درن مکشیِ بسته (نوع جکسونـپرات)
درن مکشیِ بسته (Jackson-Pratt) ابزاریِ جراحی از نوع مکنده است که بهنرمی مایع را از زخم بیرون میکشد تا بعد از عمل جراحی به بهبود شما کمک کند. برای استفاده از آن لازم است بهطور منظم حبابِ جمعآوری را که مایع تخلیهشده از زخم شما را جمع میکند، خالی کنید. وقتی حباب را میفشارید، مایع را بیرون میکشد. این کار میتواند زمان التیام شما را کوتاهتر کند و خطر عفونت را کاهش دهد.
درن مکشیِ بسته چیست؟
درن مکشیِ بسته (Jackson-Pratt) یک لولهٔ نازک و انعطافپذیر با یک حباب در انتهای آن است که پس از جراحی، مایعات را از زخم شما دور میکند. بعد از جراحی، زخمها تراوش دارند و سلولها و مایعاتی مانند خون و مایع لنفاوی (Lymphatic fluid/lymph) را دفع میکنند. درن مکشیِ بسته این مایع را از زخم به حبابی در بیرون از بدن شما منتقل میکند. خارجکردن این مایع به ترمیم سریعتر کمک میکند. اگر از آن (و از زخم خود) بهدرستی مراقبت کنید، ممکن است خطر عفونت را کاهش دهد.
درن مکشیِ بسته چگونه کار میکند؟
درن مکشیِ بسته با استفاده از مکش بهتدریج مایع را از زخم بیرون میکشد. این وسیله سه بخش اصلی دارد:
- انتهای تختِ سوراخداری که داخل زخم قرار میگیرد تا مایع در آن نفوذ کند.
- لولهٔ انعطافپذیری که اجازه میدهد مایع از زخم به حبابِ جمعآوری در بیرون از بدن منتقل شود. ارائهدهندگان خدمات سلامت معمولاً این بخش از درن را با بخیه (Suture) به پوست شما متصل میکنند.
- یک حبابِ جمعآوری بهشکل لیمو که وقتی فشرده (فشردهسازی) شود، مایع را بیرون میکشد. حباب یک درپوش دارد که آببندیِ هوا (Airtight seal) ایجاد میکند. برای خالیکردن مایع، درپوش را برمیدارید.
بهصورت فنی، درن مکشیِ بسته یک سامانهٔ بسته و فعالِ درن (Closed, active drain system) است که با فشار منفی (Negative pressure) مایعات را جابهجا میکند. ممکن است پیچیده بهنظر برسد، اما به سادگیِ این است: یک حبابِ فشرده، فشاری ایجاد میکند که مایع را از زخم، از درون لوله، به سمت حبابِ جمعآوری پایین میکشد.
لازم است وقتی حباب حدوداً تا نیمه پُر شد، آن را خالی کنید. سپس باید دوباره آن را بفشارید تا مطمئن شوید کاملاً فشرده است. درنهای مکشیِ بسته معمولاً در حالت فشرده نگه داشته میشوند تا توان مکش داشته باشند. اگرچه نادر است، برخی از این درنها برای تخلیه به نیروی جاذبه (Gravity) تکیه میکنند (تیم جراحی شما مشخص خواهد کرد).
چه زمانی به درن مکشیِ بسته نیاز دارید؟
درنهای مکشیِ بسته شایعترین نوع درنهای جراحی (Surgical drains) هستند. جراحان برای تخلیهٔ مایع پس از چندین اقدام استفاده میکنند، مانند:
- جراحیهای شکم، از جمله ترمیم فتق (Hernia repair).
- جراحیهای پستان، از جمله جراحی سرطان پستان و تاپ سرجری (Top surgery).
- جراحیهای قفسهٔ سینه، از جمله اقداماتی برای خارجکردن تجمع مایع در قفسهٔ سینه مانند افیوژن پلور (Pleural effusion).
- جراحیهای تیروئید، از جمله تیروئیدبرداری (Thyroidectomy).
- جراحیهای زیبایی و پلاستیک، از جمله جراحیهای ترمیمی.
- برداشت گرههای لنفاوی (Lymphadenectomy).
درنهای مکشیِ بسته در مقایسه با نوع دیگرِ درنهای مکشیِ بسته یعنی درن همووک (Hemovac drain)، حجم کمتری تخلیه را نگه میدارند. مقدار مایعی که یک درن مکشیِ بسته میتواند نگه دارد به مدل آن بستگی دارد. بهطور کلی، هر بار بین ۲۵ تا ۵۰ میلیلیتر (mL) را در خود جای میدهد.
چگونه از درن مکشیِ بسته خود مراقبت کنم؟
مراقبت از درن شامل خالیکردن آن و فشرده نگهداشتنش است تا بهطور پیوسته تخلیه انجام شود. باید اطلاعات مربوط به تخلیه را ثبت کنید. ممکن است یک ارائهدهندهٔ خدمات سلامت این کار را در بیمارستان برای شما انجام دهد. اگر با درن به خانه بروید، به شما آموزش میدهند چگونه خودتان این کار را انجام دهید.
همچنین باید زخم را تمیز کنید و پانسمان (Dressing) را مطابق دستور ارائهدهندهٔ خود عوض کنید.
ایدهٔ خوبی است که حباب را به لباستان وصل کنید تا بهطور اتفاقی کشیده و بیرون نیاید.
خالیکردن درن
وسایلی را که برای خالیکردن درن نیاز دارید، آماده داشته باشید؛ از جمله یک یا دو حولهٔ تمیز، یک پَد الکلی، گاز (Gauze) و یک ظرفِ اندازهگیری. ارائهدهندهٔ شما ظرف اندازهگیری را همراهتان خواهد فرستاد.
- دستهایتان را بشویید. با آب گرم و صابون دستها را حداقل ۲۰ ثانیه بشویید. با حوله دستها را خشک کنید و با همان حوله شیر آب را ببندید. یا میتوانید از محلول ضدعفونیکنندهٔ الکلی دست (Alcohol-based hand sanitizer) استفاده کنید. اگر از این روش استفاده میکنید، به اندازهٔ یک سکهٔ دهسِنتی از محلول را کف دست بریزید و آن را تا خشکشدن کامل، به هر دو دست بمالید.
- لوله را «شیردوشی» کنید (Milking the tubing). با دستِ غیراصلی، لوله را به اندازهٔ یک عرضِ انگشت از محل ورود به پوست، نیشگون بگیرید و محکم نگه دارید. این کار مانع احساس کشش روی زخم هنگام «شیردوشی» لوله میشود. برای این کار، شست و انگشت اشارهٔ دستِ غالب خود را کمی پایینتر از جایی بگذارید که دست دیگر لوله را نگه داشته است. انگشتان خود را در امتداد لوله به سمت حباب سُر بدهید. استفاده از پَد الکلی میتواند به سُر خوردن آسانتر انگشتان کمک کند.
- مایع را خالی کنید. وقتی مایع را به داخل حباب جمعآوری هدایت کردید، وقت خالیکردن آن است. درپوش را بردارید و مایع را در ظرف اندازهگیری بریزید. از تماس انگشتان با دهانه خودداری کنید؛ این کار میتواند باکتری را وارد درن کند.
- حباب جمعآوری را ریست (Reset) کنید (بفشارید). حباب را بفشارید تا کاملاً فشرده شود. در حالی که هوا هنوز خارج است، درپوش را جای بزنید تا آببندیِ هوا برقرار شود. حباب باید در قسمت میانی تخت احساس شود.
- دستهایتان را بشویید. مرحلهٔ اول را تکرار کنید.
- اگر بیش از یک درن دارید، فرایند را تکرار کنید. برای مثال، پس از ماستکتومی (Mastectomy) ممکن است به دو درن مکشیِ بسته نیاز داشته باشید.
ثبت جزئیات مربوط به تخلیه
اطلاعات مربوط به تخلیه را یادداشت کنید؛ از جمله زمان خالیکردن درن، مقدار تخلیه و ظاهر آن. این جزئیات به ارائهدهندهٔ شما نشان میدهد روند بهبودتان چگونه است.
اگر در مسیر بهبود باشید، مقدار تخلیه باید روزبهروز کاهش یابد. تخلیهٔ زخم هنگام بهبود، رنگ عوض میکند. به این تغییرات رنگ که نشانهٔ ترمیم هستند توجه کنید:
- قرمز تیره: طبیعی است که تخلیه در ابتدا خونی باشد.
- قرمز روشنتر یا صورتی: با ترمیم زخم، تخلیه روشنتر میشود.
- زرد کمرنگ (رنگ کاه) یا شفاف: تخلیهای که از قرمز به زرد کمرنگ یا شفاف تغییر کند نشانهٔ بهبود است. به این تخلیهٔ سروزی (Serous drainage) گفته میشود.
ظاهرِ تخلیه همچنین میتواند ارائهدهندهٔ شما را از عوارض، مانند عفونت، آگاه کند. برای مثال، تخلیهای که شروع به روشنشدن کرده اما دوباره به قرمز تیره برگردد میتواند نشانهٔ خونریزی باشد. تخلیهٔ سفیدِ شیری یا بدبو علامت عفونت است.
تعویض پانسمان
طبق دستور ارائهدهندهٔ خود عمل کنید که چه زمانی و هر چند وقت یکبار باید پانسمان را عوض کنید. آنها نحوهٔ انجام را به شما آموزش میدهند. ایدهٔ خوبی است که همهٔ وسایل موردنیاز را از پیش آماده کنید؛ که ممکن است شامل حولههای تمیز، یک تکه گازِ شکافدار (Split gauze) تا نیمه، چسب جراحی (Surgical tape) و شویندهٔ زخم (Wound cleanser) باشد.
- دستها را بشویید.
- پانسمان قبلی را بااحتیاط بردارید و دور بیندازید؛ مراقب باشید درن کشیده نشود.
- دوباره دستها را بشویید.
- زخم را با آب و صابون یا شویندهٔ زخم تمیز کنید. (ارائهدهندهٔ شما ممکن است بگوید تمیزکردن در حمامِ دوش ممکن است، اما تا وقتی درن مکشیِ بسته دارید از خیساندن در وان یا استخر خودداری کنید). آبکشی کنید و با حولهٔ تمیز خشک tampon کنید.
- گازِ شکافدار را زیر لوله در محل ورود به پوست سُر بدهید و با چسب، آن را ثابت کنید.
چگونه درن مکشیِ بسته را سرِ جای خود نگه دارم؟
حبابِ جمعآوری یک حلقه (Loop) دارد که میتوانید یک سنجاقِ ایمنی (Safety pin) از آن عبور دهید و به لباس خود ــ مانند پیراهن یا گان ــ وصل کنید. درن را به شلوار یا حلقههای کمربند وصل نکنید. فراموشکردنِ وجود آنها آسان است و ممکن است ناخواسته کشیده و بیرون بیایند.
هر چند وقت یکبار باید درن را خالی کنم؟
باید تا حد امکان درن را خالی کنید تا حباب در حالت فشرده باقی بماند. بهطور کلی، در چند روزِ نخست لازم است هر چهار تا شش ساعت این کار را انجام دهید تا زمانی که مقدارِ تخلیه کاهش یابد.
درنهای مکشیِ بسته چه مدت در جای خود میمانند؟
برداشتن درن مکشیِ بسته نیاز به مراجعه به ارائهدهندهٔ خدمات سلامت دارد. درن را تا زمانی که ارائهدهندهٔ شما بگوید زمانِ برداشتن رسیده، در جای خود نگه دارید. معمولاً بیش از دو هفته باقی نمیمانند، اما این موضوع به وضعیت خاص شما بستگی دارد.
پیش از ترک بیمارستان، از ارائهدهندهٔ خود بپرسید چه انتظاری باید داشته باشید.
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت خود تماس بگیرم؟
اگر علائم عفونت را مشاهده کردید، فوراً با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید؛ از جمله:
- تبِ ۳۸°سانتیگراد (۱۰۰٫۴°فارنهایت) یا بیشتر.
- قرمزی، تورم، گرمی یا دردِ بیشتر در محل.
- رگههای قرمز که از محل خارج میشوند.
- تخلیهٔ بدبو، سبز، سفیدِ شیری یا غلیظ.
اگر درن شما شُل شد یا دیگر مایعی تخلیه نمیکند، با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید. ممکن است لازم باشد آن را محکم کنند یا از آببندیِ هوا مطمئن شوند. اگر لوله از جای خود خارج شد یا دیگر مکش را حفظ نمیکند و از هوا پُر میشود، با ارائهدهندهٔ خود تماس بگیرید. این نشانهها را پیگیری کنید:
- تخلیه بهمدت دو روز پیاپی افزایش مییابد (باید رو به کاهش باشد).
- مایع پس از روشنشدن دوباره به قرمز تیره یا قرمز روشن برمیگردد (نشانهٔ خونریزی است).
- مایع از محل برش شروع به بیرونزدن میکند (ممکن است ارائهدهندهٔ شما نیاز به پاکسازی درن داشته باشد).
گاهی پس از اینکه ارائهدهندگان درنهای مکشیِ بسته را برمیدارند، مایع در محل جراحی (زخم) جمع میشود و تورم ایجاد میکند. به این مایع سرُما (Seroma) گفته میشود. این حالت اورژانسی نیست، اما باید ارائهدهندهٔ خود را مطلع کنید.
پرسشهای رایجِ اضافی
آیا درن مکشیِ بسته یک درن باز است یا بسته؟
بسته است. درن مکشیِ بسته را یک سامانهٔ بسته در نظر بگیرید که برای کشیدن مایع از زخم، به تغییرات فشار هوا در درون سامانه متکی است. بهجای اینکه مایع در بیرون از بدن شما و روی پانسمان تخلیه شود (مانند درنهای باز مثل درن پنروز (Penrose drain))، مایع در حبابی جمع میشود که هنگام فشردهشدن، مایع را بیرون میکشد.
Resources/منابع
Boudourakis L, Bassily-Marcus A. General Postoperative Management. In: Oropello JM, Pastores SM, Kvetan V, eds. Critical Care. New York, NY; McGraw-Hill. 2023.
Columbus A, Havens JM and Peetz AB. Surgical Tubes and Drains. In: McKean SC, Ross JJ, Dressler DD, Scheurer DB. eds. Principles and Practice of Hospital Medicine. 2nd ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2017.
Madgar O, Segal O, Mansour J, et al. Closed-suction compared with Penrose drainage after free flap reconstruction in the head and neck (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31635760/). Br J Oral Maxillofac Surg. 2019;57(10):1098-1101. Accessed 10/23/2023.
Ramesh BA, Evans JT, BK J. Suction Drains (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557687/). 2023 Feb 5. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
