پادکست آموزش همگانی
فیلم آموزش همگانی
خلاصه
بیماری کاوازاکی: التهاب رگهای خونی در کودکان
این مقاله به بررسی بیماری کاوازاکی میپردازد که یک واسکولیت نادر با التهاب عروق خونی در کودکان زیر پنج سال است. متن تأکید میکند که اگرچه علت دقیق این بیماری ناشناخته است، اما درمان سریع که شامل ایمونوگلوبولین وریدی و آسپرین است، برای پیشگیری از عوارض جدی قلبی بهویژه در شریانهای کرونری حیاتی است. این بیماری معمولاً در سه مرحله حاد، تحت حاد و بهبودی پیش میرود و علائمی مانند تب طولانیمدت، قرمزی چشم، و تورم دستها و پاها را نشان میدهد. در نهایت، توضیح داده میشود که تشخیص بر اساس علائم بالینی انجام شده و پیشآگهی به میزان درگیری قلبی بستگی دارد، اما با درمان بهموقع، اکثر کودکان بهبود مییابند.
بیماری کاوازاکی (Kawasaki Disease)
بیماری کاوازاکی یک بیماری نادر است که با تب و التهاب رگهای خونی در کودکان زیر ۵ سال مشخص میشود. پژوهشگران علت دقیق آن را نمیدانند، اما درمانهایی وجود دارد که برای بسیاری از بیماران مؤثر است. درمان سریع برای بهبود پیشآگهی بسیار مهم است. خطر اصلی زمانی است که بیماری کاوازاکی شریانهایی را که خون را به قلب کودک میرسانند درگیر کند.
مرور کلی
بیماری کاوازاکی چیست؟
بیماری یا سندرم کاوازاکی (Kawasaki syndrome) نوعی نادر از واسکولیت (Vasculitis) یا التهاب رگهای خونی است. رگهای ملتهب ممکن است ضعیف و کشیده شوند. در این حالت، خطر پارهشدن آنها وجود دارد. همچنین ممکن است جوشگاه (اسکار) در دیوارهٔ رگها ایجاد شود و باعث تنگشدن مسیر جریان خون گردد، که در نتیجه میزان خونرسانی به بافتها و اندامها کاهش مییابد.
بیماری کاوازاکی معمولاً در کودکان ۶ ماهه تا ۵ ساله رخ میدهد. این بیماری همهٔ شریانها را تحتتأثیر قرار میدهد، اما بیشترین نگرانی مربوط به شریانهای کرونری (Coronary arteries) است که وظیفهٔ خونرسانی به قلب را دارند. درگیری شریانهای کرونری ممکن است باعث بروز مشکلات قلبی شود.
با درمان بهموقع، بیشتر کودکان در حدود دو ماه بهبود پیدا میکنند.
شیوع بیماری کاوازاکی
بیماری کاوازاکی نادر است و در ۱۰ تا ۲۰ مورد از هر ۱۰۰٬۰۰۰ کودک زیر ۵ سال رخ میدهد. در ژاپن، کره و تایوان، این میزان بین ۵۰ تا ۲۵۰ مورد در هر ۱۰۰٬۰۰۰ کودک زیر ۵ سال است.
در ایالات متحده، ژاپن و سایر کشورهای توسعهیافته، بیماری کاوازاکی شایعترین علت بیماری قلبی اکتسابی در کودکان است.
علائم و علل
علائم بیماری کاوازاکی شامل تب، بثورات پوستی، درد شکم و موارد دیگر است.
بیماری کاوازاکی علائم زیادی دارد از جمله تب، زبان قرمز، بثورات پوستی و درد شکم.
علائم بیماری کاوازاکی چیست؟
علائم بیماری کاوازاکی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب که حداقل پنج روز ادامه دارد.
- تحریکپذیری و بیقراری.
- قرمزی یا صورتیشدن چشمها بدون ترشح.
- قرمزی یا ترکخوردگی لبها یا زبان کودک.
- تورم و/یا قرمزی دستها یا پاها.
- پوستهریزی پوست، معمولاً از اطراف ناخنها شروع میشود.
- بثورات پوستی، عمدتاً روی تنه اما گاهی در نواحی دیگر بدن.
- تورم غدد لنفاوی گردن.
- درد شکم یا ناراحتی گوارشی.
علت بیماری کاوازاکی چیست؟
علت دقیق بیماری کاوازاکی ناشناخته است، هرچند موارد بیشتری از آن در اواخر زمستان و اوایل بهار دیده میشود. پژوهشگران در حال بررسی نقش عفونتها، عوامل محیطی و ژنتیک در ایجاد این بیماری هستند.
آیا بیماری کاوازاکی مسری است؟
خیر. با وجود اینکه یکی از علائم بیماری بثورات پوستی است، اما این بیماری از طریق تماس فردی منتقل نمیشود.
عوامل خطر بیماری کاوازاکی
عوامل خطر شامل موارد زیر است:
- جنس مذکر.
- سن زیر ۵ سال.
- تبار آسیایی یا جزایر اقیانوس آرام.
بااینحال، حتی اگر هیچیک از این عوامل را نداشته باشید، باز هم ممکن است به بیماری کاوازاکی مبتلا شوید.
عوارض بیماری کاوازاکی
عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آنوریسم (Aneurysm) یا ضعف و کشیدگی در شریانهای کرونری ملتهب، که در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی بایپس عروق کرونری داشته باشد.
- لختهٔ خون و تنگی در شریانهای کرونری.
- پارگی شریان کرونری.
- اختلال در عملکرد دریچههای قلب.
- التهاب عضلهٔ قلب.
- هپاتیت (Hepatitis) یا التهاب کبد.
- التهاب ریهها.
- عفونت قلب.
- پانکراتیت (Pancreatitis) یا التهاب لوزالمعده.
- نارسایی قلبی یا کاهش عملکرد قلب.
- سکتهٔ قلبی (Heart attack).
تشخیص و آزمایشها
چگونه بیماری کاوازاکی تشخیص داده میشود؟
تشخیص بیماری کاوازاکی بر اساس علائم و یافتههای معاینهٔ فیزیکی انجام میشود. اگر کودک فقط برخی از علائم را داشته باشد، به آن بیماری کاوازاکی ناقص یا آتیپیک گفته میشود. پیش از تشخیص قطعی، پزشک باید سایر علل تب را رد کند.
مراحل سهگانهٔ بیماری کاوازاکی
- مرحلهٔ اول (حاد):
- تب بهمدت پنج روز یا بیشتر.
- بثورات در تنه یا کشالهٔ ران.
- التهاب ملتحمه (چشم صورتی).
- قرمزی زبان و لبها.
- قرمزی کف دست و پا.
- تورم غدد لنفاوی.
- مرحلهٔ دوم (زیرحاد):
- آغاز پس از فروکشکردن تب.
- دلدرد و اسهال.
- درد مفاصل و شکم.
- پوستهریزی دستها و پاها.
- مرحلهٔ سوم (بهبودی):
- علائم بهتدریج برطرف میشوند، اما عوارض ممکن است ادامه یابند.
چه آزمایشهایی برای تشخیص بیماری کاوازاکی انجام میشود؟
آزمایش خاصی برای تشخیص مستقیم بیماری کاوازاکی وجود ندارد، اما پزشکان میتوانند آزمایشهایی برای تأیید تشخیص یا رد سایر بیماریها انجام دهند.
این آزمایشها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- آزمایش خون.
- آزمایش ادرار.
- اکوکاردیوگرام (Echocardiogram): سونوگرافی از قلب و شریانها.
- الکتروکاردیوگرام (EKG): بررسی ریتم قلب.
- سیتی آنژیوگرام (CT angiogram): با اشعهٔ X و رایانه.
- امآرآی آنژیوگرام (MRA): با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی.
مدیریت و درمان
چگونه بیماری کاوازاکی درمان میشود؟
درمان شامل موارد زیر است:
- ایمونوگلوبولین وریدی (IVIG) که از پروتئینهای خون انسان تهیه میشود و از طریق تزریق وریدی تجویز میگردد. حدود ۱۰٪ از کودکان ممکن است به دُز اول پاسخ ندهند و به دُز دوم یا داروهای دیگر نیاز پیدا کنند.
- آسپرین.
- مایعات وریدی برای حفظ آب بدن.
- داروهای ضد درد و ضد التهاب.
- داروهای ضد انعقاد (Anticoagulants) برای پیشگیری از لختهٔ خون.
- کورتیکواستروئیدها یا داروهای ضدالتهاب قویتر در موارد شدید.
- کمپرس سرد برای کاهش ناراحتی.
کودک برای درمان باید در بیمارستان بستری شود. اهداف درمان عبارتاند از:
- کاهش التهاب.
- پیشگیری یا کاهش آسیب به شریانها.
- جلوگیری از لخته شدن خون.
- پیشگیری از عوارض قلبی.
عوارض یا عوارض جانبی درمان
IVIG معمولاً بهخوبی تحمل میشود، اما ممکن است باعث شود:
- کمخونی همولیتیک (Hemolytic anemia) یعنی تخریب سریعتر گلبولهای قرمز.
- واکنشهای حساسیتی هنگام تزریق.
- درد قفسهٔ سینه.
- تنگی نفس.
- درد شکم یا تهوع.
- درد عضلات یا مفاصل.
داروهای ضدانعقاد میتوانند باعث شوند کودک شما آسانتر دچار خونریزی شود.
پیشآگهی (Outlook / Prognosis)
چه انتظاری باید داشت اگر کودک به بیماری کاوازاکی مبتلا شود؟
تشخیص و ارزیابی معمولاً در بیمارستان انجام میشود. کودک زمانی مرخص میشود که:
- بتواند مایعات بنوشد.
- بتواند داروها را بهصورت خوراکی مصرف کند.
- دیگر تب یا علائم التهاب نداشته باشد.
پس از ترخیص، لازم است کودک تحت پیگیری توسط پزشک اطفال، متخصص بیماریهای عفونی و متخصص قلب قرار گیرد.
پزشک قلب ممکن است اکوکاردیوگرامهای پیگیری را در فواصل ۱ تا ۲ هفته و سپس ۴ تا ۶ هفته پس از ترخیص انجام دهد. اگر شریانهای کرونری درگیر بودهاند، آزمایشها ممکن است مکررتر تکرار شوند.
آیا بیماری کاوازاکی از بین میرود؟
کودکان ممکن است ۴ تا ۶ هفته علائم داشته باشند و تا ۸ هفته احساس خستگی و تحریکپذیری کنند.
بیماری کاوازاکی ممکن است در ۲ تا ۳ درصد موارد عود کند.
این بیماری میتواند باعث آسیب بلندمدت به شریانها و مشکلات قلبی در بزرگسالی شود، مانند آترواسکلروز (Atherosclerosis). افرادی که آنوریسم شریان کرونری دارند، باید تا پایان عمر پیگیری منظم توسط متخصص قلب داشته باشند.
پیشآگهی کلی بیماری کاوازاکی
پیشآگهی به میزان درگیری قلب بستگی دارد. عوارض قلبی میتوانند آنقدر شدید باشند که در صورت عدم درمان، در فاصلهٔ ۱۵ تا ۴۵ روز از شروع تب منجر به مرگ شوند. خوشبختانه، درمان بهموقع معمولاً از این عوارض جلوگیری میکند.
در ۲۵٪ از بیماران بدون درمان، آنوریسم عروق کرونری ایجاد میشود؛ اما در کودکانی که بهموقع درمان میشوند، این میزان به کمتر از ۶٪ کاهش مییابد.
با درمان، حدود ۵۰٪ از کودکانی که دچار درگیری کرونری بودهاند، طی ۱ تا ۲ سال بهبود کامل مییابند.
آیا بیماری کاوازاکی جدی است؟
بله. اما با درمان سریع و مناسب، اکثر کودکان بهطور کامل بهبود پیدا میکنند.
پیشگیری
آیا میتوان از بیماری کاوازاکی پیشگیری کرد؟
خیر. از آنجا که علت بیماری کاوازاکی مشخص نیست، راهی برای پیشگیری از آن وجود ندارد.
زندگی با بیماری کاوازاکی
چگونه از کودک مراقبت کنیم؟
برای مراقبت از کودک:
- اطمینان حاصل کنید که واکسیناسیونها از جمله کووید–۱۹، آنفلوآنزا و آبلهمرغان در دوران مصرف آسپرین کامل باشند.
- به کودک خود واکسنهای زنده (مثل سرخک–اوریون–سرخجه، آبلهمرغان و واکسن بینی آنفلوآنزا) را تا ۱۱ ماه پس از دریافت IVIG ندهید، زیرا ممکن است IVIG مانع پاسخ ایمنی بدن شود.
- اگر در اکوکاردیوگرام کودک شما ناهنجاری وجود دارد، فعالیتهای فیزیکی باید محدود شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت بروز موارد زیر فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- بازگشت تب.
- درد شدید مفاصل.
- عود علائم قبلی یا وخامت آنها.
چه سؤالاتی باید از پزشک بپرسید؟
- شدت بیماری فرزندم چقدر است؟
- چه مدت باید در بیمارستان بماند؟
- آیا گروه حمایتی برای والدین کودکان مبتلا وجود دارد؟
- تا چه حد باید فعالیت کودک محدود شود؟
منابع
American Heart Association. Kawasaki Disease. آخرین بازبینی ۲۶ اکتبر ۲۰۲۱.
Centers for Disease Control and Prevention (U.S.). About Kawasaki Disease. آخرین بازبینی ۲۹ مه ۲۰۲۰.
McCrindle BW, Rowley AH, Newburger JW, et al. Diagnosis, Treatment, and Long-Term Management of Kawasaki Disease: A Scientific Statement for Health Professionals From the American Heart Association. Circulation. 2017 Apr 25;135(17):e927-e999.
National Library of Medicine (U.S.). Kawasaki Disease. آخرین بازبینی ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱.
Owens AM, Plewa MC. Kawasaki Disease. [Updated 12 Feb 2023]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island, FL: StatPearls Publishing; 2023 Jan-.
The Kawasaki Disease Foundation. What is Kawasaki Disease? Accessed 2023.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
