آرتروسکوپی زانو
آرتروسکوپی زانو (Knee arthroscopy) یک روش جراحی کمتهاجمی است. ارائهدهندگان مراقبت سلامت از آرتروسکوپی زانو برای تشخیص و درمان انواع آسیبهای زانو استفاده میکنند. پزشک شما برشی کوچک ایجاد کرده و سپس ابزار بلند و باریکی را که در انتهای آن دوربین قرار دارد، وارد میکند. این دوربین تصاویر درون زانو را نشان میدهد که به پزشک کمک میکند آسیب شما را تشخیص دهد.
آرتروسکوپی زانو چیست؟
ارائهدهندگان مراقبت سلامت از آرتروسکوپی زانو برای تشخیص و درمان طیف وسیعی از آسیبهای زانو استفاده میکنند. در طی جراحی آرتروسکوپی زانو، پزشک از طریق یک برش کوچک، دوربینی بسیار ظریف وارد زانو میکند. این دوربین تصاویر درون زانو را نشان میدهد که روی صفحهنمایشی در اتاق عمل دیده میشوند و به پزشک در تشخیص مشکلات داخل زانو کمک میکنند.
آرتروسکوپی زانو یک روش جراحی بسیار رایج و کمتهاجمی است. روشهای کمتهاجمی نسبت به جراحیهای سنتی، به برشهای کوچکتری نیاز دارند. اندازهٔ این برشها تقریباً به اندازهٔ سوراخ کلید است.
برای درمان آسیبها یا مشکلات ساختاری، پزشک ابزارهای کوچکی را از طریق برش دیگر وارد میکند و از آنها برای ترمیم یا برداشتن بافتهای آسیبدیده استفاده مینماید.
چه کسانی به آرتروسکوپی زانو نیاز دارند؟
پزشک ممکن است آرتروسکوپی زانو را در صورتی توصیه کند که درد زانوی شما با درمانهای غیرجراحی بهبود نیابد. درمانهای غیرجراحی شامل استراحت، یخ، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و فیزیوتراپی (Physical therapy – PT) هستند.
اگرچه آرتروز میتواند باعث درد زانو شود، اما جراحی آرتروسکوپی زانو همیشه درمان مؤثری برای آرتروز استخوانی (Osteoarthritis) نیست.
پزشکان از آرتروسکوپی برای بررسی دقیق غضروفها، استخوانها و بافتهای نرم درون زانو استفاده میکنند و به کمک این روش، انواع مختلفی از آسیبهای زانو را تشخیص میدهند. بیشتر این آسیبها مربوط به رباطها (Ligaments) و غضروفها (Cartilage) در مفصل زانو هستند.
آسیبهای زانو در میان ورزشکاران (حتی نوجوانان) بسیار شایع است و ممکن است در ورزشهای برخوردی یا ورزشهایی که نیاز به پرش دارند، مانند والیبال، رخ دهند.
چرا پزشکان از آرتروسکوپی زانو استفاده میکنند؟
پزشک شما از آرتروسکوپی زانو برای موارد زیر استفاده میکند:
- تشخیص آسیبها: در طول آرتروسکوپی زانو، پزشک نواحی دردناک یا متورم را از نزدیک بررسی میکند. دوربین تصاویر بافتهای نرم و استخوانهای آسیبدیده را نشان میدهد. این تصاویر به پزشک کمک میکند آسیبها را تشخیص دهد یا تشخیص قبلی را تأیید و برای درمان برنامهریزی کند.
- ترمیم بافتهای نرم یا استخوانهای آسیبدیده: اگر نیاز به جراحی برای ترمیم تاندونها، رباطها یا غضروفها باشد، پزشک از ابزارهای ویژهای استفاده میکند. دوربین، تصاویر زندهای را نشان میدهد که پزشک را در طول جراحی هدایت میکند. پزشک با استفاده از ابزارهای بسیار ظریف، بافتهای نرم را بخیه میزند یا بازسازی میکند و در صورت نیاز، استخوانها را نیز بخیه میکند.
- برداشتن بافتهای آسیبدیده یا ملتهب: برخی ابزارهای کوچک به پزشک اجازه میدهند تا بخشهای آسیبدیدهٔ استخوان یا غضروف، یا بافتهای ملتهب مانند سینوویوم (Synovium) را بتراشد و از زانو خارج کند.
آرتروسکوپی زانو چه بیماریهایی را درمان میکند؟
ممکن است به آرتروسکوپی زانو نیاز داشته باشید اگر دچار یکی از موارد زیر باشید:
- آسیبهای بافت نرم: بافتهای نرم شامل رباطها (Ligaments) که استخوانها را به هم متصل میکنند، و تاندونها (Tendons) که عضلات را به استخوانها متصل میکنند، هستند. از شایعترین آسیبهای زانو میتوان به بورسیت (Bursitis)، پارگی مینیسک (Meniscus tear)، تاندونیت کشککی (Patellar tendonitis)، پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL tear) و پارگی رباط جانبی داخلی (MCL tear) اشاره کرد.
- شکستگی (Fracture): ممکن است استخوانها درون زانو بشکنند یا تکههایی از آن جدا شوند. گاهی اوقات، تکههایی از غضروف (بافت لاستیکی که به حرکت نرم استخوانها روی یکدیگر کمک میکند) همراه با شکستگی جدا میشوند.
- التهاب (Inflammation): پوشش داخلی مفصل که سینوویوم (Synovium) نام دارد، ممکن است ملتهب شود. این وضعیت را سینوویت (Synovitis) مینامند.
اقدامات پیش از آرتروسکوپی زانو
پیش از آرتروسکوپی زانو، به پزشک خود اطلاع دهید که چه داروهایی مصرف میکنید. ممکن است نیاز باشد برخی داروها مانند رقیقکنندههای خون (Blood thinners) را قبل از جراحی قطع کنید. همچنین پزشک به شما اطلاع میدهد چه زمانی باید از خوردن و نوشیدن از شب قبل خودداری کنید.
آرتروسکوپی زانو ممکن است در کلینیک جراحی یا بیمارستان انجام شود. درست پیش از عمل، پزشک برای شما بیحسی (Anesthesia) انجام میدهد. در طول عمل، چه بیدار باشید و چه خواب، درد احساس نخواهید کرد. نوع بیحسی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بیحسی موضعی (Local anesthetic): برای بیحس کردن ناحیهٔ مورد نظر.
- بیحسی ناحیهای (Regional anesthetic): برای بیحس کردن بدن از کمر به پایین.
- بیهوشی عمومی (General anesthetic): برای خواب کامل در طول عمل.
مراحل انجام آرتروسکوپی زانو
در طول عمل، پزشک شما:
- پای شما را تمیز کرده و زانو را در دستگاهی ثابت میکند تا در طول جراحی در وضعیت مناسب بماند.
- یک برش کوچک در زانو ایجاد کرده و ابزار فلزی بلندی به نام آرتروسکوپ (Arthroscope) را وارد میکند. این ابزار در انتهای خود دوربین دارد. تصاویر از طریق این دوربین روی صفحهٔ مانیتور در اتاق عمل نمایش داده میشوند.
- پزشک با مشاهدهٔ این تصاویر، آسیبها را بررسی کرده و در صورت نیاز، جراحی را هدایت میکند. در صورت نیاز، برشهای دیگری برای ورود ابزارهای کوچکتر ایجاد میکند.
- بافتهای پارهشده را ترمیم کرده، استخوان یا غضروف آسیبدیده را میتراشد و بافتهای ملتهب یا آسیبدیده را برمیدارد.
- در پایان، برشها را با بخیه یا چسبهای مخصوص میبندد و روی زانو را با پانسمان بزرگتری میپوشاند.
پس از آرتروسکوپی زانو چه میشود؟
بیشتر آرتروسکوپیهای زانو بهصورت سرپایی (Outpatient) انجام میشوند، یعنی همان روز به خانه بازمیگردید. این عمل معمولاً حدود یک ساعت طول میکشد. در برخی موارد ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان باشد.
پس از ترخیص، باید شخصی شما را تا خانه همراهی کند، زیرا پس از بیهوشی یا دارو احساس ضعف خواهید داشت. بعد از جراحی ممکن است کمی درد داشته باشید. در روزهای ابتدایی دورهٔ نقاهت:
- از ایستادن خودداری کنید: چند روز روی زانو وزن نگذارید. ممکن است نیاز به عصا یا واکر داشته باشید.
- زانو را بالا نگه دارید: برای کاهش تورم و درد، هنگام استراحت پا را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.
- داروی مسکن مصرف کنید: پزشک ممکن است داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا داروی مسکن تجویز کند. طبق دستور پزشک دارو مصرف کنید. ممکن است داروهایی برای کاهش تورم یا جلوگیری از لختهٔ خون (Blood clots) نیز نیاز باشد.
- پانسمان را تمیز و خشک نگه دارید: اطمینان حاصل کنید که باند روی زانو باقی بماند. از پزشک بپرسید چه زمانی میتوانید پانسمان را باز کنید یا دوش بگیرید.
پس از بهبودی اولیه، پزشک ممکن است فیزیوتراپی (Physical therapy) را توصیه کند. برنامهٔ اختصاصی فیزیوتراپی به شما کمک میکند قدرت و دامنهٔ حرکتی زانو را بازیابید. فیزیوتراپیست تمرینهایی برای افزایش انعطافپذیری و تقویت عضلات اطراف زانو به شما آموزش میدهد تا از آسیب مجدد جلوگیری شود.
مزایا و خطرات آرتروسکوپی زانو
مزایا:
روشهای کمتهاجمی مانند آرتروسکوپی زانو معمولاً زمان بهبودی کوتاهتری نسبت به جراحی باز دارند. چون فقط چند بخیه کوچک نیاز است، احتمال بازگشت سریعتر به فعالیتهای عادی بیشتر است. همچنین درد کمتر و خطر عفونت پایینتری دارند.
خطرات:
عوارض آرتروسکوپی زانو نادر است، اما مانند هر جراحی دیگری ممکن است شامل خونریزی و عفونت باشد.
برخی افراد پس از عمل دچار موارد زیر میشوند:
- لختهٔ خون (Blood clot)
- خشکی زانو
- تورم ناشی از تجمع خون در زانو (نادر)
بهبودی و چشمانداز
پاسخ بدن هر فرد به جراحی متفاوت است. از پزشک خود بپرسید چه زمانی میتوانید فعالیتهای روزمره مانند رانندگی یا راه رفتن بدون کمک را از سر بگیرید. معمولاً چند هفته باید از انجام فعالیتهای شدید یا سنگین خودداری کنید.
در برخی موارد، افراد باید سبک زندگی و سطح فعالیت خود را تغییر دهند. بعضی ورزشها (بهویژه آنهایی که شامل دویدن یا پریدن هستند) ممکن است به زانو آسیب بزنند. با پزشک دربارهٔ انتخاب ورزشهای کمبرخورد (Low-impact) و ایمنتر مشورت کنید.
چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
در صورت مشاهدهٔ موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- خونریزی
- علائم عفونت مانند تب، تورم شدید یا ترشح چرکی از محل بخیهها
- درد شدید یا دردی که با داروهای مسکن برطرف نمیشود
منابع
- American Academy of Orthopaedic Surgeons. Knee Arthroscopy. Accessed 12/29/2021.
- American Academy of Orthopaedic Surgeons. Meniscus Tears. Accessed 12/29/2021.
- LaPrade RF, Spalding T, Murray IR, et al. Knee arthroscopy: evidence for a targeted approach. Brit J Sports Med. 2020 Dec 7. Accessed 12/29/2021.
- Merck Manual (Consumer Version). Knee Sprains and Related Injuries. Accessed 12/29/2021.
- MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
