پادکست 1
پادکست 2
فیلم آموزش همگانی
خلاصه
راهنمای مراقبت خانگی ایلئوستومی
این مقاله با عنوان “آموزش مراقبت از ایلئوستومی در منزل”، یک راهنمای جامع برای بیمارانی است که تحت عمل جراحی ایلئوستومی قرار گرفتهاند. این راهنما نحوه عملکرد یک استوما (دهانه ایجاد شده در شکم برای خروج مواد زائد) را توضیح میدهد و انتظاراتی را که بیمار باید در خانه داشته باشد، شامل ظاهر استوما و ماهیت مایع یا خمیری مدفوع، شرح میدهد. بخشهای کلیدی شامل دستورالعملهای دقیق برای تخلیه و تمیز کردن کیسه ایلئوستومی و همچنین توصیههایی در مورد رژیم غذایی و تأثیر آن بر قوام مدفوع است. علاوه بر این، راهنما به علائم و مدیریت انسدادها و راههای مقابله با مدفوع شل یا افزایش خروجی پرداخته و در نهایت، علائم هشداردهندهای که نشان میدهد بیمار باید فوراً با پزشک تماس بگیرد را مشخص میکند.
ایلئوستومی – آموزش حین ترخیص
شما به دلیل یک آسیب یا بیماری در دستگاه گوارش خود به انجام یک عمل جراحی به نام ایلئوستومی (Ileostomy) نیاز داشتید. این عمل، نحوه دفع مواد زائد (مدفوع) از بدن شما را تغییر داده است.
اکنون شما یک دهانه به نام استوما (Stoma) در شکم خود دارید. مدفوع از طریق این استوما خارج شده و وارد کیسهای میشود که آن را جمعآوری میکند. شما باید از استوما مراقبت کرده و این کیسه را چندین بار در طول روز تخلیه کنید.
آنچه در خانه باید انتظار داشته باشید
استومای شما از پوشش داخلی روده ساخته شده است. رنگ آن صورتی یا قرمز، مرطوب و کمی براق خواهد بود.
مدفوعی که از ایلئوستومی خارج میشود، به صورت مایع رقیق یا غلیظ است یا ممکن است به حالت خمیری باشد. این مدفوع جامد نیست، مانند مدفوعی که از کولون (Colon) خارج میشود.
غذاهایی که میخورید، داروهایی که مصرف میکنید و عوامل دیگر میتوانند بر رقیق یا غلیظ بودن مدفوع شما تأثیر بگذارند.
مقداری گاز در ایلئوستومی طبیعی است.
شما باید کیسه را ۵ تا ۸ بار در روز تخلیه کنید.
مراقبت از خود
از ارائهدهنده مراقبت سلامت خود بپرسید که هنگام ترخیص از بیمارستان چه چیزهایی باید بخورید. ممکن است از شما خواسته شود رژیم کمفیبر (Low-residue diet) را رعایت کنید.
اگر دیابت، بیماری قلبی یا هر مشکل دیگری دارید که نیاز به خوردن یا پرهیز از غذاهای خاصی دارد، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
شما میتوانید حمام یا دوش بگیرید. هوا، صابون و آب به استومای شما آسیبی نمیرسانند و آب وارد استوما نمیشود. میتوانید این کار را با کیسه یا بدون کیسه انجام دهید.
داروها:
- داروهای مایع ممکن است بهتر از داروهای جامد اثر کنند. در صورت امکان، این نوع داروها را مصرف کنید.
- برخی داروها دارای پوشش ویژه انتریک (Enteric coating) هستند. بدن شما این نوع داروها را بهخوبی جذب نمیکند. از پزشک یا داروساز خود بخواهید نوع دیگری از دارو را برایتان تجویز کند.
- اگر از قرصهای ضدبارداری (Birth control pills) استفاده میکنید، با پزشک خود مشورت کنید. بدن شما ممکن است این قرصها را به اندازه کافی جذب نکند و خطر بارداری وجود داشته باشد.
تخلیه و تمیز کردن کیسه
بهتر است کیسه را زمانی تخلیه کنید که یکسوم تا نصف آن پر شده باشد. تخلیه در این حالت آسانتر است و بوی کمتری تولید میشود.
برای تخلیه کیسه (به یاد داشته باشید که ممکن است هنگام تخلیه، مدفوع همچنان از استوما خارج شود):
- یک جفت دستکش پزشکی تمیز بپوشید.
- کمی دستمال توالت در توالت بیندازید تا از پاشیدن آب جلوگیری شود. یا هنگام تخلیه، همزمان سیفون را بکشید تا از پاشیدن جلوگیری شود.
- روی صندلی توالت عقبتر بنشینید یا به یک طرف آن. همچنین میتوانید ایستاده یا خمشده روی توالت این کار را انجام دهید.
- انتهای کیسه را به سمت بالا نگه دارید.
- بهآرامی انتهای کیسه را روی توالت برگردانید تا تخلیه شود.
- بیرون و داخل انتهای کیسه را با دستمال توالت تمیز کنید.
- انتهای کیسه را ببندید.
- داخل و بیرون کیسه را بشویید و آبکشی کنید.
- پرستار استومای شما ممکن است یک صابون ویژه برای شستوشوی کیسه به شما بدهد.
- از پرستار خود درباره اسپری کردن روغن ضدچسبندگی داخل کیسه بپرسید تا از چسبیدن مدفوع به آن جلوگیری شود.
همچنین لازم است درباره موضوعات زیر اطلاعات داشته باشید:
- ایلئوستومی – تعویض کیسه
- ایلئوستومی – مراقبت از استوما
انسدادها
غذای خود را خوب بجوید. این کار کمک میکند غذاهای پرفیبر باعث انسداد استوما نشوند.
برخی نشانههای انسداد عبارتاند از:
- گرفتگی ناگهانی شکم
- متورم شدن استوما
- حالت تهوع (با یا بدون استفراغ)
- افزایش ناگهانی خروجی آبکی و بسیار رقیق
نوشیدن چای داغ و سایر مایعات ممکن است به شستوشوی غذاهایی که باعث انسداد شدهاند کمک کند.
گاهی اوقات، برای مدتی کوتاه هیچ چیزی از ایلئوستومی خارج نمیشود. این حالت طبیعی است.
اگر کیسه ایلئوستومی شما به مدت ۴ تا ۶ ساعت خالی باقی بماند، فوراً با پزشک تماس بگیرید. این وضعیت ممکن است نشاندهنده انسداد روده باشد.
در این حالت بههیچوجه ملین مصرف نکنید.
برخی غذاهایی که ممکن است باعث انسداد شوند:
- آناناس خام
- مغزها و دانهها
- کرفس
- پاپکورن
- ذرت
- میوههای خشک (مانند کشمش)
- قارچ
- ترشیهای درشت
- نارگیل
- برخی سبزیجات چینی
توصیههایی هنگامی که مدفوع از استوما خارج نمیشود:
- اگر فکر میکنید دهانه کیسه بیش از حد تنگ است، آن را شل کنید.
- وضعیت بدن خود را تغییر دهید. زانوهای خود را به سمت سینه بگیرید.
- حمام یا دوش آب گرم بگیرید.
مدفوع شل و افزایش خروجی
برخی غذاها باعث شل شدن مدفوع و افزایش خروجی پس از مصرف میشوند.
اگر فکر میکنید غذایی خاص باعث تغییر در مدفوع شما شده است، مدتی آن را نخورید و سپس دوباره امتحان کنید.
غذاهایی که ممکن است مدفوع شما را شلتر کنند:
- شیر، آبمیوه و میوهها و سبزیجات خام
- آب آلو، شیرینبیان، وعدههای غذایی بزرگ، غذاهای تند، آبجو، شراب قرمز و شکلات
غذاهایی که مدفوع شما را سفتتر میکنند:
- سس سیب
- سیبزمینی پخته
- برنج
- نان
- کره بادامزمینی
- پودینگ
- سیب پخته
روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان مایعات بنوشید.
وقتی هوا گرم است یا فعالیت زیادی داشتهاید، مایعات بیشتری مصرف کنید.
اگر دچار اسهال شدید یا مدفوعتان شلتر و آبکیتر شد:
- مایعات حاوی الکترولیتها (سدیم و پتاسیم) مصرف کنید. نوشیدنیهایی مانند گاتورید، پاوراید یا پدیالیت حاوی الکترولیت هستند.
- نوشیدنیهایی مانند نوشابه، شیر، آبمیوه یا دمنوش گیاهی به تأمین مایعات بدن کمک میکنند.
- از کافئین پرهیز کنید و به یاد داشته باشید برخی نوشیدنیها قند بالایی دارند.
- سعی کنید غذاهایی بخورید که حاوی پتاسیم و سدیم باشند.
- مثال غذاهای غنی از پتاسیم: موز
- مثال غذاهای پرسدیم: تنقلات شور
- چوبشور (Pretzel) میتواند به کاهش آب موجود در مدفوع کمک کند و سدیم اضافی نیز دارد.
- منتظر نمانید و اگر اسهال ادامه یافت، حتماً با پزشک تماس بگیرید. اسهال میتواند خطرناک باشد.
چه زمانی با پزشک تماس بگیرید
در صورت بروز هر یک از علائم زیر، فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- متورم شدن استوما به اندازه بیش از ۱ سانتیمتر (نیم اینچ) نسبت به حالت عادی
- فرو رفتن استوما به زیر سطح پوست
- خونریزی بیش از حد استوما
- تغییر رنگ استوما به بنفش، سیاه یا سفید
- نشت مکرر از استوما
- مناسب نبودن فیت استوما مانند قبل
- ایجاد بثورات پوستی یا خام شدن پوست اطراف استوما
- ترشح بدبو از استوما
- بیرونزدگی پوست اطراف استوما
- وجود هر گونه زخم روی پوست اطراف استوما
- علائم کمآبی بدن مانند خشکی دهان، کاهش دفعات ادرار و احساس سبکی سر یا ضعف
- اسهال مداوم که از بین نمیرود
منابع
American Cancer Society website. What is an ileostomy? Updated October 16, 2019. Accessed October 18, 2024.
Galandiuk S, Netz U, Morpurgo E, Tosato SM, Abu-Freha N, Ellis CT. Colon and rectum. In: Townsend CM Jr, Beauchamp RD, Evers BM, Mattox KL, eds. Sabiston Textbook of Surgery. 21st ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2022:chap 52.
Raza A, Araghizadeh F. Ileostomies, colostomies, pouches, and anastomoses. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal and Liver Disease. 11th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2021:chap 117.
MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
