هیپوگلیسمی (قند خون پایین)

هیپوگلیسمی (قند خون پایین)

هیپوگلیسمی (قند خون پایین) در افراد مبتلا به دیابت (Diabetes) شایع است. اما گاهی اوقات ممکن است در افرادی بدون دیابت نیز رخ دهد. لازم است هیپوگلیسمی را در اسرع وقت با مصرف کربوهیدرات‌ها (Carbohydrates) درمان کنید. اگر این وضعیت درمان نشود، افت شدید قند خون می‌تواند تهدیدکنندهٔ زندگی (Life-threatening) باشد.

مرور کلی

هیپوگلیسمی (قند خون پایین) چیست؟

هیپوگلیسمی زمانی رخ می‌دهد که سطح قند (گلوکز/Glucose) در خون شما کمتر از محدوده‌ای باشد که برای سلامت شما طبیعی محسوب می‌شود. این وضعیت با نام‌های قند خون پایین (Low blood sugar) یا قند خون پایین (Low blood glucose) نیز شناخته می‌شود. هیپوگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت، به‌ویژه دیابت نوع ۱ (Type 1 diabetes)، شایع است.

برای بیشتر افراد مبتلا به دیابت، هیپوگلیسمی زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) یا ۳٫۹ میلی‌مول در لیتر (mmol/L) باشد.

برای بیشتر افراد بدون دیابت، هیپوگلیسمی زمانی تعریف می‌شود که سطح قند خون کمتر از ۵۵ mg/dL یا ۳٫۱ mmol/L باشد.

هیپوگلیسمی نیاز به درمان فوری دارد — با خوردن یا نوشیدن مواد حاوی قند یا کربوهیدرات‌ها. افت شدید قند خون می‌تواند تهدیدکنندهٔ زندگی باشد و نیازمند درمان با گلوکاگون اورژانسی (Emergency glucagon) و/یا مداخلهٔ پزشکی (Medical intervention) است.

قند خون چیست؟

گلوکز (Glucose) عمدتاً از کربوهیدرات‌های موجود در غذاها و نوشیدنی‌هایی که مصرف می‌کنید تأمین می‌شود. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن شما است. خون، گلوکز را به تمام سلول‌های بدن منتقل می‌کند تا برای تأمین انرژی استفاده شود. گلوکز اهمیت زیادی دارد زیرا منبع اصلی انرژی برای مغز (Brain) محسوب می‌شود.

اگر دیابت ندارید، چندین فرآیند طبیعی بدن به حفظ قند خون در محدودهٔ سالم کمک می‌کند. انسولین (Insulin)، هورمونی که توسط پانکراس (Pancreas) ساخته می‌شود، اصلی‌ترین عامل در حفظ قند خون طبیعی است. گلوکاگون (Glucagon) نیز یکی دیگر از هورمون‌های مهم در این فرآیند است.

افرادی که مبتلا به دیابت هستند باید از داروهای دیابت خوراکی (Oral diabetes medications) یا انسولین مصنوعی (Synthetic insulin) و/یا تغییر سبک زندگی برای حفظ قند خون در محدودهٔ طبیعی استفاده کنند.

قند خون پایین اغلب به‌دلیل انسولین بیش از حد رخ می‌دهد — چه بدن به‌طور طبیعی مقدار زیادی انسولین تولید کند یا فرد انسولین مصنوعی بیش از حد تزریق کند. سایر مشکلات هورمونی (Hormonal) و متابولیک (Metabolic) نیز می‌توانند منجر به قند خون پایین شوند.

اگر قند خون شما پایین‌تر از محدودهٔ سالم شود، علائمی مانند لرزش (Shakiness) و افزایش ضربان قلب (Faster heartbeat) ایجاد می‌کند و در صورت ادامهٔ افت ممکن است تهدیدکنندهٔ زندگی شود. دلیل این امر آن است که مغز برای عملکرد صحیح به تأمین مداوم گلوکز نیاز دارد. بدون گلوکز کافی، عملکرد مغز دچار اختلال می‌شود.

هیپوگلیسمی چقدر شایع است؟

هیپوگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت، به‌ویژه کسانی که انسولین برای کنترل بیماری مصرف می‌کنند، شایع است.

یک مطالعه نشان داد که ۴ نفر از هر ۵ نفر مبتلا به دیابت نوع ۱ و نزدیک به نیمی از تمام افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که انسولین مصرف می‌کنند، حداقل یک بار در طی چهار هفته، اپیزود افت قند خون را تجربه کرده‌اند.

افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که از داروهای خوراکی مگلیتینید (Meglitinide) یا سولفونیل‌اوره (Sulfonylurea) استفاده می‌کنند نیز در معرض خطر بالاتر افت قند خون هستند.

ممکن است بدون ابتلا به دیابت نیز دچار هیپوگلیسمی شوید، اما این اتفاق نادر است.

علائم و علل

علائم و نشانه‌های هیپوگلیسمی (قند خون پایین) چیست؟

علائم هیپوگلیسمی می‌تواند به‌سرعت آغاز شود و از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. یک فرد نیز ممکن است در هر نوبت علائم متفاوتی را تجربه کند.

علائم هیپوگلیسمی ناخوشایند هستند، اما هشدارهایی مفید به شما می‌دهند تا قبل از اینکه قند خونتان بیشتر کاهش یابد، اقدام کنید. علائم شامل موارد زیر است:

• لرزش یا رعشه
• ضعف
• تعریق و لرز
• گرسنگی شدید (پولی‌فاژی/Polyphagia)
• افزایش ضربان قلب
• سرگیجه یا احساس سبکی‌سر
• گیجی یا مشکل در تمرکز
• اضطراب یا تحریک‌پذیری
• رنگ‌پریدگی پوست
• گزگز یا بی‌حسی در لب‌ها، زبان یا گونه‌ها

نشانه‌های افت شدید قند خون شامل موارد زیر است:

• تاری یا دوبینی دید
• کندی گفتار
• ناهماهنگی یا دشواری در حرکات
• گم‌گشتگی
• تشنج
• بیهوشی

هیپوگلیسمی شدید تهدیدکنندهٔ حیات است و نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. در موارد نادر، افت شدید قند خون درمان‌نشده می‌تواند منجر به کما و/یا مرگ شود.

ممکن است در حین خواب نیز دچار قند خون پایین شوید (هیپوگلیسمی شبانه/Nocturnal hypoglycemia). علائم آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خواب بی‌قرار
• تعریق زیاد به حدی که لباس یا ملحفه خیس شود
• فریاد زدن در خواب
• کابوس دیدن
• احساس خستگی، گیجی یا سردرگمی پس از بیدار شدن

چه زمانی علائم هیپوگلیسمی ظاهر می‌شوند؟

سطح گلوکزی که در آن علائم ظاهر می‌شوند، در افراد مختلف متفاوت است. در افراد مبتلا به دیابت، معمولاً علائم زمانی شروع می‌شوند که سطح قند خون حدود ۷۰ mg/dL یا کمتر باشد. اگر قند خون به‌سرعت افت کند، ممکن است علائم قبل از رسیدن به این سطح بروز کنند.

برخی افراد مبتلا به دیابت ممکن است در سطوح نسبتاً بالاتری از گلوکز نیز علائم افت قند را تجربه کنند، زیرا در شرایط هیپرگلیسمی مزمن (Chronic hyperglycemia) بدن به سطح بالاتر قند خون عادت کرده و آستانهٔ بروز علائم پایین‌تر می‌آید.

برخی افراد ممکن است دچار هیپوگلیسمی بدون علامت شوند یا علائم را متوجه نشوند؛ به این وضعیت بی‌اطلاعی از هیپوگلیسمی (Hypoglycemia unawareness) گفته می‌شود. افراد مبتلا به این حالت بیشتر در معرض اپیزودهای شدید قرار دارند و ممکن است به کمک پزشکی نیاز داشته باشند.

بی‌اطلاعی از هیپوگلیسمی معمولاً در افرادی که به‌طور مزمن دچار افت قند خون هستند رخ می‌دهد. در این حالت، بدن دیگر در هنگام افت قند واکنش هشداردهنده نشان نمی‌دهد.

اگر دچار این وضعیت هستید، مهم است خانواده و دوستان خود را آگاه کنید تا در صورت بروز اپیزود شدید بتوانند به شما کمک کنند. اقدامات مفید در این زمینه شامل موارد زیر است:

• استفاده از دستگاه پایش مداوم گلوکز (CGM) که هنگام افت قند هشدار می‌دهد.
• انجام اندازه‌گیری‌های دستی مکرر قند خون.
• استفاده از سگ هشداردهندهٔ دیابت (Diabetes alert dog) که برای تشخیص افت قند آموزش دیده است.

عوارض افت قند خون چیست؟

افت قند خون شدید و طولانی‌مدت می‌تواند تهدیدکنندهٔ زندگی باشد و منجر به عوارض زیر شود:

• نارسایی چند اندام (Multiple organ failure)
• آریتمی قلبی (Cardiac arrhythmias)
• ایست قلبی (Cardiac arrest)
• آسیب دائمی مغز (Permanent brain damage)
• کما (Coma)
• مرگ (Death)

رانندگی یا کار با تجهیزات سنگین هنگام افت قند خون می‌تواند خطرناک باشد و احتمال بروز تصادف یا آسیب جدی را افزایش دهد. اگر مبتلا به دیابت هستید، همیشه قبل از رانندگی یا کار با وسایل سنگین مطمئن شوید که سطح قند خون شما در محدودهٔ ایمن است.

چه عواملی باعث هیپوگلیسمی (قند خون پایین) در افراد مبتلا به دیابت می‌شود؟

هیپوگلیسمی زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون از محدودهٔ سالم پایین‌تر بیاید. در افراد مبتلا به دیابت، عوامل مختلفی می‌توانند باعث این وضعیت شوند. هیپوگلیسمی معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که تعادل میان غذا، فعالیت بدنی و داروهای دیابت برهم بخورد.

موارد رایجی که ممکن است در افراد دیابتی باعث هیپوگلیسمی شود، عبارت‌اند از:

• تزریق بیش از حد انسولین، تزریق نوع اشتباه یا تزریق در بافت عضلانی به‌جای بافت چربی
• عدم هماهنگی زمان تزریق انسولین و مصرف کربوهیدرات (برای مثال، تزریق انسولین و تأخیر طولانی در خوردن غذا)
• مصرف بیش از حد یا دوز بالای داروهای خوراکی دیابت
• فعالیت بدنی بیش از معمول
• الکل مصرف نکنید.
• خوردن وعده‌های غذایی با تأخیر یا حذف وعدهٔ غذایی
• مصرف نکردن وعده‌های متعادل شامل چربی، پروتئین و فیبر
• در دوران بارداری، زنان مبتلا به دیابت نوع ۱ ممکن است به‌دلیل تغییرات هورمونی در سه‌ماههٔ نخست بارداری بیشتر دچار افت قند خون شوند.

چه عواملی باعث هیپوگلیسمی در افراد بدون دیابت می‌شود؟

دو نوع اصلی از هیپوگلیسمی در افراد بدون دیابت وجود دارد:

1. هیپوگلیسمی واکنشی (Reactive hypoglycemia)
2. هیپوگلیسمی ناشی از گرسنگی (Fasting hypoglycemia)

هیپوگلیسمی واکنشی

هیپوگلیسمی واکنشی زمانی رخ می‌دهد که قند خون پس از غذا کاهش یابد. معمولاً این اتفاق ۲ تا ۴ ساعت پس از صرف غذا رخ می‌دهد.

علت دقیق آن هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما تصور می‌شود به‌دلیل افزایش سریع و سپس افت شدید قند خون پس از خوردن برخی غذاها باشد — به‌ویژه غذاهای حاوی کربوهیدرات‌های ساده مانند برنج سفید، سیب‌زمینی، نان سفید، کیک و شیرینی‌ها.

جراحی‌های چاقی (Bariatric surgery) نیز می‌توانند منجر به هیپوگلیسمی واکنشی شوند. پس از برخی انواع این جراحی‌ها مانند بای‌پس معده (Gastric bypass)، بدن قندها را سریع جذب می‌کند و این امر باعث ترشح بیش‌ازحد انسولین می‌شود که سپس افت قند خون ایجاد می‌کند.

بدن معمولاً می‌تواند هیپوگلیسمی واکنشی را خودبه‌خود اصلاح کند، اما مصرف مقدار کمی کربوهیدرات می‌تواند علائم را سریع‌تر برطرف کند.

هیپوگلیسمی ناشی از گرسنگی

در بیشتر افراد بدون دیابت، نخوردن غذا برای مدت طولانی (روزه‌داری) باعث افت قند خون نمی‌شود، زیرا بدن با استفاده از هورمون‌ها و ذخایر گلوکز (گلیکوژن) می‌تواند قند خون را تنظیم کند.

با این حال، شرایط یا موقعیت‌های خاصی می‌توانند در افراد بدون دیابت باعث هیپوگلیسمی ناشی از گرسنگی شوند، از جمله:

• مصرف زیاد الکل: الکل مانع از تشکیل گلوکز جدید در بدن (گلوکونئوژنز/Gluconeogenesis) می‌شود. اگر چند روز متوالی مقدار زیادی الکل بنوشید و غذای کافی نخورید، بدن ممکن است ذخایر گلوکز خود را از دست بدهد، و چون قادر به ساخت گلوکز جدید نیست، دچار افت قند خون می‌شود.
• بیماری‌های بحرانی (Critical illness): در بیماری‌های شدیدی مانند نارسایی پیشرفتهٔ کبد، سپسیس، گرسنگی طولانی یا نارسایی کلیه، بدن گلوکز ذخیره‌شده را سریع‌تر از زمانی که بتواند گلوکز جدید بسازد مصرف می‌کند، و این می‌تواند باعث هیپوگلیسمی شود.
• نارسایی غدهٔ فوق‌کلیوی (Adrenal insufficiency): این اختلال باعث کاهش سطح کورتیزول (Cortisol) می‌شود. چون کورتیزول یکی از هورمون‌هایی است که با افزایش گلوکز به تنظیم قند خون کمک می‌کند، پایین بودن سطح آن می‌تواند باعث بروز اپیزودهای هیپوگلیسمی شود.
• هیپوگلیسمی ناشی از تومور غیرجزیره‌ای (NICTH): این یک سندرم نادر اما جدی است که در آن تومور مقدار زیادی فاکتور رشد شبه‌انسولینی نوع ۲ (IGF-2) ترشح می‌کند. این هورمون اثری مشابه انسولین دارد و مقدار زیاد آن باعث افت قند خون می‌شود. تومورهای خوش‌خیم (Benign) و بدخیم (Malignant) مختلفی می‌توانند NICTH ایجاد کنند.
• انسولینوما (Insulinoma): تومور نادری در پانکراس است که انسولین بیش از حد تولید می‌کند و باعث هیپوگلیسمی‌های مکرر، به‌ویژه در صبح زود، می‌شود.
• در موارد نادر، برخی داروهای غیرمرتبط با دیابت مانند بتابلوکرها (Beta-blockers) و بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها نیز می‌توانند باعث هیپوگلیسمی شوند.

اگر دچار هیپوگلیسمی هستید اما دیابت ندارید، باید با پزشک خود مشورت کنید.

تشخیص و آزمایش‌ها

چگونه هیپوگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت تشخیص داده می‌شود؟

تنها راه برای اطمینان از ابتلا به هیپوگلیسمی، اندازه‌گیری قند خون با دستگاه گلوکومتر (Blood glucose meter) است. بیشتر این دستگاه‌ها با استفاده از نمونهٔ کوچکی از خون انگشت که با سوزن ریز (Lancet) گرفته می‌شود، کار می‌کنند.

دستگاه پایش مداوم گلوکز (CGM) نیز می‌تواند ابزار مفیدی برای تشخیص و پیشگیری از افت قند خون باشد، زیرا می‌توانید آن را طوری تنظیم کنید که هنگام افت قند به شما هشدار دهد. این هشدارها به‌ویژه هنگام خواب یا رانندگی که افت قند می‌تواند خطرناک باشد، بسیار مفید هستند.

اگر علائم هیپوگلیسمی دارید اما نمی‌توانید قند خون خود را اندازه بگیرید، باید همان لحظه برای درمان آن اقدام کنید.

چگونه هیپوگلیسمی در افراد بدون دیابت تشخیص داده می‌شود؟

اگر پزشک مشکوک باشد که دچار هیپوگلیسمی هستید، ممکن است طی چند روز در دورهٔ روزه‌داری (Fasting) چندین‌بار قند خون شما را بررسی کند. در صورت نیاز، برای یافتن علت زمینه‌ای افت قند خون، آزمایش‌های تصویربرداری (Imaging tests) نیز انجام می‌شود تا مشخص شود آیا توموری باعث بروز این وضعیت شده است یا خیر.

برای بررسی هیپوگلیسمی واکنشی (Reactive hypoglycemia)، پزشک ممکن است آزمایش تحمل وعدهٔ ترکیبی (Mixed-meal tolerance test – MMTT) را پیشنهاد کند. در این آزمایش ابتدا نوشیدنی خاصی حاوی پروتئین، چربی و قند می‌نوشید. این نوشیدنی باعث افزایش قند خون و ترشح بیشتر انسولین می‌شود. سپس پزشک طی پنج ساعت آینده چندین بار قند خون شما را اندازه‌گیری می‌کند تا واکنش بدن را ارزیابی کند.

درمان و کنترل

هیپوگلیسمی (قند خون پایین) چگونه درمان می‌شود؟

هیپوگلیسمی خفیف تا متوسط را با خوردن یا نوشیدن قند یا کربوهیدرات‌ها درمان می‌کنید.

انجمن دیابت آمریکا (ADA) برای درمان اپیزودهای هیپوگلیسمی خفیف تا متوسط، قانون ۱۵-۱۵ (15-15 rule) را توصیه می‌کند:

• ۱۵ گرم کربوهیدرات سریع‌الاثر (Fast-acting carbs) بخورید یا بنوشید تا قند خون بالا برود.
• پس از ۱۵ دقیقه، قند خون خود را بررسی کنید.
• اگر هنوز زیر ۷۰ mg/dL بود، دوباره ۱۵ گرم کربوهیدرات سریع‌الاثر مصرف کنید.
• این روند را تکرار کنید تا قند خون به حداقل ۷۰ mg/dL برسد.

برای دانستن مقدار کربوهیدراتی که مصرف می‌کنید، برچسب تغذیهٔ مواد غذایی را بخوانید.

نمونه‌هایی از خوراکی‌هایی که حدود ۱۵ گرم کربوهیدرات سریع‌الاثر دارند، شامل موارد زیر هستند:

• یک میوهٔ کوچک، مانند نصف موز
• ۴ اونس (نصف فنجان) آبمیوه یا نوشابهٔ معمولی (نه رژیمی)
• ۱ قاشق غذاخوری شکر، عسل یا شربت
• ۱ تیوب ژل گلوکز فوری (مطابق دستور روی بسته)
• ۳ تا ۴ قرص گلوکز (مطابق دستور روی بسته)

اگر علائم افت قند خون دارید ولی نمی‌توانید قند خون را بسنجید، از قانون ۱۵-۱۵ استفاده کنید تا زمانی که حالتان بهتر شود.

کودکان ممکن است برای درمان افت قند خون به مقدار کمتری کربوهیدرات نیاز داشته باشند. برای مقدار دقیق، باید با پزشک کودک مشورت کنید.

هیپوگلیسمی شدید چگونه درمان می‌شود؟

هیپوگلیسمی شدید نیاز به درمانی متفاوت با موارد خفیف یا متوسط دارد. اگر فردی که می‌شناسید دچار اپیزود هیپوگلیسمی است و گفتارش بریده‌بریده، گیج یا بی‌هوش است، نباید به او غذا یا نوشیدنی بدهید، چون ممکن است خفه شود.

اپیزودهای هیپوگلیسمی شدید نیاز به استفاده از گلوکاگون اورژانسی (Emergency glucagon) دارند. این دارو شکل مصنوعی گلوکاگون است که می‌تواند به‌صورت تزریق (Injection) یا پودر بینی خشک (Dry nasal spray) تجویز شود، بسته به نوع آن.

گلوکاگون مصنوعی باعث می‌شود کبد (Liver) گلوکز ذخیره‌شده را آزاد کند و سطح قند خون را افزایش دهد.

اگر گلوکاگون به‌صورت تزریقی باشد، آن را طبق دستور موجود در کیت، به باسن، بازو یا ران تزریق کنید.

اگر گلوکاگون به‌صورت پودر بینی باشد، طبق دستور روی بسته، دارو را در یکی از سوراخ‌های بینی تزریق کنید.

وقتی فرد به هوش می‌آید (معمولاً طی ۵ تا ۱۵ دقیقه)، ممکن است دچار تهوع یا استفراغ شود. اگر در حالت درازکش است، باید او را به پهلو بچرخانید تا در صورت استفراغ خفه نشود.

در صورت لزوم، بدون تأخیر با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید. اگر فرد بی‌هوش است و گلوکاگون در دسترس نیست یا نمی‌دانید چگونه از آن استفاده کنید، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.

پیش‌آگهی

اگر دچار اپیزودهای هیپوگلیسمی شوم، چه انتظاری باید داشته باشم؟

پیش‌آگهی یا چشم‌انداز هیپوگلیسمی غیرمرتبط با دیابت بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد.

در افراد مبتلا به دیابت، تکرار مکرر اپیزودهای افت قند خون می‌تواند خطرناک باشد، زیرا ممکن است باعث بروز بی‌اطلاعی از هیپوگلیسمی (Hypoglycemia unawareness) شود؛ یعنی دیگر علائم هشداردهندهٔ افت قند خون احساس نمی‌شوند.

اگر به‌طور مکرر دچار افت قند خون می‌شوید، ضروری است با پزشک یا متخصص دیابت که مراقبت شما را بر عهده دارد، مشورت کنید تا برنامهٔ مدیریت دیابت شما بازبینی شود.

پیشگیری

چگونه می‌توان از افت قند خون جلوگیری کرد؟

متأسفانه، وقتی دیابت دارید، جلوگیری کامل از افت قند خون ممکن نیست. اما می‌توانید با تنظیم برنامهٔ مدیریت دیابت، تعداد دفعات بروز هیپوگلیسمی را کاهش دهید.

این کار زمانی ساده‌تر است که شما و پزشکتان علت دقیق افت قند خون را بدانید. تا می‌توانید اطلاعات دقیق دربارهٔ هر اپیزود افت قند به پزشک خود بدهید. رفع مشکل ممکن است به سادگی تغییر زمان مصرف دارو، غذا خوردن یا ورزش کردن باشد.

اقدامات زیر می‌توانند به جلوگیری از افت قند خون کمک کنند:

• همهٔ داروهای خود را دقیقاً طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
• دستورهای پزشک دربارهٔ غذا و ورزش را رعایت کنید.
• از دستگاه پایش مداوم گلوکز (CGM) استفاده کنید یا قند خون خود را به‌طور منظم بررسی کنید، به‌ویژه:
  • قبل و بعد از غذا
  • قبل و بعد از ورزش
  • قبل از خواب
• پس از درمان هر اپیزود هیپوگلیسمی، جزئیات آن را یادداشت کنید، از جمله:
  • زمان وقوع
  • غذایی که خورده‌اید
  • میزان فعالیت
  • علائم
  • سطح قند خون

این اطلاعات به شما و پزشکتان کمک می‌کند تا برنامهٔ درمانی را تنظیم کرده و از بروز افت‌های آینده جلوگیری کنید.

زندگی با بیماری

چگونه از خود مراقبت کنم؟

اگر دیابت دارید یا به هر علت دیگری در معرض هیپوگلیسمی هستید، همیشه دستبند یا گردنبند هشدار پزشکی (Medical ID) یا کارت شناسایی پزشکی همراه داشته باشید. در مواقع اورژانسی، این اطلاعات به دیگران کمک می‌کند تا بدانند چگونه به شما یاری برسانند.

اقداماتی که می‌توانید برای جلوگیری از هیپوگلیسمی شدید انجام دهید شامل موارد زیر است:

• همیشه در خانه و بیرون از خانه میان‌وعده‌های اضطراری همراه داشته باشید، مانند تنقلات میوه‌ای، قرص‌های گلوکز یا آبمیوه‌های کوچک.
• به اطرافیان خود آموزش دهید تا هیپوگلیسمی و علائم آن را بشناسند و بدانند در زمان بروز حمله چگونه به شما کمک کنند.
• همیشه گلوکاگون اورژانسی همراه داشته باشید و به عزیزانتان آموزش دهید که چگونه و چه زمانی از آن استفاده کنند.
• اگر دیابت دارید، در درمان افت قند زیاده‌روی نکنید. خوردن بیش از حد کربوهیدرات می‌تواند باعث افزایش مجدد و زیاد قند خون (Rebound hyperglycemia) شود. کنترل این وضعیت ممکن است سخت باشد، چون واکنش طبیعی بدن (واکنش جنگ یا گریز/Fight or flight) باعث تمایل به پرخوری می‌شود. پس از درمان اولیه با ۱۵ گرم کربوهیدرات، ۱۵ دقیقه صبر کنید و سپس دوباره قند خون خود را بررسی کنید قبل از اینکه قند بیشتری مصرف کنید.

چه زمانی باید برای هیپوگلیسمی به پزشک مراجعه کنم؟

اگر دیابت دارید و به‌طور مکرر دچار افت قند خون می‌شوید، با پزشک یا متخصص دیابت مشورت کنید. او می‌تواند برنامهٔ درمانی شما را تنظیم کند، که ممکن است شامل تغییر دارو، برنامهٔ غذایی یا میزان فعالیت بدنی باشد.

اگر دیابت ندارید ولی دچار افت قند خون می‌شوید، باید با پزشک مراقبت‌های اولیه یا متخصص غدد مشورت کنید. پزشک ممکن است آزمایش‌هایی برای تشخیص علت زمینه‌ای انجام دهد. در برخی موارد، علت می‌تواند جدی یا خطرناک باشد؛ بنابراین، مراجعه به پزشک بسیار مهم است.

پرسش‌های متداول

تفاوت بین هیپوگلیسمی و هیپرگلیسمی چیست؟

هیپوگلیسمی (Hypoglycemia) به معنی قند خون پایین است. پیشوند «Hypo-» در زبان یونانی به معنای «پایین‌تر از حد طبیعی» است.

در مقابل، هیپرگلیسمی (Hyperglycemia) به معنی قند خون بالا است. پیشوند «Hyper-» به معنای «بیش از حد» یا «فراتر از حد» می‌باشد.

به‌طور خلاصه:

هیپوگلیسمی = قند خون پایین

هیپرگلیسمی = قند خون بالا

Resources/منابع

• Ahmed FW, Majeed MS, Kirresh O. Non-diabetic Hypoglycemia. Updated 2022 Jul 18. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island, FL: StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Accessed 1/31/2023.
• American Diabetes Association. Hypoglycemia (Low Blood Sugar). Accessed 1/31/2023.
• Endocrine Society. Hypoglycemia. Accessed 1/31/2023.
• Mathew P, Thoppil D. Hypoglycemia. Updated 2022 Jul 23. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island, FL: StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Accessed 1/31/2023.
• Merck Manual: Consumer Version. Hypoglycemia. Accessed 1/31/2023.
• National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Low Blood Glucose (Hypoglycemia). Accessed 1/31/2023.
• MedlinePlus: Public health information platform provided by the National Library of Medicine (NLM) and is part of the National Institutes of Health (NIH).

این مطلب با سردبیری دکتر اکبر نیک‌پژوه، متخصص پزشکی پیشگیری و اجتماعی، استاد دانشگاه علوم پزشکی برای استفاده در وب‌سایت بیمارستان تهیه شده است.

لطفاً به یاد داشته باشید که پزشکی و سلامت همواره دانشی رو به کمال است. ضمن استفاده از مطالب علمی این بسته آموزشی، توصیه‌های سلامتی و درمانی ویژه خودتان را از پزشکان معالجتان دریافت کنید.

سلب مسئولیت: مطالب ارائه‌شده صرفاً جهت اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عمومی تهیه شده و جایگزین توصیه‌ها و دستورات پزشکی فردی نبوده و لازم است در هر مورد از دستورات پزشک معالج پیروی کرد و با پزشک معالج مشورت نمود.

تندرستی و سلامتی کامل شما آرزوی ماست.