
- ترشح یا خونریزی غیرطبیعی.
- استفراغ.
- مشکلات در ادرار کردن.
References/منابع
American College of Obstetricians and Gynecologists. Laparoscopy. Last reviewed 12/2022. Accessed 3/1/2024.
National Health Service. Laparoscopy (keyhole surgery). Last reviewed 12/20/2023. Accessed 3/1/2024.
Society of Gastrointestinal Endoscopic Surgeons (SAGES). Diagnostic Laparoscopy Patient Information from SAGES. Last revised 3/1/2015. Accessed 3/1/2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
