نمونهبرداری یا بیوپسی از کلیه (Kidney biopsy)
نمونهبرداری از کلیه روشی است که در آن ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت (Healthcare provider) نمونهای کوچک از بافت کلیهٔ شما را برای بررسی سلامت و تشخیص بیماریها برمیدارد. ممکن است برای این کار از سوزن باریک جهت برداشت نمونه استفاده شود یا نمونه در حین جراحی برداشته شود. خطرات این روش اندک است، اما ممکن است شامل خونریزی، درد در محل نمونهبرداری و عفونت باشد. نتایج معمولاً ظرف چند روز آماده میشود.
نمونهبرداری از کلیه چیست؟
نمونهبرداری از کلیه روشی است که در آن ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت نمونهٔ کوچکی از بافت کلیه را برای بررسی نشانههای بیماری برمیدارد. در بیشتر موارد، از سوزن نمونهبرداری (Biopsy needle) برای برداشت بافت استفاده میشود، اما گاهی نمونه در حین جراحی گرفته میشود.
نام دیگر نمونهبرداری از کلیه، نمونهبرداری کلیوی (Renal biopsy) است.
چرا ممکن است به نمونهبرداری از کلیه نیاز داشته باشم؟
ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت ممکن است برای بررسی علائمی که آزمایشهای تصویربرداری، خون یا ادرار قادر به نشاندادن آنها نیستند، نمونهبرداری از کلیه را توصیه کند؛ از جمله:
- جایزخم (Scarring)
- التهاب (Inflammation)
- رسوبات پروتئینی (Protein deposits)
- اختلالات ژنتیکی (Genetic disorders)
نمونهبرداری از کلیه همچنین به پزشک کمک میکند تا بداند کلیهٔ پیوندی چگونه کار میکند و روند بیماری مزمن کلیه (Chronic kidney disease) را پایش کند.
همچنین ممکن است در موارد زیر نمونهبرداری از کلیه توصیه شود:
- نتایج غیرطبیعی آزمایش خون
- آسیب به مویرگهای فیلترکنندهٔ خون (گلومرولونفریت/Glomerulonephritis)
- وجود خون در ادرار (هماتوری/Hematuria)
- وجود پروتئین در ادرار (پروتئینوری/Proteinuria)
آیا نمونهبرداری از کلیه یک روش جدی است؟
نمونهبرداری از کلیه روشی نسبتاً ایمن است. این روش معمولاً تهاجمی خفیف (Minimally invasive) است و دورهٔ بهبودی کوتاهی دارد. ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت میتواند توضیحات دقیقتری دربارهٔ آن بدهد.
جزئیات فرایند
چگونه باید برای نمونهبرداری از کلیه آماده شوم؟
پیش از انجام نمونهبرداری، با ارائهدهندهٔ مراقبت سلامت ملاقات خواهید کرد. او سوابق پزشکی و معاینهٔ فیزیکی شما را بررسی میکند و ممکن است آزمایش خون و ادرار تجویز نماید. اگر نتایج این آزمایشها نشان دهد که دچار عفونت هستید، باید پیش از انجام نمونهبرداری عفونت درمان شود.
به پزشک خود دربارهٔ تمام داروهای نسخهای و بدون نسخه (OTC) و نیز مکملهای گیاهی اطلاع دهید. داروهایی مانند آسپرین، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و برخی مکملهای گیاهی میتوانند خطر خونریزی را افزایش دهند. ممکن است لازم باشد تا یک هفته پیش از نمونهبرداری مصرف برخی داروها را قطع کنید.
در برخی موارد، ممکن است دستورهایی دربارهٔ قطع خوردن و نوشیدن پیش از نمونهبرداری دریافت کنید. همچنین دربارهٔ داروهایی که باید ادامه دهید یا قطع کنید، راهنمایی خواهید شد.
آیا در حین نمونهبرداری از کلیه بیهوش میشوم؟
بیشتر نمونهبرداریهای کلیه با استفاده از آرامبخشی (Sedation) انجام میشود. ممکن است از بیهوشی عمومی (General anesthesia) یا آرامبخشی متوسط (Moderate sedation) استفاده شود. در بیهوشی عمومی، کاملاً در خواب خواهید بود و درد احساس نمیکنید. در آرامبخشی متوسط نیز بیدار اما بسیار آرام و بدون درد خواهید بود.
در طول نمونهبرداری از کلیه چه اتفاقی میافتد؛
یک تیم تخصصی از ارائهدهندگان مراقبت سلامت نمونهبرداری را انجام میدهند. این تیم معمولاً شامل موارد زیر است:
- پزشک متخصص تصویربرداری (رادیولوژیست/Radiologist) یا پزشک متخصص بیماریهای کلیه (نفرولوژیست/Nephrologist)
- پرستاران
نمونهبرداری از کلیه معمولاً در بیمارستان انجام میشود. در اغلب موارد، از شما خواسته میشود روی شکم دراز بکشید تا نمونهبرداری از طریق پشت بدن انجام شود. اما اگر کلیهٔ پیوندی دارید، روی پشت خود میخوابید زیرا نمونه از شکم پایین (Lower abdomen) گرفته میشود. ناحیهٔ موردنظر بیحس میشود و به شما آرامبخش یا بیهوشی عمومی داده میشود تا دردی احساس نکنید.
رادیولوژیست یا نفرولوژیست نمونه را به یکی از دو روش زیر برمیدارد:
- نمونهبرداری از راه پوست (Percutaneous biopsy): رایجترین نوع نمونهبرداری است. پوست شما بیحس میشود و پزشک سوزنی را برای برداشت بافت کلیه وارد میکند. ممکن است از سونوگرافی (Ultrasound) یا سیتیاسکن (CT imaging) برای هدایت دقیق سوزن استفاده شود. این روش معمولاً با آرامبخشی متوسط انجام میشود، اما در برخی موارد بدون آرامبخشی نیز انجام میگیرد.
- نمونهبرداری باز (Open biopsy): در این روش، پزشک با استفاده از چاقوی جراحی (Scalpel) یک برش کوچک (Incision) در پوست ایجاد میکند، نمونهٔ بافت کلیه را برمیدارد و سپس برش را با بخیه میبندد. این روش معمولاً با بیهوشی عمومی انجام میشود.
مدت زمان نمونهبرداری از کلیه چقدر است؟
نمونهبرداری از کلیه معمولاً حدود یک ساعت طول میکشد.
آیا نمونهبرداری از کلیه دردناک است؟
در حین نمونهبرداری، ناحیه بیحس است، بنابراین نباید درد یا ناراحتی احساس کنید. پس از نمونهبرداری از راه پوست، ممکن است تا چند روز احساس کوفتگی داشته باشید. نمونهبرداری باز معمولاً پس از عمل درد بیشتری دارد، اما بیشتر افراد طی یک هفته احساس بهبودی میکنند.
پس از نمونهبرداری از کلیه چه میشود؟
پس از نمونهبرداری، به اتاق ریکاوری منتقل میشوید تا تیم درمانی شما را زیر نظر بگیرد. این مرحله ممکن است چند ساعت تا یک شب طول بکشد. علائم حیاتی، آزمایش خون و ادرار بررسی میشود تا اطمینان حاصل شود که میتوانید مایعات بنوشید و ادرار کنید. معمولاً پس از تأیید سلامت، میتوانید به خانه بازگردید و استراحت کنید.
نمونهٔ برداشتشده به آزمایشگاه فرستاده میشود تا پاتولوژیست (Pathologist) آن را زیر میکروسکوپ بررسی و گزارش کند. نتایج معمولاً ظرف چند روز آماده میشود، اما در موارد اورژانسی ممکن است در یک روز آماده گردد.
چه مدت باید پس از نمونهبرداری استراحت کنم؟
ممکن است تا یک روز استراحت در تخت نیاز باشد تا خطر خونریزی کاهش یافته و روند ترمیم تسهیل شود. پزشک دقیقاً میزان استراحت لازم را به شما اطلاع خواهد داد.
آیا میتوانم پس از نمونهبرداری رانندگی کنم؟
خیر. داروهای آرامبخش یا بیهوشی ممکن است تا ۲۴ ساعت در بدن باقی بمانند و موجب خوابآلودگی شوند. بنابراین باید یکی از اعضای خانواده یا دوستان شما را به خانه برساند.
خطرات و فواید
فواید نمونهبرداری از کلیه چیست؟
اصلیترین فایدهٔ نمونهبرداری از کلیه، تشخیص دقیق بیماریهای کلیوی است. همچنین میتواند نشان دهد کلیهٔ پیوندی تا چه حد عملکرد مناسبی دارد.
خطرات یا عوارض احتمالی نمونهبرداری از کلیه چیست؟
خطرات نمونهبرداری اندک هستند، اما گاهی ممکن است عوارضی رخ دهد. احتمال دارد خونریزی خفیف یا وجود خون در ادرار (هماتوری) دیده شود. ارائهدهندگان مراقبت سلامت برای چند ساعت شما را پایش میکنند تا مطمئن شوند خونریزی شدید ندارید.
سایر عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:
- سرگیجه
- تب
- ناتوانی در ادرار کردن (احتباس ادراری/Urinary retention)
- درد در محل نمونهبرداری
- عفونت مجاری ادراری (UTI)
- نمونهٔ ناکافی برای تشخیص
بهبودی و چشمانداز
بهبودی پس از نمونهبرداری از کلیه چقدر طول میکشد؟
درد ناشی از نمونهبرداری از راه پوست معمولاً طی چند روز برطرف میشود، درحالیکه درد ناشی از نمونهبرداری باز ممکن است یک هفته یا بیشتر طول بکشد. پزشک ممکن است داروی مُسکن (Pain reliever) تجویز کند یا داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) بدون نسخه توصیه نماید. توجه داشته باشید که مدت زمان بهبودی در هر فرد متفاوت است. دستورهای پزشک خود را برای بهبود سریعتر دنبال کنید.
از بلند کردن اجسام سنگین و فعالیتهای شدید (از جمله ورزش) به مدت ۱ تا ۲ هفته خودداری کنید و پیش از بازگشت به فعالیتها با پزشک مشورت نمایید.
چه زمانی میتوانم به کار یا مدرسه بازگردم؟
در نمونهبرداری از راه پوست معمولاً میتوانید ۱ تا ۲ روز بعد به کار یا مدرسه بازگردید. اما پس از نمونهبرداری باز ممکن است لازم باشد حداقل یک هفته در خانه بمانید.
زمان مراجعه به پزشک
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
در صورت مشاهدهٔ هر یک از موارد زیر فوراً با پزشک تماس بگیرید یا به نزدیکترین مرکز اورژانس مراجعه کنید:
- علائم عفونت مانند تب بالا (°۳۸ سانتیگراد [°۱۰۰٫۴ فارنهایت])، تغییر رنگ پوست محل نمونهبرداری (قرمز، بنفش یا قهوهای)، تورم یا سردرد
- وجود خون در ادرار بیش از ۲۴ ساعت پس از نمونهبرداری
- مشکل در ادرار کردن
- احساس فوریت در ادرار (Urgency)
- درد یا سوزش هنگام ادرار (دیساوری/Dysuria)
- احساس ضعف یا سرگیجه
پرسشهای رایج
پیش از نمونهبرداری از کلیه چه سؤالاتی باید از پزشک بپرسم؟
میتوانید از پزشک خود بپرسید:
- چرا انجام نمونهبرداری از کلیه را توصیه میکنید؟
- آیا به نمونهبرداری از راه پوست نیاز دارم یا نمونهبرداری باز؟
- چه نوع بیهوشی پیشنهاد میکنید؟
- داروهای من پیش از نمونهبرداری چگونه باید تنظیم شوند؟
- نتایج نمونهبرداری چه زمانی آماده خواهد شد؟
منابع
Dirkx TC, Woodell TB. Kidney Biopsy. In: Papadakis MA, McPhee SJ, Rabow MW, et al., eds. Current Medical Diagnosis & Treatment 2024. McGraw Hill; 2024.
Hogan JJ, Mocanu M, Berns JS. The Native Kidney Biopsy: Update and Evidence for Best Practice. Clin J Am Soc Nephrol. 2016 Feb 5;11(2):354-62. Accessed 6/6/2024.
Luciano RL, Moeckel GW. Update on the Native Kidney Biopsy: Core Curriculum 2019. Am J Kidney Dis. 2019;73(3):404-415. Accessed 6/6/2024.
Merck Manual. Biopsy of the Kidneys, Bladder, and Prostate. Updated 9/2022. Accessed 6/6/2024.
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (U.S.). Kidney Biopsy. Updated 3/2022. Accessed 6/6/2024.
National Kidney Foundation. Kidney Biopsy. Accessed 6/6/2024.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژهٔ خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
