راهنمای خودمراقبتی در تزریق انسولین
بیمار/ همراه گرامی خواهشمندیم در جهت ارائه خدمات بهتر، خودمراقبتی زیر را مطالعه فرموده و به این توصیه‌ها پس از ترخیص از بیمارستان توجه فرمائید.
دیابت چیست؟
دیابت یک بیماری مزمن می‌باشد که در آن مقدار قند خون بالا می‌رود. پانکراس (لوزوالمعده) غده‌ای در بدن است که با ترشح هورمون انسولین قند خون بدن را تنظیم می‌کند. دیابت زمانی ایجاد می‌شود که لوزالمعده به مقدار لازم انسولین تولید نکند یا بدن نتواند از انسولین تولید شده استفاده نماید.
آموزش بدو ورود
- تمامی سوالات خود در مورد مراقبت از بیمارتان در منزل در طول بستری در بخش را از پرستار بپرسید.
- دستبند مشخصات جهت شناسایی شما می‌باشد، لذا خواهشمند است تا زمان ترخیص آن را در مچ دست خود نگه دارید و هنگام ترخیص توسط پرستار بخش از دست شما خارج خواهد شد در غیر این صورت به پرستار اطلاع دهید.
- بهداشت فردی خود را در طول بستری رعایت نموده و دست‌های خود را مرتب بشویید.
- زباله‌های عادی خود را در سطل زباله آبی رنگ رها کنید.
- وسایل مربوط به پانسمان و سرم شما زباله عفونی محسوب می شود و باید در سطل زباله زرد رها شود.
- در صورت نیاز به پرستار از زنگ احضار که بالای سر شما نصب گردیده است استفاده نمایید.
- نرده‌های کنار تخت را جهت جلوگیری از سقوط بالا نگه دارید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- مدارک قبلی خود را به همراه داشته باشید تا پزشک بتواند در مورد درمان شما تصمیم درست بگیرد.
آموزش حین بستری
رژیم غذایی:
رژیم غذایی توصیه شده توسط مشاور تغذیه را رعایت کنید.
فعالیت:
در صورت استراحت نسبی برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و درد قفسه سینه تنگی نفس و… با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
آموزش پس از ترخیص
رژیم غذایی:
- بیماران دیابتی به غیر از قندهای ساده (قند و شکر) و غذاهایی که حاوی اینگونه قندها هستند (مانند انواع شیرینی‌جات، بستنی، مربا، بیسکوئیت، نوشابه و آدامس)، از تمامی انواع غذاها می‌توانند در مقادیر متناسب و کنترل شده استفاده نمایند.
- توصیه می‌شود که مصرف غذاهای روزانه در سه وعده اصلی (صبحانه، ناهار، شام) و سه میان‌وعده (بین صبحانه و ناهار، بین ناهار و شام و قبل از خواب) تقسیم گردد.
- وعده‌های غذایی باید به طور منظم و در ساعات مقرر مصرف شوند. تغییر ساعت صرف غذا سبب نوسان قند خون می‌گردد.
- هرگز گرسنه نمانید چون گرسنگی شدید، کنترل قند خون را مختل می‌کند.
- میزان چربی و نمک مصرفی خود را محدود کنید.
- مصرف غذاهای چرب مثل کباب کوبیده، سوسیس، کالباس و غذاهای سرخ شده را محدود کنید.
- از حبوبات و پروتئین سویا، در برنامه غذایی خود بیشتر استفاده کنید.
- در هفته بیش از ۲ عدد زرده تخم‌مرغ مصرف نکنید.
- سبزیجات خام استفاده کنید. (سبزیجات رنگی مانند کلم قرمز در پیشگیری از عوارض دیابت موثرتر می‌باشند.)
فعالیت:
- ورزش در کنترل قند خون و تنظیم فشار خون و کاهش توده چربی بدن توصیه می‌شود. ورزش را جزء برنامه‌های روزانه خود قرار دهید.
- ورزش‌های هوازی مانند شنا و پیاده‌روی انجام دهید. در این نوع ورزش شما به مدت 25-20 دقیقه با شدت کم یا متوسط به صورت مداوم به انجام تمرینات ورزشی می‌پردازید. این حرکات باعث افزایش ضربان قلب، تعداد تنفس و بهبود سلامت قلبی عروقی شما می‌شود.
- مدت و شدت برنامه ورزشی خود را به تدریج افزایش دهید تا بتوانید آن را با غلظت گلوکز خون تنظیم نمایید.
- بهترین زمان ورزش، 2 تا 3 ساعت بعد از غذا است.
- پس از ورزش پاهای خود را از نظر زخم یا سائیدگی به دقت معاینه کنید و در صورت وجود نشانه‌های ذکر شده با پزشکتان تماس بگیرید.
مراقبت:
- اگر قند خون شما فقط از طریق رژیم غذایی و ورزش کنترل می‌شود، سطح قند خون تنها چند بار در هفته چک شود. اما در صورتی که دیابت از طریق تزریق انسولین کنترل می‌شود، سطح قندخون باید 2 تا 4 بار در روز چک شود.
- توزین روزانه انجام دهید.
- پاها را با آب ولرم و صابون ملایم (صابون بچه) هر روز شسته و خشک کنید. (به خصوص بین انگشتان)
- از جوراب نخی استفاده کرده و روزانه آنها را تعویض کنید.
- کفش‌های پاشنه کوتاه با پنجه پهن از جنس نرم بپوشید و کفش‌های نو حداکثر یک ساعت در روز استفاده و در روزهای بعد آن را افزایش دهید.
- ناخن‌های خود را به صورت صاف بگیرید و با سوهان، سر آنها را صاف کنید.
- همیشه کارت دیابت خود را به همراه داشته باشید تا هنگام بروز افت قند، اطرافیان شما بتوانند عکس‌العمل صحیحی داشته باشند.
دارو:
- قرص‌های پایین‌آورنده قند خون نظیر گلی‌بن‌گلامید و متفورمین هستند. این قرص‌ها در دیابت نوع 2 استفاده می‌شوند. گلی‌بن‌گلامید را نیم ساعت قبل از غذا و متفورمین را حین یا بعد از غذا مصرف کنید.
- انسولین تزریقی سریع‌الاثر را بلافاصله قبل از غذا و انسولین NPH را نیم ساعت قبل از غذا تزریق کنید.
- در صورتی که انسولین رگولار (شفاف) مصرف می‌کنید، 3 ساعت پس از تزریق انسولین احتمال افت قند خون وجود دارد.
- درصورتی که انسولین ان. پی. اچ (شیری) مصرف می‌کنید، عصرها و یا قبل از شام احتمال افت قند خون وجود دارد.
- انسولین را در دو طرف شکم به فاصله چهار انگشت از ناف (دور ناف)، قسمت بالا و بیرونی بازوها، بالا و بیرون ران تزریق کنید.
علائم هشدار
در صورت بروز هر یک از علائم زیر خونسردی خود را حفظ کرده و به پزشک معالج یا اورژانس بیمارستان مراجعه نمائید.
تاری دید، تشنگی رفع نشدنی، کاهش وزن بی‌دلیل، سرگیجه یا سبکی سر، حالت تهوع، تحریک‌پذیری (احساساتی شدن بی‌دلیل و بیش از اندازه)
در مواردی که دسترسی به مرکز درمانی مقدور نیست همواره می‌توانید از اورژانس 115 استفاده نمایید.
فهرست منابع
- کتاب پرستاری برونر – سودارث
- مجموعه کامل دروس پرستاری – انتشارات بشری
- سایت انجمن دیابت ایران
- Braunwald Eugene, et al. Harrison’s Principles of Internal Medicine/19 th edition/McGrawHill
تاریخ آخرین ویرایش: 3 مرداد 1402