دفیبریلاتور کاردیوورترِ قابلکاشت
دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت (Implantable cardioverter defibrillator, ICD) وسیلهای است که قلبِ شما را پایش میکند و در صورت نیاز ریتمهای غیرطبیعیِ قلب را درمان میکند. این وسیله بهصورت جراحی زیرِ پوست شما کاشته میشود و با سیمهای نازکی به نام «لید (Lead)» به قلب شما متصل میگردد. این دستگاهِ باتریخور میتواند برای اصلاح آریتمیهای تهدیدکنندهٔ حیات (Arrhythmias) شوکِ الکتریکی وارد کند و ایستِ قلبیِ ناگهانی (Sudden cardiac arrest) را درمان نماید.
دفیبریلاتور کاردیوورترِ قابلکاشت چیست؟
دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت (Implantable cardioverter defibrillator) وسیلهای است که ریتمهای نامنظمِ تهدیدکنندهٔ حیاتِ قلب (آریتمیها) را اصلاح میکند. این وسیله بهطورِ مداوم قلبِ شما را پایش میکند. اگر احساس کند ریتم شما از نوعِ غیرطبیعی و تهدیدکننده است، یک شوکِ الکتریکی به قلب میفرستد تا آن را اصلاح کند. بسیاری از دفیبریلاتورهای کاردیوورترِ قابلکاشت، ضربانساز (Pacemaker) داخلی نیز دارند.
یک جرّاح دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت را زیرِ پوستِ قفسهٔ سینهٔ شما قرار میدهد. این دستگاه یک «تولیدکنندهٔ پالس (Pulse generator)» و یک سیمِ نازک به نامِ «لید» دارد. اگر قرار است این دستگاه نقشِ ضربانساز را نیز ایفا کند، ممکن است بیش از یک لید داشته باشید. تولیدکنندهٔ پالس تقریباً به اندازهٔ یک کرنومتر است. این قطعه باتری و مدارهای الکتریکی را در خود جای میدهد که فعالیتِ الکتریکیِ قلبِ شما را میخوانند. لیدها واردِ حفرههای قلب میشوند تا ریتم را پایش کنند و در صورت نیاز شوک وارد نمایند.
«دفیبریلاتورِ زیرپوستیِ قابلکاشت (Subcutaneous ICD)» گونهای متفاوت از دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت است. این دستگاه یک سیمِ نازک دارد که زیرِ پوست شما حرکت میکند و به بخشِ بیرونیِ قلب میرسد. هدفِ آن رساندنِ شوک برای اصلاحِ ریتمهای خطرناکِ قلب در صورت وقوع است.
دفیبریلاتورهای کاردیوورترِ قابلکاشت میتوانند:
- ریتمهای خطرناک را اصلاح کنند.
- از ایستِ قلبیِ ناگهانی پیشگیری کنند.
- اطلاعاتی دربارهٔ کارکردِ قلبِ شما ثبت کنند تا کاردیولوژیستتان بر اساس آن درمانها را پیشنهاد دهد.
نامهای دیگرِ این وسیله عبارتاند از:
- دفیبریلاتورِ قلبیِ خودکارِ قابلکاشت (Automatic implantable cardiac defibrillator, AICD)
- دفیبریلاتورِ داخلیِ قلب (Internal cardiac defibrillator)
- «جعبهٔ شوک»
ممکن است اگر در معرضِ خطرِ بالای مرگِ ناگهانیِ قلبی بهعلتِ ریتمِ غیرطبیعیِ قلب باشید، به دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت نیاز پیدا کنید. وضعیتهایی که میتوانند چنین خطری ایجاد کنند شامل موارد زیر هستند:
- سابقهٔ حملهٔ قلبیِ ناگهانی یا ایستِ قلبیِ قبلی
- تاکیکاردیِ بطنی (Ventricular tachycardia)
- فیبریلاسیونِ بطنی (Ventricular fibrillation)
- نارساییِ قلب با کسرِ جهشیِ کاهشیافته (Heart failure with reduced ejection fraction)
- کاردیومیوپاتیِ هیپرتروفیک (Hypertrophic cardiomyopathy)
- سندرمِ بروگادا (Brugada syndrome)
- برخی انواعِ بیماریهای مادرزادیِ قلب (Congenital heart disease)
- سندرمِ «کیوتیِ بلند» (Long QT syndrome) در برخی موارد
جزئیاتِ اقدام
چگونه برای اقدامِ کاشتِ دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت آماده شوم؟
پیش از دریافتِ دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت، ارائهدهندهٔ خدمات سلامت ممکن است از شما بخواهد:
- آزمایشِ خون، آزمایشِ ادرار و الکتروکاردیوگرام (Electrocardiogram) انجام دهید تا مطمئن شوند برای انجامِ اقدام بهاندازهٔ کافی سالم هستید.
- اکوکاردیوگرافی (Echocardiogram) انجام دهید تا مشخص شود چرا ممکن است به این وسیله نیاز داشته باشید.
- اگر اختلالاتِ خونریزیدهنده دارید یا رقیقکنندهٔ خون مصرف میکنید، به آنها اطلاع دهید.
- هرگونه آلرژی به مادهٔ حاجب (Contrast dye) یا یُد را گزارش کنید.
- اگر آسم، دیابت، بیماریِ کلیه یا هر وضعیتِ پزشکیِ دیگری دارید، به آنها بگویید.
- چند ساعت پیش از اقدام ناشتا باشید (هیچ چیز نخورید و ننوشید، جز آب).
در طولِ اقدامِ کاشت چه رخ میدهد؟
نوعِ اقدامی که دریافت میکنید به سلامتِ شما و سایر درمانهایی که همزمان نیاز دارید بستگی دارد.
«رویکردِ ترانسونوس (Transvenous approach)» شایعترین روش برای کاشتِ دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت است. این روش شامل یک برشِ کوچک نزدیکِ ترقوه (Collarbone) است. ارائهدهندهٔ شما لیدها را از میانِ وریدها عبور میدهد تا به قلب برسند. در برخی موارد، کاشت به جراحیِ قلبِ باز نیاز دارد.
فرآیندهای کاشت میتوانند بسیار متفاوت باشند، اما بهطورِ کلی، ارائهدهندهٔ شما:
- بیحسیِ موضعی (Local anesthesia) با تزریق برای بیحسکردنِ پوستِ نزدیکِ ترقوه انجام میدهد، یا ممکن است بیهوشیِ عمومی (General anesthesia) از طریقِ ورید (IV) برای خواباندنِ شما بدهد.
- برشی نزدیکِ ترقوه، قفسهٔ سینه یا شکم (Abdomen) ایجاد میکند.
- به وریدِ زیرترقوهای (Subclavian vein) دسترسی پیدا میکند و سیمها را واردِ حفرههای قلب میکند.
- دستگاه را زیرِ پوست قرار میدهد.
- لید را به قلب و دستگاه متصل میکند.
- دستگاه و سیمها را آزمایش میکند تا مطمئن شود اتصالها درست و عملکرد مناسب است.
- برش را میبندد.
- پیش از انتقالِ شما به بخشِ بهبودی، سامانه را دوباره آزمایش میکند.
این اقدام معمولاً چند ساعت طول میکشد.
مزایای این اقدام چیست؟
دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت میتواند آریتمیهای تهدیدکنندهٔ حیات و ایستِ قلبیِ ناگهانی را درمان کند. همچنین میتواند اطلاعاتِ مهمی دربارهٔ قلبِ شما در اختیارِ کاردیولوژیستتان قرار دهد.
خطرات یا عوارضِ این اقدام چیست؟
کاشتِ دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت عموماً ایمن است. اما مانند هر جراحی، با خطراتی همراه است، از جمله:
- خونریزی یا کبودی
- رویهمخوابیدنِ ریه (پنوموتوراکس) (Pneumothorax)
- آسیبِ عروقِ خونی بهعلتِ لیدها
- اختلالِ عملکردِ دستگاه
- عفونتِ مرتبط با دستگاه
- عفونتِ محلِ برش
- جابهجاییِ دستگاه که میتواند بافتهای داخلی را پاره کند
- تورّم
- شوکها در پاسخ به ریتمهای دیگری که تهدیدکنندهٔ حیات نیستند
بهبودی و آینده
پس از این اقدام چه رخ میدهد؟
پس از کاشتِ دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت، ممکن است احساسِ خستگی و درد داشته باشید، بهویژه نزدیکِ محلِ برش. ارائهدهندهٔ شما ممکن است داروهای ضددرد پیشنهاد کند تا راحتتر باشید.
بسیاری از افراد روزِ پس از جراحی به خانه میروند. بسته به سلامتِ شما و نوعِ اقدامی که داشتهاید، ممکن است لازم باشد چند روز در بیمارستان بمانید.
پیش از ترخیص، ارائهدهندهٔ شما ممکن است سامانهٔ دستگاه را دوباره آزمایش کند.
این دستگاه چند شوک وارد خواهد کرد؟
برای بیشترِ افراد، تنها یک شوک برای بازگرداندنِ ریتمِ طبیعیِ قلب کافی است. اما ممکن است در ۲۴ ساعت دو یا چند شوک دریافت کنید. ارائهدهندهٔ شما میتواند بسامد و شدتِ شوکها را بسته به وضعیت تنظیم کند.
اگر هر شوکی دریافت کردید، باید به ارائهدهندهٔ خود اطلاع دهید. این موضوع میتواند بهمعنای وقوعِ اورژانسِ قلبی باشد یا اینکه دستگاهِ شما بهدرستی کار نمیکند.
دربارهٔ زندگی با این دستگاه چه باید بدانم؟
اگر دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت دارید، کارتی در کیفِ پول یا جیب خود حمل کنید تا کارکنانِ اورژانس را آگاه کند. این کار به آنها کمک میکند اگر دچار اورژانسِ پزشکی شدید و نتوانستید ارتباط برقرار کنید، از شما مراقبت کنند.
همچنین باید به همهٔ ارائهدهندگانِ خدمات سلامت خود اطلاع دهید که این دستگاه را دارید؛ از جمله دندانپزشکان و تکنسینهای تصویربرداری. آنان ممکن است از تجهیزاتی استفاده کنند که در عملکردِ دستگاهِ شما اختلال ایجاد میکند.
با داشتنِ این دستگاه باید از چه چیزهایی پرهیز کنم؟
میدانهای مغناطیسیِ قوی و برخی فناوریها میتوانند در عملکردِ دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت اختلال ایجاد کنند. از ارائهدهندهٔ خود بپرسید آیا باید از موارد زیر پرهیز کنید یا تماسِ خود را با آنها به حداقل برسانید:
- سامانههای ضدسرقت در فروشگاهها و دروازههای بازرسیِ فلزیاب در فرودگاهها
- تجهیزاتِ جوشکاریِ قوسی
- تلفنهای همراه (گوشیِ خود را دستکم ۶ اینچ از دستگاه دور نگه دارید)
- رادیوهای موجِ شهروندی (CB) و رادیوهای آماتوریِ «هم»
- حصارهای برقی، مانند حصارهای نامرئی برای حیواناتِ خانگی
- کابلهای اتصالِ باتری و شارژرهای قابلحملِ باتریِ خودرو
- ماشینآلاتِ دارای آهنربا، مانند آنهایی که در گورستانهای خودرو، وسایل را بلند میکنند
- دستگاههای امآرآی (MRI)
- بلندگوهای استریوی پرقدرت
- برخی سامانههای هشدارِ پزشکی
چه زمانی باید با ارائهدهندهٔ خدمات سلامت تماس بگیرم؟
اگر هر یک از نشانههای عفونت را پیدا کردید، به ارائهدهندهٔ خود اطلاع دهید، مانندِ:
- خونریزی یا خروجِ سایر مایعات (مانند چرک) از محلِ برش
- تب یا لرز
- دردی که رو به بدترشدن است یا با گذرِ زمان بهتر نمیشود
- قرمزی یا تورّمی که بهبود نمییابد
اگر در مدتِ کوتاهی چندین شوک از دستگاه دریافت کردید، فوراً بهدنبالِ کمکِ پزشکی باشید.
پرسشهای رایجِ دیگر
شوکِ این دستگاه چه حسی دارد؟
دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت میتواند برای شوکهای کمانرژی یا پُرانرژی برنامهریزی شود. شوکِ کمانرژی میتواند مانندِ تپش یا «تَق» در قفسهٔ سینه احساس شود. شوکهای پُرانرژی میتوانند برای لحظهای دردناک باشند، مانند ضربهای به سینه.
دفیبریلاتورِ کاردیوورترِ قابلکاشت چه مدت دوام دارد؟
باتریهای این دستگاه تا حدود ۷ سال دوام دارند. اما این مدت بسته به اینکه هر چند وقت یکبار شوک دریافت میکنید میتواند متفاوت باشد. ارائهدهندهٔ شما باید هر ۳ تا ۶ ماه دستگاه را بررسی کند.
References/منابع
- American Heart Association. Devices That May Interfere With ICDs and Pacemakers. Last reviewed 10/29/2024. Accessed 10/10/2025.
- American Heart Association. Implantable Cardioverter Defibrillator (ICD). Last reviewed 10/29/2024. Accessed 10/10/2025.
- Ghzally Y, Mahajan K. Implantable Defibrillator. 2022 Oct 3. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan. Accessed 10/10/2025.
- Heart and Stroke Foundation of Canada. Implantable cardioverter defibrillator (ICD). Accessed 10/10/2025.
- Iqbal AM, Butt N, Jamal SF. Automatic Internal Cardiac Defibrillator. 2023 May 22. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan. Accessed 10/10/2025.
- National Library of Medicine (U.S.). Implantable cardioverter-defibrillator. Last reviewed 7/14/2024. Accessed 10/10/2025.
- MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).
این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیکپژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وبسایت بیمارستان تهیه شده است.
لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیههای سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.
سلب مسئولیت: مطالب ارائهشده صرفاً جهت اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیهها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.
تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.
